چرا لاستیک هواپیما می ترکد؟

قابلیت پرواز در هر هواپیمایی با در نظر گرفتن شرایط متفاوت جوی، سیستم های فنی آن هواپیما و تلاش برای بهینه کردن عناصر پرواز، از اصلی ترین اصول یک طراحی خوب برای هواپیما محسوب می شود. این قابلیت پرواز و سرعت در حمل و نقل، زمانی که پس از نشستن هواپیما روی زمین در نظر گرفته شود، بیش از همه معطوف به قابلیت هواپیما در کاهش سریع سرعت و کنترل آن روی باند پرواز خواهد بود. تنظیم نیروی موتورها در عکس راستای پرواز و ترمزها، مهم ترین سیستم هایی است که چنین قابلیتی را به هواپیما روی زمین می بخشد.

سیستم ترمز برای هواپیما بسیار شبیه چیزی است که در خودرو مشاهده می کنید. به این صورت که، سیستم ترمز هواپیما با کمک انتقال انرژی توسط سیالات هیدرولیکی، نیروی وارده از پدال ترمز زیر پای خلبان را به دیسک های ترمز نصب شده روی چرخ ها منتقل کرده و در نتیجه اصطکاک ایجاد شده، باعث کاهش سرعت و توقف هواپیما در مکان مورد نظر می شود.

سیستم ترمز هواپیما نیز مانند سیستم های ترمز خودرو دارای کاستی ها و نواقصی است که می تواند در شرایط بد جوی و حتی روزهای عادی، کارآیی آن را زیر سوال ببرد. سیستم جلوگیری از لغزش در یک هواپیما، تقریباً همان کاری را انجام می دهد که سیستم ABS در خودروها عهده دار آن هستند. یعنی سیستم ترمز هواپیما بدون در نظر گرفتن نیروی وارده از پدال ترمزها، با تنظیم نیروی هیدرولیک ورودی به دیسک های ترمز، موجب می شود هیچ یک از چرخ های هواپیما نه تنها از حرکت باز نایستند، بلکه سرعت چرخی که به هر علتی کمتر از دیگر چرخ ها در آن لحظه در حال گردش است، با کاهش نیروی هیدرولیک به سرعت تقریبی معادل دیگر چرخ ها برسد.

سیستم دیگری مسئول تشخیص سرعت گردش هر یک از چرخ ها بوده و این اطلاعات را در اختیار دیگر سیستم های مربوطه قرار می دهد. سنسورهای نصب شده روی دیسک های ترمز نیز وظیفه سنجش دمای چرخ ها را داشته و در صورتی که تشخیص دهد سیستم هیدرولیک با فشار زیاد اصطکاک موجب افزایش دمای هر کدام از چرخ ها می شود، با ذوب کردن بخشی از لوله های انتقال هیدرولیک باعث تخلیه روغن و آزاد شدن دیسک مورد نظر می شود.

گذشته از اینکه کیفیت ساخت، تاریخ تولید و نحوه صحیح حمل و نقل لاستیک های هواپیما تابع شرایط و ضوابط سخت است و هر کدام از اینها می توانند عمر مفید و مقاومت لاستیک را دستخوش تغییرات اساسی کنند؛ در صورتی که سیستم های اشاره شده در بالا نیز به هر دلیلی دچار نقص فنی شوند، احتمال انحراف هواپیما از مسیر واقعی (چه در حالت برخاست و چه در زمان فرود) وجود دارد. در نهایت افزایش دمای دیسک ها و عمل نکردن هر یک از سیستم ها موجب ترکیدن لاستیک مورد نظر می شود.

با اینکه خلبان پرواز کنترل نسبی بر طی کردن مسیر خط میانی سطوح پروازی دارد، ولی هر مقدار که سرعت هواپیما در لحظه برخورد لاستیک های هواپیما با زمین یا طی زمان برخاست بیشتر باشد، حتماً کنترل آن نیز دشوارتر بوده و خسارات احتمالی جانی و مالی در نتیجه چنین اتفاقی قابل انتظار است.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «چرا لاستیک هواپیما می ترکد؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری، ترجمه و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مقاله محمد تقی امیرسام – خلبان – در روزنامه جام جم، به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.