مروری بر مهم ترین دلایل انقراض لاک پشت ها

طبق آخرین بررسی های انجام شده که شهریور ماه 1397 منتشر شد، تقریباً 61 درصد از 356 گونه لاک پشت در سراسر جهان در معرض خطر نابودی هستند یا به کلی منقرض شده اند. این روند کاهشی آثار زیست محیطی گسترده ای دارد که شاید در نگاه اول توجه بیشتر مردم را جلب نکند.

این یافته ها که در مقاله ای علمی و در مجله بایوساینس (BioScience Journal) منتشر شده، نتیجه وضعیت جهانی لاک پشت ها و نقش اکولوژیکی آنها را مورد بررسی قرار داده است. این مقاله بر مبنای تحقیقات زمین شناسی صورت گرفته توسط موسسه حفاظت از آکواریوم تنسی (Tennessee Aquarium Conservation Institute) وابسته به دانشگاه کالیفرنیا و جورجیا ارائه شده است. بنابر این گزارش لاک پشت ها در حال حاضر بین انواع حیوان های در معرض خطر در جهان، از هر گونه دیگری بیشتر در خطر انقراض قرار گرفته اند. خطر انقراض، لاک پشت ها را بیشتر از هر گونه دیگری، پرندگان، ماهیان و دوزیستان و پستانداران هدف قرار داده است.

در این مقاله شما می توانید با وضعیت جهانی لاک پشت ها، نقش اکولوژیکی، دلایل انقراض لاک پشت ها و ویژگی های این گونه مهم زیستی آشنا شوید.

مهم ترین عامل انقراض لاک پشت ها

گرایش فزآینده انسان ها به ساخت خانه، جاده و هتل در مناطق ساحلی و تجمع گردشگران در سواحل دریا یکی از مهم ترین عوامل ایجاد فشار بر لاک پشت های مادر است که بتدریج به جای نواحی سابقاً بکر برای تخم گذاری و پرورش نوزادان، اکنون مجبور هستند خانه و محیط زیست امن خود را ترک کنند. این در حالی است که پدیده تخم گذاری لاک پشت ها خود یکی از جاذبه های گردشگری در این نواحی به شمار می رود.

تجمع انبوه زباله در سواحل هم معضل دیگری ناشی از هتل سازی و ساخت و سازها است. انبوه این زباله ها به ویژه انبوه زباله های پلاستیکی علاوه بر اینکه سبب مسمومیت آب ها می شود، سبب کاهش زمین کافی برای آشیانه سازی لاک پشت ها هم شده است.

شکار لاک پشت ها و تخم آنها برای مصرف به عنوان غذا، یکی دیگر از دلایل انقراض آنها است. در برخی فرهنگ ها این باور اشتباه وجود دارد که تخم لاک پشت سبب افزایش قدرت باروری و فرزندآوری می شود. در حالی که صحت چنین ادعایی از نظر علمی به هیچ وجه اثبات نشده است. بلکه برعکس تحقیق های پزشکی نشان داده است که تخم لاک پشت 20 برابر بیشتر از تخم مرغ کلسترول دارد که برای سلامتی قلب و عروق انسان بسیار مضر است.

شکار لاک پشت ها برای استفاده از لاک آنها در صنایع دستی و تزئینات هم عامل مهم دیگر در این زمینه است. به یاد داشته باشید که هر تکه تزئینی و صنایع دستی ساخته شده از لاک لاک پشت ها به معنی مرگ یکی از آنها در اقیانوس بوده است.

تغییرات آب و هوایی و گرم شدن آب ها هم عامل دیگری در کاهش تعداد لاک پشت ها است. طبق یافته های علمی هنگامی که لاک پشت ها آشیانه خود را در سواحل ایجاد می کنند، در صورتی که آب گرم باشد، تخم ها مبدل به لاک پشت ماده و اگر آب سرد باشد مبدل به لاک پشت نر می شوند. طبق بررسی های صورت گرفته تغییرات آب و هوایی و گرم شدن آب ها ظاهراً سبب اختلال در نظم هورمونی در دوران مهمی از تعیین جنسیت جنین لاک پشت ها شده و این مسئله خود بر جمعیت آنها اثر منفی داشته است.

