بیت کوین چیست؟

بیت کوین (Bitcoin) یک ارز دیجیتالی است که در سال 2009 از ایده ای در یک مقاله با عنوان «بیت کوین به عنوان یک سیستم پولی همتا به همتا به وجود آمده است. این مقاله را فرد ناشناسی با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو (Satoshi Nakamoto) نوشت که هویتش همچنان نامعلوم و مورد بحث است. بیت کوین نسبت به مکانیزم های پرداخت آنلاین سنتی هزینه مبادلات کمتری دارد و برعکس ارزهای منتشر شده توسط حکومت ها، توسط یک حاکمیت غیر متمرکز اداره می شود.

بیت کوین وجود فیزیکی ندارد و حساب ها در یک دفتر کل عمومی در فضای ابری نگهداری می شوند که در آن تراکنش ها با حجم زیادی از پردازش مورد بررسی قرار می گیرند. بیت کوین توسط هیچ حکومت یا بانکی منتشر نمی شود و به خودی خود مانند کامودیتی ها (فلزات، نفت و…) دارای ارزش نیست.

هر چند بیت کوین پول رایج قانونی نیست اما محبوبیت فراوانی دارد و موفقیت آن موجب شده که ارزهای الکترونیکی مشابهی به وجود آید. از طرفی دیگر افرادی مانند جیمی دیمون، مدیرعامل بانک JPMorgan Chase، بیت کوین را یک نوع شیادی می داند که تنها به درد معامله مواد مخدر و طرح های یک شبه پولدار شدن می خورد. در هر صورت، واقعیت این است که اکثر مردم واقعاً نمی دانند بیت کوین چیست و آینده آن چگونه خواهد بود؟

همین ناآگاهی درباره فناوری Blockchain هم وجود دارد که سنگ بنای بیت کوین است و برخی ها آن را هم سنگ اینترنت و یکی از پایه های آزادی بشر می دانند. به نظر می رسد در بین مردم عادی هر کسی برداشت خود را از بیت کوین دارد، اما بین توسعه دهندگان نرم افزار و استخراج کنندگان بیت کوین که این سیستم را سر پا نگه داشته اند، یک جنگ داخلی در جریان است. این نبرد بین ایدئولوژی های مختلفی است که درباره این ارز رمزنگاری شده وجود دارد و تا روشن شدن نتیجه آن زمان زیادی باقی مانده است. در همین حال، بانک هایی که بیت کوین برای دور زدن آنها اختراع شده است، در حال رسیدن به این نتیجه هستند که فناوری زیرساخت ارزهای رمزنگاری شده می تواند برای آنها هم مفید باشد. با توجه به وابستگی زندگی همه ما به سیستم اقتصادی، نتیجه این بازی می تواند برای همه ما عواقبی به دنبال داشته باشد. آیا بیت کوین می تواند ایده پول را از نو تعریف کند؟ آیا فناوری Blockchain می تواند تراکنش های اقتصادی را منصفانه تر کند و اینکه چه مشکلاتی ممکن است به وجود بیایند؟

در این مقاله شما می توانید با بیت کوین آشنا شوید.

بیت کوین، در میان ویرانه های بحران جهانی اقتصادی سال 2008 متولد شد. مخترع یا مخترعان مرموز بیت کوین که تنها با نام ساتوشی ناکاموتو شناخته می شود، نتوانست نقش بانک های بزرگ را در ایجاد آن بحران عظیم نادیده بگیرد و به این نتیجه رسید که باید کاری بکند. آنها تصمیم به خلق یک ارز دیجیتال کاملاً نظیر به نظیر (peer to peer) گرفتند. راهی که با آن مردم بتوانند بدون نیاز به دخالت بانک ها یا هر گونه کنترل مرکزی، سکه های دیجیتالی را ذخیره و مبادله کنند. پولی که ما به صورت روزمره خرج می کنیم، ارزش دارد، چون دولت ها ارزش آن را تضمین می کنند. اگر این تضمین نباشد، اسکناسی که در جیب شما است چیزی جز یک کاغذ با نقاشی های قشنگ نیست و عملاً هیچ می شود. این ارزش هم کاملاً بر مبنای اطمینان مردم به نهاد حامی پول بنا شده است. اما همانطور که بحران سال 2008 نشان داد، ممکن است همین نهادهای مورد اطمینان ما باعث ایجاد مشکل شوند.

