اصطکاک چیست؟

هنگامی که دو جسم به یکدیگر ساییده می‌شوند، نیرویی به وجود می‌آید که در برابر این ساییدگی مقاومت می‌کند. به این نیرو، اصطکاک می‌گویند. اجسامی که سطحی صاف دارند، کمتر از اجسام زبر باعت تولید اصطکاک می‌شوند. هرچه میزان اصطکاک کمتر باشد، سرعت حرکت اجسام بیشتر می‌شود. به همین دلیل ریل قطارها را صاف و صیقلی می‌سازند.

وقتی می‌خواهیم از سرعت جسمی بکاهیم، اصطکاک را افزایش می‌دهیم. به عنوان مثال وقتی اتومبیل ترمز می‌کند اصطکاک ایجاد شده باعث کاهش سرعت حرکت چرخ‌ها و یا توقف آنها می‌شود. اگر دو جسم به سرعت به هم ساییده شوند، اصطکاک باعث تولید حرارت می‌شود. اگر دست‌هایتان را به هم مالش دهید، می‌توانید گرمای ناشی از اصطکاک را احساس کنید.

وجود اصطکاک هم مفید است و هم مضر است. اصطکاک باعث فرسایش و فرسودگی قسمت‌های متحرک دستگاه‌ها می‌شود. به علاوه دستگاه‌ها را گرم می‌کند و مقدار زیادی انرژی به هدر می‌رود. فرسودگی چرخ اتومبیل‌ها نیز ناشی از اصطکاک است. روغن‌کاری قسمت‌های متحرک ماشین‌آلات باعث کاهش اصطکاک می‌شود. استفاده از بلبرینگ نیز اصطکاک را کم می‌کند. چرا که سطح گرد و صاف بلبرینگ‌ها به هنگام تماس می‌غلتد و به هم ساییده نمی‌شود.

از طرف دیگر بدون وجود اصطکاک تغییرات زیادی در دنیای اطراف ما به وجود می‌آمد. مثلاً در چنین حالتی ما نمی‌توانستیم راه برویم و روی زمین سر می‌خوردیم. بدون وجود اصطکاک چرخ اتومبیل‌ها در جا به دور خود می‌چرخید. در نتیجه اتومبیل‌ها نیز نمی‌توانستند حرکت کنند. حتی در دست گرفتن اشیاء نیز کار دشواری بود. به این ترتیب در دست گرفتن یک قلم و نوشتن نیز به سختی صورت می‌گرفت. در دنیای بدون اصطکاک، آب و هوا نیز تغییر می‌کرد. به عنوان مثال سرعت وزش باد خیلی بیشتر می‌شد. چرا که سرعت حرکت مولکول‌های هوا هنگام تماس با سطح زمین به دلیل ایجاد اصطکاک خیلی کم می‌شود.

منابع

1. کتاب چرا، چطور، چگونه؟ نوشته دکتر سونیتا گوپتا و دکتر نینا آگراوال. ترجمه پریسا همایون روز و پریچهر همایون روز. موسسه نشر و تحقیقات ذکر. تیر 1393.