منظور از روان کاری چیست؟
روان کاری یا روغن کاری عبارت است از استفاده از مواد لغزنده بین سطوحی که با هم درگیر هستند، طوری که این سطوح راحت تر روی هم حرکت کنند و اصطکاک بین آنها کاهش یابد. اگر روان کاری انجام نگیرد، سطوح با هم به سختی درگیری پیدا می کنند و خیلی زود ساییده می شوند و عمر ماشین یا موتور کاهش می یابد.
روان کاری یکی از مهم ترین روش های صنعت و مهندسی جدید است. در موتور یک اتومبیل یا کامیون، روغن بطور مداوم روی تمام قطعات متحرک پمپ می شود تا از سایش و داغ شدن آنها جلوگیری کنند. هنگام به آب انداختن کشتی، مسیر سُرش را به گریس آغشته می کنند تا کشتی به راحتی پایین آید و به آب بیفتد. مهندسین، هنگام حفر چاه در زمین برای رسیدن به مخازن زیرزمینی، گل مایع را به داخل سوراخ می ریزند تا مته را روان کاری کند.
بیشتر روانسازها (موادی که برای روان کاری مورد استفاده قرار می گیرند) مایع هستند و از نفت خام بدست می آیند. تمام مایعات جاری می شوند، اما سرعت جاری شدن آنها متفاوت است. ویسکوزیته یا چسبندگی یک مایع، مقیاسی برای سرعت به جریان در آمدن آن است. آب ویسکوزیته پایینی دارد و به همین دلیل به راحتی جاری می شود. بعضی روغن ها ویسکوزیته یا چسبندگی بیشتری دارند و آهسته تر جریان می یابند. روان ساز جامد نیز وجود دارد. گرافیت (موجود در مغز مداد)، ماده ای جامد است و می تواند نقش یک روانساز را داشته باشد. روانسازها به روش مصنوعی نیز ساخته می شوند.
اگر سطوح مختلف را زیر میکروسکوپ مشاهده کنیم، می بینیم که هیچ سطحی کاملاً صاف و تخت نیست و حتی فلزات صیقل خورده هم ناهمواری هایی دارند. وقتی دو سطح از روی هم عبور می کنند این برجستگی ها اصطکاک را به وجود می آورند. یک ماده روان ساز، سطوح را کمی از هم جدا نگه می دارد تا به راحتی روی هم بلغزند.
بیشتر روانسازها با افزایش دما رقیق تر می شوند و روانسازهای رقیق نمی توانند به خوبی از قطعات متحرک محافظت کنند. بعضی موتورها نظیر موتور اتومبیل مسابقه ای به سیستمی برای خنک کردن روغن مجهز هستند تا دمای روغن پایین بماند و حداکثر حفاظت از موتور انجام گیرد. گرچه موتور بیشتر وسائل نقلیه یک سیستم خنک کننده مستقل دارد که با آب یا هوا کار می کند، اما سیستم روان کاری نیز می تواند در خنک شدن موتور موثر باشد.
روانسازهای طبیعی نیز وجود دارند. درون مفاصل بدن، نظیر زانو، مایعی به نام مایع مفصلی موجود است که برجستگی های غضروفی انتهای استخوان ها را روان کاری می کند و باعث می شود آنها به راحتی روی هم بلغزند.
منابع
مقاله علمی و آموزشی «منظور از روان کاری چیست؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری، ترجمه و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا کتاب Kingfisher Science Encyclopedia، تالیف Catherine Headlam ترجمه محمود سالک از نشر Kingfisher Books، منتشر شده در ۱۹۹۱ با شابک ۹۷۸۰۸۶۲۷۲۸۵۳۳ به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.