بنابراین دلایل کاهش تعداد لاک پشت ها در جهان عمدتاً از تخریب زیستگاه ناشی از ساخت و ساز، صید و سوء استفاده از آنها برای تهیه غذا و تزئینات و اخیراً انتشار انواع بیماری و بالاخره تغییرات آب و هوایی است.

دنیای پنهان زیر لاک های صخره ای

این جانوران که قدمت و تاریخ حضورشان در زمین حتی از دایناسورها هم بیشتر است، بیش از 200 میلیون سال است که در سراسر زمین پراکنده شده اند. در واقع لاک پشت ها خیلی پیشتر از تمام خانواده خزنده ها، مارها و سوسمارها روی زمین زندگی می کرده اند.

اما دلیل مهم که سبب چنین قدمتی برای لاک پشت ها شده طول عمر طبیعی آنها است. یک لاک پشت بالغ در اقیانوس هند که در پنجاه سالگی صید شد، توانسته است تا 152 سال دیگر هم در اسارت زندگی کند. پوسته یا سنگ لاک پشت ها که از 50 استخوان مختلف ساخته شده، کارکردهای مختلفی دارد، مثلاً به عنوان ستون فقرات و قفسه سینه حیوان عملکرد خود را دارد و هم با توجه به حفاظ استخوانی و غضروفی اش همانند سپری از حیوان در برابر حیوان های شکارچی محافظت می کند. بعضی گونه های لاک پشت می توانند برای این حفاظت بهتر سر خود را هم به درون پوسته خود فرو ببرند. پوسته یا سنگ لاک پشت ها همزمان با رشد لاک پشت، رشد و بزرگتر می شود.

اما کار لاک ها به این محدود نمی شود. لاک پشت ها با کمک لاک های صخره ای شان که حامل تعداد زیادی از دنباله های عصبی است، از قدرت بینایی و لامسه بسیار پیشرفته ای برخوردار هستند. علاوه بر این لاک پشت ها حس بویایی و شنوایی قدرتمندی هم دارند که به آنها در شکار غذا یا فرار از شکارچیان بسیار کمک می کند. لاک پشت ها برای تامین امکانات مناسب در چرخه رشد و تکثیرشان به آب و هوای معتدل نیاز دارند. آنها تمایلی به زندگی در آب های سرد ندارند و از این رو بیشتر آنها در تمام قاره های جهان به جز قطب جنوب پراکنده اند.

برخی لاک پشت ها گوشتخوار و برخی گیاهخوار هستند و بعضی گونه های خاص هم هستند که گیاهخوار و گوشتخوار هستند اما در واقع نوع تغذیه هر لاک پشت به محیط زیست آنها بستگی دارد. لاک پشت های ساکن در نواحی خشک بیشتر از سوسک ها، میوه ها و علف ها تغذیه می کنند. در حالی که لاک پشت های ساکن در زیر دریا از هر چیزی که بدست آورند از جلبک گرفته تا ماهی مرکب و ژله ماهی تغذیه می کنند. بعضی انواع لاک پشت ها در طول فصل های خاصی به خواب زمستانی می روند. این نوع خزندگان می توانند اکسیژن را از طریق منافذ پوستی شان در ناحیه گردن و زیر بغل جذب کنند. این موضوع به آنها امکان می دهد برای دوره های طولانی در زیر آب فرو رفته و بمانند. در این مدت لاک پشت ها به خواب زمستانی فرو می روند.

نقش اکولوژیکی لاک پشت ها

اکنون باز می گردیم به یافته های علمی درباره وضعیت جهانی لاک پشت ها که در مجله بایوساینس (BioScience Journal) منتشر شده است.

به گفته جفری لوویچ (Jeffrey E Lovich) یکی از نویسندگان این مقاله هدف از این بررسی ها ارائه تصویر همه جانبه ای از وضعیت این حیوان های شاخص جهانی به مدیران ذخایر آبی – خاکی جهان و آثار و عواقب آن بر محیط زیست در صورت ادامه روند کاهش در جمعیت این گونه ها، بوده است. زیرا لاک پشت ها نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت محیط های طبیعی از تالاب ها و سواحل دریا و آب های زیرزمینی و اکوسیستم های دریایی گرفته تا بیابان ها دارند.