چالش اطمینان

ناکاموتو مشکل این گونه ارزها را که به fiat هم شهرت دارند، در سال 2009 همزمان با آغاز به کار بیت کوین در یک پست آنلاین کوتاه اینطور بیان کرده است: «مشکل اصلی سیستم ارزی متعارف نیاز به اطمینان کامل مردم برای کارکرد آن است. باید به بانک های مرکزی اطمینان کنیم که ارزش پول را حفظ می کنند، اما تاریخ این ارزها سرشار از موارد نقض این اطمینان است.»

برای مثال به فرآیند تسهیل کمی (QE) توجه کنید که در آن بانک های مرکزی با تولید نقدینگی و اختصاص آن به بانک ها برای اعطای وام سعی در تحریک اقتصاد می کنند. به گفته نولان بایرل، مدیر تحقیقات سایت اخبار ارزهای رمزنگاری شده CoinDesk، برای بیشتر کردن شکاف بین فقیر و غنی روشی بدتر از این وجود ندارد که مقداری پول بی صاحب را وارد سیستمی کنید که تنها متمولین قادر به دسترسی و بهره برداری از آن هستند. در واقع بیت کوین برای پیشگیری از بروز همین مداخلات در ارزش پول اختراع شده است.

روش ناکاموتو هم ایجاد اطمینان نه از طریق ایمان قلبی بلکه با استفاده از یک نرم افزار جدید به نام Blockchain بود. این نرم افزار یک دفتر کل عمومی است که تمامی تراکنش های بیت کوین را ثبت می کند و بین تمامی کاربران این ارز رمزنگاری شده به اشتراک گذاشته می شود. پاک کردن یا ایجاد تغییر در معاملات ثبت شده در این دفتر کل، به لطف فناوری های پیشرفته رمزنگاری، عملاً غیر ممکن است و عمومی بودن این اطلاعات به این معنی است که هر کس هر جا که بخواهد می تواند به آن دسترسی داشته باشد. نتیجه، یک ارز مطمئن است که اعتبار خود را مدیون هیچ بانک مرکزی یا دولتی نیست. از سال 2009 تاکنون بیت کوین رشد کرده، نابود شده و دوباره رشد خود را از سر گرفته است. در آغاز کاربرد این ارز در دیپ وب برای معاملات غیر قانونی اسلحه و مواد مخدر باعث ایجاد یک تصویر منفی درباره آن شد. اما افزایش قابل توجه ارزش این ارز و البته کاربردهای احتمالی آن برای شهروندان معمولی و قانون مدار باعث تغییر این تصویر در سال های گذشته شده است. همچنین بیت کوین الهام بخش ایجاد تعداد بی شماری از ارزهای رمزنگاری شده در این سال ها شده است که هر یک به نحوی از فناوری Blockchain استفاده می کنند.

بیت کوین دقیقاً چیست؟

در واقع به گفته گریک هایلمن از محققان ارزهای دیجیتال در دانشگاه کمبریج، امروزه بیش از هزار ارز رمزنگاری شده وجود دارد. اما با این حال هنوز هم مشخص نیست که بیت کوین دقیقاً چیست؟ از نظر بسیاری این ارز بیشتر به طلا شبیه است تا پول (دارایی ای که خرید اجناس معمولی با آن می تواند سخت باشد، اما دارای ارزش ذاتی است.) درست مانند طلا، استخراج بیت کوین نیازمند صرف هزینه و زمان است و کمیاب بودن آن تضمین شده است؛ چرا که سیستم به شکلی طراحی شده که تنها 21 میلیون سکه می تواند وجود داشته باشد. اما یک چیز روشن است: بیت کوین هنوز پولی نیست که بیشتر ما توانایی خرج کردن آن را داشته باشیم. درست است که می توانید از بیت کوین برای خرید پیتزا، ماشین یا حتی بلیط سفرهای هوایی از فروشگاه های آنلاین بخصوص استفاده کنید، اما کافی است با بیت کوین به سوپرمارکت محل یا رستوران ها بروید تا به جای غذا و خدمات با نگاه خیره فروشنده روبرو شوید. به گفته هایلمن، واقعیت این است که بیت کوین تا زمانی که مردم حقوق شان را با آن دریافت نکنند، هرگز تبدیل به یک پول واقعی نخواهد شد و این به آن معنی است که دولت ها باید اول آن را به رسمیت بشناسند. بنابراین در حال حاضر اگر هم قرار باشد بیت کوین بین عموم مردم رایج شود، در نهایت می تواند با امثال Visa و PayPal به عنوان یک سیستم پرداخت الکترونیکی رقابت کند که در آن به جای ارزهای رایج از بیت کوین استفاده شود.

