آنچه که از کم آبی بدن باید بدانید
75 درصد از وزن بدن انسان را آب تشکیل می دهد. بیشتر آب بدن در داخل سلول ها (فضای داخل سلولی) وجود دارد. بقیه آب بدن نیز در فضای خارج سلولی شامل رگ های خونی (فضای داخل رگ ها) و فضای بین سلول ها (فضای بینابینی) وجود دارد.
زمانی که میزان آبی که بدن از دست می دهد بیشتر از مقدار آب دریافتی باشد، دهیدراتاسیون رخ می دهد. بدن انسان بسیار پویا و همیشه در حال تغییر است و این تغییر بخصوص در مورد میزان آب بدن صادق است. ما بطور طبیعی در وضعیت های گوناگون، آب بدن خود را از دست می دهیم. در هنگام تنفس و خارج کردن بازدم مرطوب از بدن، در هنگام تعریق که موجب خنک شدن بدن می شود، در هنگام دفع ادرار یا مدفوع که مواد زائد را از بدن خارج می کند. در یک روز طبیعی، شخص باید مقدار مشخصی آب بنوشد تا این فقدان طبیعی آب را جایگزین کند.
در این مقاله شما می توانید با عوامل، علائم و عوارض کم آبی بدن و راهکارهای کاربردی برای پیشگیری از آن آشنا شوید.
عوامل کم آبی بدن
1) اسهال
اسهال رایج ترین دلیل دفع آب بیش از حد از بدن است. اسهال شامل حرکات غیر عادی متناوب روده و دفع مواد زائد بدن با مقدار آبی بیش از میزان طبیعی است.
اسهال مکرر، هم ناخوشایند است و هم خطرناک، زیرا با هر بار دفع، مقدار قابل توجهی از آب بدن خارج می شود. هر سال، بیش از چهار میلیون کودک در سراسر دنیا در اثر بی آبی ناشی از اسهال می میرند.
2) استفراغ
استفراغ عبارت است از تخلیه اجباری معده؛ که در آن معده باید بر فشار طبیعی که برای حفظ مواد غذایی و ترشحات داخل معده وجود دارد غلبه کند. طی استفراغ، معده محتویات خود را با فشار به داخل بخش انتهایی مری (لوله ای که دهان را به معده متصل می کند) تخلیه می کند.
استفراغ مکرر می تواند عامل جدی از دست دادن آب بدن باشد و از آنجا که فرد، تحمل نوشیدن آب ندارد، قادر به جبران آن نخواهد بود.
3) تعریق
زمانی که بدن با عمل تعریق، دمای خود را پایین می آورد، مقدار قابل توجهی آب از دست می دهد. دمای بدن به دلیل های مختلفی بالا می رود، به عنوان مثال به خاطر گرمای محیط، انجام ورزش های سنگین در محیط گرم یا بر اثر عفونت و بروز تب، دمای بدن بالا رفته و بدن از مقدار زیادی آب به فرم عرق استفاده می کند تا دمای خود را پایین بیاورد. یک پیاده روی تند در هوای گرم، حدود نیم کیلوگرم از آب بدن را دفع می کند.
4) دیابت
در افراد مبتلا به دیابت، میزان بالای قند خون وارد ادرار می شود و به دنبال آن، آب نیز دفع می شود و در نتیجه آن، حجم زیادی از آب بدن از دست می رود. از این رو تکرر ادرار و تشنگی مضاعف جزء علائم دیابت محسوب می شوند.
5) سوختگی
پوست نقش مهمی در تنظیم مایعات و دمای بدن دارد. اگر سطح وسیعی از پوست دچار جراحت شود، تعادل و کنترل آن به هم می خورد. قربانیان سوانح سوختگی، با کم آبی شَدید مواجه می شوند، زیرا آب بدن به سمت بافت آسیب دیده پوست جریان پیدا می کند. سایر بیماری های التهابی پوست نیز با کم آبی مرتبط هستند.
