ویتوریو ارسپامر: کاشف سروتونین

اهمیت سروتونین در بدن و تحقیقات علوم اعصاب بر هیچکس پوشیده نیست. اوایل دهه 1930، ویتوریو ارسپامر با بررسی عصاره سلول های انتروکرومافین، آمین ناشناخته ای را کشف کرد و نام آن را انترامین گذاشت. بعدها مشخص گردید که این ماده همان سروتونین است. سروتونین یک انتقال دهنده عصبی است که می تواند در تغییرات خلقی نقش داشته باشد.

زندگینامه علمی ویتوریو ارسپامر

ویتوریو ارسپامر (Vittorio Erspamer) داروشناس و شیمیدان ایتالیایی است که در 30 جولای 1909 در شمال ایتالیا به دنیا آمد. زادگاه وی، مالوسکو (Malosco) دهکده ای کوچک در دره وال دی وون (Val di Non) در شمال ترنتو ایتالیا در منطقه ای جنگلی و سبز است.

وی در رشته پزشکی مشغول به تحصیل شد و پس از پایان تحصیلاتش به عنوان استادیار بخش آناتومی و فیزیولوژی دانشگاه پاویا (University of Pavia) مشغول به کار شد (دانشگاه پاویا یکی از قدیمی ترین دانشگاه های ایتالیا است که در سال 1361 میلادی تاسیس شده است). او بیش از همه به شناخت داروهایی با منبع طبیعی علاقه مند بود و بیشتر عمرش را به تحقیق در مورد استخراج مواد فعال دارویی از بافت های جانوری اختصاص داد.

در دهه 1930 دکتر ارسپامر در حال تحقیق روی انقباض عضلات صاف و اثرات انقباضی مواد مختلف موجود در پوست و دستگاه گوارش جانوران مختلف مانند خرگوش، قورباغه و نرم تنان بود که ماده ای در سلول های انتروکرومافین دستگاه گوارش توجه او را جلب کرد. این ماده باعث انقباض عضلات صاف، به ویژه در رحم موش ماده می شد. بعدها مشخص شد که این ماده یک آمین ناشناخته است و او نام آن را انترامین گذاشت.

در سال 1936 او موفق به دریافت بورس تحصیلی دانشگاه برلین شد و پس از بازگشت به ایتالیا، در دانشگاه های مختلف از جمله دانشگاه باری و دانشگاه پارما مشغول تدریس شد. او معتقد بود که تحقیقات علمی کارآمد با همکاری صنایع دارویی محقق خواهند شد.

در سال 1948 ماوریس راپورت، آردا گرین و اروین پیج از کلینیک کلیولند در اوهایو، ماده ای در سرم خون کشف کردند که قابلیت انقباض عروق را داشت و از آنجایی که یک عامل سِرُمی بود و روی تون (درجه انقباض) رگ ها اثر داشت، آن را سروتونین نامیدند. در سال 1948 ویتوریو ارسپامر همچنین ماده شیمیایی مهمی در غدد بزاقی اختاپوس کشف کرد و آن را اکتوپامین نام نهاد. در سال 1952 مشخص شد که انترامین همان سروتونین است. بعد از کشف سروتونین و به ویژه بعد از شناخته شدن نقش آن به عنوان انتقال دهنده عصبی، تحقیقات گسترده ای روی آن انجام شد. دکتر ارسپامر به جز کشف سروتونین (انترامین)، مولکول های زیستی مهم دیگر مانند بومبسین (Bombesin)، اوپیات های مختلف و انواع نوروپپتیدها را نیز شناسایی کرده است، اما برخلاف دیگر تحقیقات و یافته های درخور توجه، بیش از همه به سروتونین علاقه مند بود.

در اواخر دهه 1950، همکاری اش با شیمیدان ها از طریق شرکت فارمیتالیا گسترش یافت. این همکاری ها نتیجه بخش بود و با بودجه ای که از این طریق تامین می شد توانست بیش از 600 گونه جانور آبزی از سراسر جهان شامل دوزیستان، آبزیان صدف دار و… را جمع آوری و بررسی کند. تحقیقات او در طول بیش از 60 سال، منجر به بررسی و شناخت بیش از 60 ترکیب شیمیایی شد. ترکیباتی که اغلب آنها از بافت های جانوری (به ویژه دوزیستان) استخراج شده بود. وی همچنین سعی کرد راه هایی برای سنتز صنعتی این مواد شیمیایی پیدا کند.

او که دو بار نامزد دریافت جایزه نوبل شده بود، در سال 1984 بازنشسته شد و از سمت های رسمی دانشگاه کناره گیری کرد اما همچنان در کنار همسرش در دانشگاه ساپینزای رم به کار و تحقیق ادامه داد تا این که در سال 1999 و در سن 90 سالگی چشم از جهان فرو بست.

سروتونین چیست؟

پیام رسان ها یا انتقال دهنده های عصبی مسئول انتقال پیام بین سلول های عصبی یا دیگر سلول های بدن هستند. استیل کولین (Acetylcholine) اولین انتقال دهنده عصبی بود که در سال 1914 توسط هنری هلت دیل (Henry Hallett Dale) و همکارانش شناسایی و بعدها توسط اتولوئوی بررسی و تایید شد (هر دو برنده جایزه نوبل فیزیولوژی و پزشکی سال 1936 شدند).

با مطالعه منابع مختلف در مورد چگونگی کشف سروتونین خیلی زود متوجه می شویم که این ماده به صورت تصادفی کشف شده است. در ابتدا تصور می شد که این ماده عامل فشار خون بالا است و به نحوی باید آن را از بدن زدود. اما خیلی زود مشخص شد که این ماده یکی از بزرگترین اکتشافات حوزه علوم اعصاب است. بسیاری از افراد از اواسط فصل پاییز تا اواسط زمستان، تغییرات خلقی غیر قابل انکاری تجربه می کنند. به نظر می رسد این تغییرات شامل علائم افسردگی مانند غمگینی، احساس پوچی، خستگی و ناامیدی است.

تاکنون نظریه های مختلفی در مورد علت تغییرات خلقی فصلی (اختلال عاطفی فصلی) مطرح شده است. یکی از نظریه های مطرح این است که احتمالاً تغییر در دسترسی به نور خورشید عامل ایجاد این علائم باشد. قرار گرفتن در معرض نور خورشید منجر به افزایش ترشح سروتونین در مغز می شود. بنابراین کمتر بودن میزان روشنایی در فصل های سرد می تواند باعث شود تا مغز سروتونین کمتری ترشح کند.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «ویتوریو ارسپامر: کاشف سروتونین»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری، ترجمه و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مقاله سینتیا باغومیان در مجله دانشمند به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.