این یکی از طرز فکرهای رایج در بین جامعه کاربران و توسعه دهندگان بیت کوین است. به همین منظور آنها قصد دارند زیر ساخت های نرم افزاری را به شکلی تغییر دهند که امکان تراکنش های بیشتر را فراهم کنند. البته دیگر اعضا نظر دیگری دارند و اصرار دارند چنین تغییراتی منجر به سخت شدن ورود به جامعه کاربران بیت کوین، انحصاری شدن قدرت در دستان چند گروه قدرتمند استخراج بیت کوین و در نتیجه خیانت به آرمان هایی می شود که این ارز دیجیتال برای تحقق آنها خلق شده است. در مرداد ماه امسال این اختلاف نظر تبدیل به یک جنگ داخلی تمام عیار و منجر به جدایی در میان جامعه کاربران بیت کوین شد. نتیجه این جدایی هم ایجاد یک نوع جدید از این ارز به نام Bitcoin Cash بود که از تراکنش های همزمان بیشتری پشتیبانی می کند. البته هنوز برای رسیدن به این نتیجه زود است و باید دید بیت کوین بیشتر از یک پدیده زودگذر خواهد بود یا نه.

جنگ قدرت

سناریوی دیگری وجود دارد که ممکن است زندگی تمامی ما را متحول کند و این تحول مثبت نخواهد بود. با ادامه جنگ داخلی بین حامیان بیت کوین، بانک هایی که این پول دیجیتال برای مبارزه با آنها خلق شده بود، در حال پیدا کردن دست و پای خود هستند. خرداد ماه امسال کمیسیون تجارت آتی کالای آمریکا به یک پلتفرم معاملات بیت کوین به نام LedgerX مجوز فعالیت به عنوان موسسه تهاتری برای قراردادهای مشتقات (که در آن ارزش با توجه به ارزش خدمات محصولات اقتصادی تعیین می شود) را صادر کرد. اعتبار فعالیت یک موسسه دارای مجوز، باید باعث جذب دیگر سرمایه گذارانی شود که بیت کوین هایشان را خرج نمی کنند؛ در اثر این خرج نکردن، آنها از چرخه فعالیت اقتصادی خارج و باعث کاهش نوسانات قیمت می شوند. حالت ممکن دیگر ایجاد حباب قیمتی است که همین الان هم آمادگی ترکیدن را دارد.

اما آنچه واقعاً باعث نگرانی برخی از کارشناسان شده، احتمال این است که بیت کوین بدون سر و صدا تبدیل به بخشی از شبکه پیچیده ای که بخش های مختلف سیستم اقتصادی را به هم متصل می کند، بشود. به گفته یکی از کارشناسان مالی، یکی از مشکلاتی که در وال استریت وجود دارد این موضوع است که نوآوران هر چیزی را که از ماهیتش سر در نمی آورند با عنوان مشتقات به سرمایه گذاران می فروشند. در ماه های منتهی به بحران مالی 2008، خریداران اوراق و بسته های مالی نوظهوری را با اشتیاق خرید و فروش می کردند که ارزش سرمایه پشت سر آنها به شکل خطرناکی در حال سقوط بود.

بلاک چین

به همین شکل تعیین ارزش خدمات مالی ای که بر اساس بیت کوین تعریف می شوند تا وقتی که ارز رمزنگاری شده پشت آنها، که نوسانات شَدید قیمت هم دارد، مخفی باشد، بسیار دشوار است. یکی از دلایلی که باعث شد سقوط بازار وام های مسکن ایالات متحده آمریکا اینقدر مخرب باشد، این موضوع بود که بخش های مختلف سیستم اقتصادی به هم متصل هستند و وام ها و بدهی های بانکی به شکل های مختلف و پیچیده جمع و با هم یکی شده بودند. مت لین، خبرنگار اقتصادی، معتقد است اینکه بانک ها دقیقاً چطور و با چه ساز و کاری با فناوری Blockchain کنار می آیند، از اهمیت بالایی برخوردار است. به همین دلیل هم ممکن است با ترکیدن حباب دیگر حباب های متصل و مرتبط هم در پس لرزه های ناشی از چنین اتفاقی بترکند.

اما مزایا و توانایی های بالقوه ارزهای رمزنگاری شده بسیار فراتر از اینها است. خیلی ها معتقدند فناوری Blockchain باعث از دست رفتن انحصار در سیستم اقتصادی خواهد شد. نخستین تلاش برای نشان دادن توانایی های چند جانبه Blockchain را باید ارز Ethereum دانست که به کاربران اجازه می دهد تقریباً هر چیزی مبادله کنند. اکنون دیگر از این فناوری برای تجارت انرژی الکتریکی خورشیدی، کنترل پروانه تولید محصولات خوراکی و ایجاد یک سیستم جدید اخذ رای هم استفاده شده است.

