با بیماری سل آشنا شوید

سِل یک بیماری عفونی است که در ابتدا ریه ها را تحت تاثیر قرار می دهد. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، سل یکی از 10 عامل اصلی مرگ و میر در جهان محسوب می شود، بطوریکه در سال 2016 حدود 1.7 میلیون نفر در اثر ابتلا به این بیماری فوت شده اند. بیماری سل بیشتر در کشورهای در حال توسعه شایع است، با این حال تحت شرایط مناسب این بیماری قابل پیشگیری و درمان می باشد.

رابرت کخ (Robert Koch) دانشمند آلمانی در سال 1882 میلادی باکتری مولد این بیماری را کشف کرد. سل ریوی دارای دو مرحله است. مرحله اول بیماری هیچ علائم خاصی ندارد. در این مرحله، فقط توده های کوچک سخت و غیر فعالی در ریه ها به وجود می آید. در مرحله دوم بیماری، باکتری های غیر فعال با ضعیف شدن قدرت دفاعی بدن، فعال می شوند و علائم بیماری ظهور می کند.

در این مقاله شما می توانید با علائم و راه های درمان بیماری سل آشنا شوید.

علائم سل

برخی افراد آلوده به باکتری توبرکلوزیس، ممکن است هیچ گونه علائمی از بیماری را مشاهده نکنند، این حالت تحت عنوان سل نهفته شناخته می شود و ممکن است سال ها در بدن فرد به صورت نهفته باقی بماند.

اما در سل فعال، علائم تنفسی مانند سرفه همراه با بالا آوردن خون یا خلط بروز می کند. ممکن است سرفه های بیمار بیش از 3 هفته به طول بینجامد، به علاوه ممکن است سرفه یا تنفس بیمار با درد همراه باشد.

سایر علائم سل فعال عبارتند از:

• خستگی بدون دلیل
• تب
• تعریق شبانه
• از دست دادن اشتهاء
• کاهش وزن

بیماری سل، غالباً ریه ها را تحت تاثیر قرار می دهد اما ممکن است سایر اندام ها مانند کلیه، ستون فقرات، مغز استخوان و مغز را نیز درگیر کند. علائم این بیماری بسته به اینکه کدام یک از اندام ها آلوده شده اند، متفاوت خواهد بود. برای مثال سل کلیه باعث بروز ادرار خونی خواهد شد.

افراد مستعد ابتلا به سل

بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی، بیش از 95 درصد از مرگ و میر افراد مبتلا به سل، در کشورهای ضعیف و فقیر رخ می دهد. احتمال زیادی وجود دارد که افرادی که به مدت طولانی از تنباکو، مواد مخدر یا نوشیدنی های الکلی استفاده می کنند و افرادی که نقص ایمنی دارند (مانند افراد مبتلا به ایدز) به بیماری سل مبتلا شوند.

سایر خطراتی که باعث فعال کردن بیماری سل در بدن می شوند، عبارتند از:

• دیابت
• نارسایی شَدید کلیه
• سوء تغذیه
• ابتلا به انواع خاص سرطان

مصرف داروهایی که سیستم ایمنی بدن را ضعیف می کنند، خطر فعال شدن بیماری سل را افزایش می دهند. سفر کردن به مناطقی که در آنجا میزان ابتلا به سل بالا است نیز خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد.

عوامل بروز بیماری سل

باکتری خاصی به نام مایکوباکتریوم توبرکلوزیس (Mycobacterium tuberculosis) باعث بروز سل می شود. انواع مختلفی از این باکتری وجود دارند که برخی از آنها نسبت به دارو مقاوم شده اند. این باکتری می تواند از طریق پخش شدن در هوا و تنفس این هوای آلوده به دیگران منتقل شود.

