سکته چشم چیست؟

اتفاقی که بر اثر سکته می افتد این است که کارکرد بافت مورد نظر به سرعت مختل شده و در صورت درمان دیر هنگام آسیب های جبران ناپذیری به آن وارد می شود. بیشتر مردم می دانند که فشار خون بالا و سایر بیماری های عروقی می تواند بر سلامت کلی بدن و بروز سکته اثرات مخربی داشته باشد اما ممکن است بسیاری ندانند که فشار خون بالا می تواند با آسیب عروقی چشم، دیدشان را تحت تاثیر قرار داده و باعث سکته چشم شود.

سکته چشم را بسیاری از چشم پزشکان به مجموعه ای از بیماری های عروقی چشم می گویند که بر اثر انسداد عروق شبکیه بروز می کند؛ اتفاقی که حتی می تواند به قیمت از دست دادن بینایی تمام شود.

واقعیت این است که رگ های خونی وظیفه حمل مواد مغذی حیاتی و اکسیژن را به تمام بخش های بدن بر عهده دارند. زمانی که این عروق باریک شده یا خون در آنها لخته می شود جریان خون قطع شده و آن منطقه دچار آسیب می شود. سکته چشم به انسداد عروق خونی شبکیه چشم و حساسیت به نور در بافت پشت چشم گفته می شود. انسداد به دلیل لخته یا تنگ شدن رگ خونی یا تجمع کلسترول در آن ایجاد می شود و می تواند اثرات مخرب متفاوتی داشته باشد.

سکته چشم به بیماری های مختلفی در چشم مربوط می شود و مختص به یک بیماری نیست اما انسداد ورید شبکیه، انسداد شریان و نورپاتی ایسکمی عصب از جمله شایع ترین آنها هستند. سایر بیماری های عصب چشمی مانند مواردی که بر اثر خوردن الکل ایجاد می شود نیز گاهی باعث سکته می شود. در این مقاله شما می توانید با سکته چشم و نکات مرتبط با آن آشنا شوید.

چه عواملی موجب سکته چشم می شود؟

یکی از این بیماری ها مربوط به انسداد ورید مرکزی شبکیه است. ورید مرکزی شبکیه بر اثر بالا رفتن سن تغییراتی می کند که موجب رسوب چربی در عروق شده و منجر به بسته شدن سیاهرگ مرکزی شبکیه یا یکی از سیاهرگ های شبکیه می شود.

از آنجا که سیاهرگ، رگی است که خون مصرفی را خارج می کند، وقتی سیاهرگ بسته می شود خون در سیاهرگ جمع شده و فشارش بالا می رود. بالا رفتن فشار خون در رگ باعث پاره شدن برخی مویرگ ها می شود و خونریزی کرده و از خودشان چربی و مایع و پروتئین ترشح می کنند که در بافت شبکیه جمع شده و ورم ایجاد می کند. این یکی از حالاتی است که به آن سکته چشم می گویند.

یک بیماری دیگر که منجر به سکته چشم می شود، انسداد شریان مرکزی شبکیه است. در این حالت سرخرگ مرکزی شبکیه یا یکی از شاخه های آن مسدود می شود. شریان رگی است که خون را به بافت می رساند. طبیعی است زمانی که سرخرگ بسته شده باشد خون به شبکیه نمی رسد و به همین دلیل بافت شبکیه می میرد. حال اگر سرخرگ مرکزی شبکیه باشد کل شبکیه مبتلا می شود و اگر یکی از شاخه ها باشد همان قسمتی از شاخه که خونرسانی می کند دچار مشکل می شود و از بین می رود و دید فرد کم می شود.

چرا این اتفاق می افتد؟

سکته چشم بر اثر انسداد جریان خون و آسیب به شبکیه ایجاد می شود و دلیل آن هم باریک شدن رگ های خونی یا لخته خون است. در مورد شریان، این تصلب شرائین است که با بالا رفتن سن باعث بروز سکته می شود. زیرا چربی از دیواره های رگ کم کم به داخل عروق رسوب می کند و دیواره رگ ها ناصاف شده و خون در آن لخته می شود و این لخته رگ را می بندد. هنوز کاملاً مشخص نیست که چرا سکته چشم اتفاق می افتد اما برخی بیماری ها مانند فشار خون بالا و دیابت می توانند این خطر را افزایش دهند.

چه افرادی در خطر هستند؟

هر فردی می تواند دچار سکته چشم شود اما برخی عوامل این احتمال را افزایش می دهند. برای مثال افزایش سن می تواند باعث بروز سکته چشم شود. ضمن آنکه این اتفاق در مردان بیشتر از زنان شایع است. شرایط پزشکی خاص هم خطر ابتلا به سکته چشم را افزایش می دهند شرایطی مانند دیابت، گلوکوم (آب سیاه)، فشار خون و کلسترول بالا، بیماری های قلبی و عروقی، تنگی شریان کاروتید یا عروق گردن، اختلالات خونی نادر و حتی سیگار کشیدن می تواند سکته چشم را افزایش دهد. بطورکلی سکته چشم بیشتر در سنین بالای 55 بروز می کند و این اتفاق در جوان ها نمی افتد.