فناوری Blockchain می تواند زندگی همه ما را بهتر کند و باعث کاهش قیمت ها شود. اگر بتوانیم از این سیستم برای ایجاد قراردادهای الزام آور استفاده کنیم، شاید دیگر نیازی به وکیل و هزینه های قضایی و درگیر کردن ماموران دولتی نباشد. در واقع، نخستین فروش بین المللی ملک با استفاده از Blockchain و ارز Ethereum شهریور ماه امسال به انجام رسید. به علاوه، دسترسی تمامی کاربران اینترنت به خدمات پیچیده حقوقی یا مالی و اعتباری می تواند به شکوفایی اقتصاد در مناطق کمتر توسعه یافته جهان کمک کند.

شفافیت

برخی معتقدند این فناوری با ایجاد شفافیت بیشتر در تراکنش های اقتصادی می تواند از بروز یک بحران اقتصادی دیگر جلوگیری کند یا دست کم وقوع آن را قابل پیش بینی کند. اگر با هر تراکنش مالی ای که انجام می شود، سند آن هم در یک دفتر کل ثبت شود، می توان به صورت پیوسته وضعیت سلامت اقتصادی را پایش کرد و تاثیر سیاست های مالی را به صورت آنی ارزیابی کرد. به این شکل میزان خطر ورشکستگی بانک های بزرگ هم به صورت واضح تری قابل مشاهده خواهد بود. البته ممکن است بسیاری از این ایده ها خیال بافی باشند، اما تفکر اصلی این است که دفتر کل تراکنش های مالی باید عمومی باشد یا دست کم بوسیله دولت ها قابل مشاهده باشد. اما بسیاری از بانک ها همین الان هم از سیستم های مشابهی استفاده می کنند که البته به صورت عمومی قابل مشاهده نیستند. در اصل قرار است سوابق تراکنش های ارزهای رمزنگاری شده برای همه در دسترس باشند. اما بانک های بزرگ در حال ایجاد سیستم های بسته ای هستند (در واقع همان دیتابیس های مرکزی بزرگ) که همان کارهای همیشگی را انجام می دهند.

بانکدارها با استفاده از سیستم Blockchain به نفع خود در حال دور کردن آن از هدف های اولیه اش هستند. برای مثال بلایث مسترز که از سازندگان محصولات اقتصادی بود که در بحران سال 2008 موثر بودند، اکنون یکی از فعالان گسترش فناوری Blockchain است. این مدیر سابق بانک JPMorgan Chase، اکنون یک استارت آپ به نام Digital Asset Holdings تشکیل داده که نرم افزاری بر مبنای Blockchain را توسعه می دهد. این سیستم می تواند به بانک ها کمک کند به فرآیند خرید و فروش وام ها، اوراق قرضه و بسته های مالی سرعت بدهند و از این طریق تا سالی 20 میلیارد دلار سود کسب کنند. با این حساب جای تعجبی ندارد که دیگر موسسات مالی هم در حال تلاش برای پیدا کردن راهی برای سودآوری از این فناوری هستند. البته درست مانند بیت کوین، اینجا هم سوال های بسیاری وجود دارد. بازسازی سیستم مالی بر مبنای فناوری Blockchain می تواند منجر به عرضه و فروش محصولات اقتصادی ای شود که از طرف هیچ منبع معتبری تایید نشده اند و کنترل و سیاستگذاری مالی را به شدت دشوار خواهند کرد.

همچنین خطرات بزرگتری هم وجود دارند. برای مثال با حرکت شتابان دولت ها، بانک ها و دیگر موسسات برای استفاده از فناوری Blockchain، ممکن است بیت کوین و زیرساخت فنی آن تبدیل به متضاد آنچه باید می شدند، بشوند. به جای فناوری ای که به صورت جمعی بوسیله کاربرانش اداره می شود، ممکن است با نسخه هایی اختصاصی از Blockchain مواجه شویم که باعث کنترل هرچه بیشتر مردم بوسیله دولت ها شوند. به گفته آدام گرین فیلد، نویسنده کتاب فناوری های انقلابی، بر خلاف رویاپردازی های مخالفان سیستم حاکم بر جهان، فناوری Blockchain می تواند برخی از آرزوهای دور و دراز صاحبان قدرت و ثروت را برآورده کند.