باکتری سل به روش های زیر قابل انتقال است:

• عطسه
• سرفه
• صحبت کردن از فاصله نزدیک

افرادی که سیستم ایمنی نرمال دارند، ممکن است در صورت آلوده شدن به باکتری سل، علائم بیماری در آنها بروز نکند که در این صورت بیماری آنها به عنوان سل نهفته شناخته می شود. بر اساس گزارشات سازمان بهداشت جهانی، یک چهارم مردم دنیا به سل نهفته مبتلا هستند. سل نهفته مسری نیست، اما می تواند به مرور زمان فعال شده و دیگران را نیز مبتلا کند.

نحوه تشخیص بیماری سل

آزمایش پوست

برای انجام این آزمایش، پزشک به میزان 0.1 میلی لیتر PPD (مقدار بسیار کمی پروتئین) زیر پوست شما تزریق می کند. 2 تا 3 روز بعد باید مجدداً به مطب پزشک مراجعه کنید تا نتایج آزمایش شما از روی تورم و قرمزی پوست تان بررسی شود. البته این آزمایش دقیق نیست، چرا که ممکن است افراد مبتلا به سل، نسبت به این آزمایش واکنش نشان ندهند و در عوض، نتیجه آزمایش افرادی که به سل مبتلا نبوده اند، مثبت شود! از سوی دیگر، ممکن است نتیجه آزمایش در مورد افرادی که اخیراً واکسن سل زده اند، مثبت باشد، بدون اینکه به باکتری سل آلوده شده باشند.

آزمایش خون

آزمایش خون نسبت به آزمایش پوست، برای افرادی که به بیماری های خاصی مبتلا هستند ارجحیت دارد. این آزمایش همانند آزمایش پوست نمی تواند مشخص کند که فرد به سل مبتلا هست یا خیر.

تست اشعه ایکس قفسه سینه

اگر آزمایش پوست و خون شما مثبت باشد، توصیه می شود آزمایش اشعه ایکس قفسه سینه را نیز انجام دهید. اگر نتیجه این آزمایش منفی شد، احتمال دارد به سل نهفته مبتلا باشید. البته احتمال دارد که نتایج تست نادرست باشد و لازم شود که آزمایشات دیگری انجام دهید. اگر نتیجه آزمایشات حاکی از آن بود که به سل فعال مبتلا هستید، لازم است تحت درمان قرار بگیرید، حتی شاید لازم باشد برای جلوگیری از فعالیت مجدد باکتری سل و بیمار نکردن خود و دیگران، سل نهفته شما نیز درمان شود.

روش های درمان سل

برای درمان بیماران مبتلا به سل فعال باید مجموعه ای از داروها به مدت 6 تا 9 ماه مصرف شود. در غیر این صورت احتمال زیادی وجود دارد که بیماری سل آنها مجدداً عود کند. در صورت عود مجدد، ممکن است بیماری سل نسبت به داروهای قبلی مقاوم شود، در نتیجه درمان آن دشوار خواهد بود.

پیشگیری از ابتلا به سل

بسیاری از افرادی که در مناطق پُر خطر جهان (از نظر ابتلا به سل) زندگی می کنند، در دوران کودکی علیه این بیماری با واکسن ب ث ژ واکسینه می شوند؛ اما این واکسن، آنها را تنها در مقابل برخی از انواع باکتری های بیماری سل واکسینه می کند.

افراد مبتلا به سل فعال، تا زمانی که بیماری آنها هنوز قابل سرایت به دیگران است، باید از ورود به محیط های شلوغ خودداری کنند. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، افرادی که سل فعال دارند در صورت عدم رعایت ملاحظات ایمنی و بهداشتی، سالانه 10 تا 15 نفر را آلوده خواهند کرد. بنابراین افرادی که بواسطه باکتری فعال سل آلوده شده اند باید از ماسک های مخصوص تنفسی استفاده کنند تا از انتشار ذرات باکتری سل در هوا جلوگیری شود.

شخص آلوده به باکتری فعال سل باید از تماس با دیگران خودداری کند و تا زمانی که پزشک لازم بداند، از ماسک استفاده کند.

سلامتی شما آرزوی ما است.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «با بیماری سل آشنا شوید»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مقاله وب سایت HealthLine ترجمه مجله سلام سلامت، به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.