منظور از ویروس چیست؟
ویروس ها یکی از انواع موجودات زنده بسیار کوچک یا به اصطلاح میکروارگانیسم ها هستند که با انواع خاصی از میکروسکوپ ها می توان آنها را مشاهده نمود. این نوع از موجودات حتی از باکتری ها نیز کوچکتر هستند، ولی مانند آنها بسیار متنوع بوده و اشکال و ویژگی های متنوعی دارند. به عبارت دیگر ویروس ها قطر حدود 20 تا 300 نانومتر دارند؛ از این رو می توان آنها را کوچکترین عوامل عفونی دانست.
ویروس ها در خارج از سلول موجود زنده غیر فعال هستند. به عبارت دیگر آنها زندگی انگلی دارند و انگل های درون سلولی محسوب می شوند. این بدان معنی است که این عامل عفونی تنها در بدن موجود میزبان می تواند زنده مانده و تکثیر شود. آنها می توانند انواعی از موجودات زنده از جمله باکتری ها، گیاهان، حیوانات و انسان را آلوده کنند. برخی ویروس ها قادر هستند حتی سلول های میزبان را نیز به عنوان بخشی از چرخه زندگی خود از بین برند.
ویروس ها ساختار بسیار ساده ای دارند. اگر یک ذره ویروسی مستقل از میزبان را در نظر بگیرید، تنها از ماده ژنتیکی یا همان ژنوم ویروسی که بسیار متنوع است (DNA یا RNA، تک یا دو رشته، خطی یا دایره ای) تشکیل شده که یک پوسته از جنس پروتئین به نام کپسید آن را در برگرفته است. در بعضی از ویروس ها، این پوسته پروتئینی باز هم توسط غشای دیگری از جنس مواد لیپیدی محصور می شود.
کلیه اطلاعات لازم جهت تکثیر و تولید نسل بعدی ویروس در ژنوم ویروسی وجود دارد. فرآیند تکثیر ویروس از زمانی شروع می شود که ویروس با اتصال به سلول میزبان و نفوذ به دیواره یا غشای سلول، میزبان خود را آلوده می کند. ژنوم ویروس قادر است که بدون پوشش پروتئینی احاطه کننده آن به درون سلول میزبان تزریق شود. سپس ژنوم ویروسی با استفاده از مواد موجود در بدن میزبان، میزبان را وادار به تکثیر خود و نیز تولید پروتئین های احاطه کننده ژنوم ویروسی و نهایتاً ایجاد کپسیدهای جدید می کند.
به عبارت دیگر طی چرخه تکثیر، کپی های فراوانی از ژنوم ویروسی و پروتئین های ویروسی ساخته می شود. سپس این پروتئین ها با یکدیگر تجمع کرده و کپسید را تشکیل می دهند. کپسید، ژنوم ویروس را در برگرفته و آن را از عوامل محیطی خارج سلول محافظت می کند و احتمال اتصال و نفوذ ویروس را به میزبان جدید تسهیل می کند. در مجموع ویروس می تواند با کمک میزبان تکثیر یافته و ساختار کامل خود را بسازد.
ذرات ویروسی ممکن است هیچگونه اثری روی سلول میزبان نداشته باشند یا اثر مختصری بگذارند. از سویی ممکن است به سلول میزبان آسیب برساند یا موجب مرگ سلول شود.