گرین فیلد هشدار می دهد: «ما همین الان هم دیده ایم که از این فناوری می توان برای هر کاری از فروش خانه تا دادن رای استفاده کرد، اما در صورتی که کنترل این دفتر کل ها در اختیار دولت ها یا موسسات خصوصی باشد آنها را تبدیل به حاکمان مطلق خواهد کرد. برای دسترسی به اطلاعات مالی یا برای اتصال پرونده پزشکی به شماره شناسایی Blockchain ای که با آن خانه خریده ایم چقدر حاضر به هزینه خواهیم بود؟ پیش بینی دقیق آینده از الان ممکن نیست، اما مسلم است دیگر نمی توان ارزهای رمزنگاری شده و تاثیر آنها بر زندگی مان را نادیده گرفت.»

بیت کوین ها چطور استخراج می شوند؟

بیت کوین از اولین ارزهای دیجیتالی است که فناوری همتا به همتا یا نظیر به نظیر را برای پرداخت بکار می گیرد. افراد و شرکت های مستقلی که در شبکه بیت کوین مشارکت دارند، به اصطلاح استخراج کنندگان نامیده می شوند و با انتشار بیت کوین های جدید پاداش می گیرند. این استخراج کنندگان به عنوان حاکمیت غیر متمرکز عمل می کنند که اعتبار شبکه بیت کوین را تضمین می نمایند.

بیت کوین های جدیدی که برای جبران خدمات استخراج کنندگان منتشر می شوند، دارای نرخ ثابت هستند. بتدریج تعداد بیت کوین های منتشر شده کاهش می یابد تا نهایتاً مجموع بیت کوین های منتشر شده به حدود 21 میلیون برسد. یک بیت کوین تا هشت رقم اعشار تقسیم پذیر است که به آن ساتوشی گفته می شود. در صورت نیاز و موافقت استخراج کنندگان، بیت کوین می تواند به واحدهای کوچکتر تقسیم شود.

استخراج بیت کوین فرآیندی است که بواسطه آن بیت کوین های جدید وارد چرخه می شوند. یکی از نقاط اشتراک بیت کوین با فلزات گرانبها این موضوع است که استخراج آنها نیازمند صرف انرژی است. معدنچیانی که اقدام به استخراج یک بیت کوین جدید می کنند، این کار را با انجام محاسبات پیچیده ای انجام می دهند که نیازمند مقادیر زیادی انرژی است. بیت کوین ها نشان های دیجیتالی هستند؛ کدهای رمزنگاری شده ای که بین صاحبان آن رد و بدل می شوند. با هر تغییر مالکیت بیت کوین، سند این تراکنش در یک دفتر کل عمومی که Blockchain نامیده می شود، ثبت می شود. اما قبل از آنکه بتوان بلوک جدیدی به زنجیره اضافه کرد، محتوای بلوک قبلی (که شامل فهرست طویلی از اعداد است که تراکنش آخرین بلوک و تمام تراکنش های قبلی را در خود دارد) برای حل محاسبات بسیار پیچیده رمزنگاری بکار می رود.

این یک صنعت رقابتی است: از اولین معدنچی ای که موفق به حل معادلات و افزودن آخرین بلوک به زنجیره شود با بیت کوین های جدید قدردانی می شود. در اصل هر کسی که یک کامپیوتر داشته باشد، می تواند اقدام به استخراج بیت کوین کند. با وجود ده ها هزار کاربر، سیستمی واقعاً غیر متمرکز ایجاد می شد، اما طولی نکشید که تنها کسانی قادر به استخراج سکه بودند که بتوانند با گروه های بزرگی رقابت کنند که از سخت افزار قدرتمند و تجاری استفاده می کردند. امروزه استخراج بیت کوین تنها در انحصار شرکت های بزرگ است که سوله های بزرگ مملو از کامپیوتر دارند و شبانه روز مشغول فعالیت هستند. بیشتر استخراج بیت کوین در چین انجام می شود که قیمت انرژی الکتریکی پایین تر است. حتی برخی نگران این موضوع هستند که این تمرکز استخراج باعث ایجاد قدرت بیشتر برای چین در معادلات ژئوپلتیکی شود.

این اواخر شایعاتی مبنی بر تصمیم دولت چین بر ملی کردن استخراج بیت کوین منتشر شده است. در این صورت اگر چین تصمیم به قطع شبکه اش بگیرد، کل سیستم متوقف خواهد شد.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «بیت کوین چیست؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری، ترجمه و نگارش هیئت تحریریه پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مقالات خشایار مریدپور و محمدجواد بناء زاده، به عنوان منابع اصلی مورد استفاده قرار گرفته اند.