6) ناتوانی در نوشیدن مایعات
عدم توانایی نوشیدن مقدار کافی مایعات، یکی دیگر از عوامل اصلی کم آبی بدن است. این مشکل اگر ناشی از در دسترس نبودن مایعات کافی و یا ناشی از عدم توانایی نوشیدن مایعات باشد، در هر دو صورت موجب از دست دادن مقدار طبیعی یا مازاد آب بدن می شود.
علائم و نشانه های کم آبی بدن
احساس تشنگی با وجود نوشیدن آب زیاد و کاهش حجم ادرار برای حفظ آب بدن، پاسخ های غریزی بدن به کم آبی هستند. در این حالت، ادرار غلیظ تر شده و به رنگ زرد تیره در می آید.
همچنان که میزان دفع آب افزایش می یابد، علائم بیشتری مانند تشنگی مضاعف، خشکی دهان، توقف تولید اشک در چشم ها، توقف تعریق، گرفتگی عضلانی، تهوع و استفراغ، تپش قلب و سرگیجه (بخصوص در هنگام ایستادن) نمایان می شوند.
با کم آبی شَدید، مغز و سایر اندام ها خون کمتری دریافت کرده و گیجی و ضعف پدیدار می شود. در نهایت اگر کم آبی بدنی درمان نشود، فرد به کما فرو می رود و اندام ها از کار می افتند.
عوارض کم آبی بدن چیست؟
عوارض ناشی از کم آبی ممکن است در اثر خود کم آبی یا در اثر بیماری ها و وضعیت هایی که موجب از دست دادن آب بدن می شوند بروز کنند. اختلالاتی که ممکن است پیش بیایند عبارتند از:
- نارسایی کلیوی
- کما
- شوک
- بیماری های مرتبط با گرما (گرمازدگی و غش در اثر گرما)
- اختلالات الکترولیتی
اگر فرد گرما زده دچار گیجی و سستی شد، اگر تب، استفراغ یا اسهال بیمار مداوم و غیر قابل کنترل بود یا اگر شرایط خاص دیگری به وجود آمد، بیمار باید هرچه زودتر تحت مراقبت پزشکی قرار گیرد.
راهکارهای عملی برای پیشگیری از کم آبی بدن
- پیش از انجام هر فعالیتی خارج از منزل که با افزایش تعریق، فعالیت بدنی، گرما و استرس همراه است، برنامه ریزی کنید و آب کافی، همراه داشته باشید. ورزشکاران و افرادی که در فضای آزاد کار می کنند را تشویق کنید تا با مصرف آب کافی، مایعات از دست رفته را جبران کنند.
- با بررسی وضعیت آب و هوا، روزهای گرم را در نظر بگیرید. زمانی که دما زیاد است از ورزش کردن و بیرون رفتن خودداری کنید و کارهای خارج از منزل را به ساعاتی از روز که دما پایین تر است موکول کنید.
- افراد مسن و کودکان، بیشتر با خطر کم آبی بدن مواجه هستند. از مصرف مقدار کافی مایعات در کهنسالان، نوزادان و کودکان اطمینان حاصل کنید. افرادی که ناتوان و ضعیف هستند را به نوشیدن آب، تشویق کنید و مایعات کافی در دسترس آنان قرار دهید. طی روزهای داغ تابستان، باید به افراد مسنی که در منزل تنها هستند مدام سر بزنید. در سال 1995 طی دوره گرمای هوای ایالت شیکاگوی آمریکا، 600 نفر در اثر گرما در منزل خود جان باختند.
- اگر در روزهای گرم تابستان مجبور هستید بیرون از منزل باشید، لباس های رنگ روشن و گشاد بپوشید. به مقدار کافی آب بنوشید و یک بطری آب خنک همراه خود داشته باشید.
- بین ساعت های طولانی که زیر نور شَدید خورشید قرار دارید وقفه بیندازید. یک محل خنک که تهویه مناسبی دارد یا سایه ای پیدا کرده و مدتی در آنجا استراحت کنید.
سلامتی شما آرزوی ما است.
منابع
مقاله علمی و آموزشی «آنچه که از کم آبی بدن باید بدانید»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مقاله وب سایت MedicineNet.com ترجمه شده توسط مجله سلام سلامت به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.