بیماری دیگری که از جمله بیماری های شایع در سکته چشم است، نوروپاتی ایسکمی اپتیک است. در این حالت گردش خون به عصب بینایی مختل می شود و در مقطعی خون به عصب بینایی نرسیده و عصب بینایی ورم می کند و دیدش کم می شود. دلیل آنکه خون به عصب نمی رسد به عواملی مانند فشار خون، بالا بودن قند و چربی خون مربوط است. افرادی که شب ها خواب راحتی ندارند و نفس شان بند می آید و به خرخر می افتند و بیدار می شوند، در معرض آسیب عصبی بینایی هستند و ممکن است نوروپاتی ایسکمی اپتیک پیدا کنند.

چگونه این سکته را تشخیص دهیم؟

علائم سکته چشم می تواند بتدریج در طول چند ساعت یا چند روز یا حتی بطور ناگهانی بروز کند. اصلی ترین نشانه سکته چشم این است که تنها در یک چشم رخ می دهد. بطورکلی سکته چشم بدون علامت است اما علائمی وجود دارد که می تواند شما را نسبت به سکته چشم آگاه کند که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاه کرد:

• وجود اجسام شناور که به صورت لکه های خاکستری کوچکی در زمینه چشم شناور می شوند. این زمانی اتفاق می افتد که خون و دیگر مایعات نشست می کنند و در زجاجیه یا وسط چشم قرار می گیرند.
• فشار یا درد در یک چشم، هر چند که سکته چشم معمولاً بدون درد است.
• تاری دید که بطور پیوسته در یک بخش یا تمام یک چشم بروز می کند.
• از دست دادن بینایی کامل که بتدریج یا بطور ناگهانی اتفاق می افتد.

چگونه درمان می شود؟

پزشک معمولاً ابتدا معاینه فیزیکی به منظور تشخیص سکته چشم را انجام می دهد و در ادامه تصویربرداری از شبکیه یا آنژیوگرافی، فلورسئین را تجویز می کند. از آنجا که مشکلات چشم می تواند بر اثر بیماری های زمینه ای ایجاد شده باشد ممکن است گلوکوم، فشار خون بالا و دیابت نیز همراه با بررسی سلامت قلب انجام شود. پزشک با بزرگ کردن چشم، عصب بینایی و شبکیه را امتحان می کند. همچنین عصب بینایی را از نظر کمرنگی یا ورم دیسک بینایی بررسی می کند.

درمان سکته چشم کاملاً بستگی به میزان آسیبی که این سکته بر ورید، شریان یا عصب رسانده، متفاوت است.

سکته ای که بر اثر بسته شدن شریان باشد (در حال حاضر) درمانی ندارد و فقط باید مسائل داخلی را کنترل کرد که چشم دیگر مبتلا نشود اما در سکته چشم که در ورید اتفاق می افتد و باعث ورم شَدید شبکیه می شود، آمپول مخصوصی است که داخل چشم تزریق می شود تا ورم شبکیه بهبود پیدا کند و بتدریج ورم ورید نیز برطرف شود و باز شود. علاوه بر کنترل مسائل داخلی تزریق آمپول به داخل چشم می تواند تا حدود زیادی این مشکل را برطرف کند.

سکته ای که بر اثر نرسیدن خون به عصب بینایی اتفاق می افتد، (در حال حاضر) درمانی ندارد و فقط باید مسائل زمینه ای از جمله بی خوابی و… درمان شود تا چشم دیگر مبتلا نشود. در هر صورت عوارض جدی مانند ادم ماکولا یا التهاب ماکولا می تواند باعث تاری دید یا نابینایی شود یا گلوکوم نئوواسکولار که باعث افزایش دردناک فشار در چشم می شود، به دلیل سکته چشم ممکن است بروز کند.

درست است که نمی توان از سکته چشم جلوگیری کرد اما با رعایت چند مورد می توان احتمال بروز آن را کاهش داد. از جمله این موارد نظارت بر قند خون و حفظ قند خون در محدوده مطلوب است. درمان بیماری گلوکوم یا آب سیاه نیز اهمیت زیادی دارد چون این بیماری باعث بالا رفتن فشار چشم شده و خطر سکته چشم را بالا می برد. تنظیم فشار خون و کلسترول و داشتن سبک زندگی سالم به دور از مصرف سیگار هم تا حدودی زیادی می تواند از بروز سکته چشم جلوگیری کند.

اگر علائم سکته چشم را داشتید با پزشک تان مشورت کنید و آن را بدون درمان رها نکنید، زیرا می تواند منجر به از بین رفتن کامل دید شود. سلامتی شما آرزوی ما است.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «سکته چشم چیست؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مصاحبه با دکتر سید مهدی مدرس زاده – جراح و متخصص چشم – توسط نسرین خسروشاهی از مجله سیب سبز، به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.