بنابراین کاهش این جانوران می تواند منجر به آثار منفی گسترده ای در زندگی گونه های دیگر و از جمله انسان ها شود. آثار و عواقبی که معمولاً بلافاصله آشکار نمی شوند. این آثار طیف وسیعی از فعالیت ها را در بر می گیرد. از تامین غذای سالم برای انسان گرفته تا انتشار دانه های گیاهی و ایجاد زیستگاه های مناسب برای بقا و تولید مثل دیگر گونه های جانوری را شامل می شود.

همچنین جلب توجه عمومی به اینکه چگونه فعالیت های انسانی باعث کاهش بسیاری از گونه های حیات وحش در جهان می شود و سپس تشویق عموم انسان ها به مشارکت در فعالیت هایی که برای حفظ این میراث ارزشمند به عنوان بخشی از گنجینه طبیعی در جریان است، هدف دیگر محققان بوده است.

لاک پشت ها شاید یکی از مهم ترین بازیگران در اکوسیستم و شبکه های تامین غذا برای گونه های مختلف انسانی، گیاهی و جانوری باشند. آنها می توانند گیاهخوار، گوشتخوار یا همه چیز خوار باشند. لاک پشت ها زندگی طیف وسیع و متنوعی از گونه ها را از نظر منبع غذایی شان تحت تاثیر قرار می دهند چرا که عادات و تنوع غذایی شان سبب شده که بر ساختار دیگر گونه های طبیعی در زیستگاه های خود نفوذ و اثرگذاری مستقیم داشته باشند.

یکی از مهم ترین ویژگی لاک پشت ها این است که در بعضی گونه ها تولید مثل انبوه صورت می گیرد به نحوی که آنها می توانند صدها پوند لاک پشت را در هر هکتار متولد کنند. اهمیت اکولوژیکی این موضوع فقط به دلیل همین تراکم انبوه تولید مثل آنها است زیرا چنین حجم بالایی از بچه لاک پشت ها یا تخم لاک پشت ها، به معنی مقادیر بالایی از مواد غذایی برای ارگانیسم های حیاتی دیگر است که بیشتر از لاک پشت ها یا تخم آنها تغذیه می کنند.

اما لاک پشت ها از نظر ادامه بقا، انتشار و تنوع زیستی گیاهان هم بسیار اهمیت دارند. آنها در فعالیت های خود برای ادامه بقا سبب پراکنده شدن دانه های گیاهی مختلف می شوند. در واقع بسیاری از گیاهانی که توسط لاک پشت ها بلعیده می شوند، از دستگاه گوارش آنها سالم بیرون می آیند و به این وسیله در مناطق دورتری پراکنده می شوند. علاوه بر این برخی گونه های گیاهی هستند که نرخ رشد و جوانه زنی آنها به شدت وابسته به همین چرخه است. یعنی پس از خوردن دانه گیاه و دفع آن توسط لاک پشت ها، میزان رشد و جوانه زنی بالاتری نشان می دهند.

بعضی از لاک پشت ها همانند گونه ای که در بیابان های خشک جنوب غربی و شرقی آمریکا زیست می کنند، به دلیل ایجاد حفره های عمیق زیستگاه مناسبی برای تولید مثل یا اسکان دیگر گونه ها فراهم می کنند. مثلاً لاک پشت نقب زن در آمریکای جنوب شرقی می تواند حفره ها و تونل هایی عمیق تر از 30 پا ایجاد کند. این حفره ها هم سبب افزایش و رشد تنوع گیاهی در محل ورود این حفره ها می شود و هم توسط هزاران گونه دیگر مانند عنکبوت، حشرات، مارها، دوزیستان و انواع خزندگان و هم توسط خرگوش، روباه و حتی گربه دم کوتاه آمریکایی، به عنوان لانه و زیستگاه مورد استفاده قرار می گیرد.

به گفته جاش انن (Joshua R Ennen) یکی دیگر از محققان تیم پژوهشی موسسه حفاظت آکواریوم تنسی، اهمیت لاک پشت ها به ویژه لاک پشت های موجود در آب شیرین، درک نشده است در حالی که نرخ هشدار ناپدید شدن لاک پشت ها می تواند به گونه ای عمیق کارکرد اکوسیستم های مختلف و هم ساختار تمامی جوامع اکولوژیکی را در سراسر جهان مختل کند.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «مروری بر مهم ترین دلایل انقراض لاک پشت ها»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری، ترجمه و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مقاله وب سایت Oxford University Press و ScienceDaily به عنوان منابع اصلی مورد استفاده قرار گرفته اند.