10 مسئله محیط زیستی که جان مان را تهدید می کند

در خلال دهه های اخیر، محیط زیست بطور پیوسته در حال تغییر بوده و با تاسف باید گفت که این تغییرات رو به بهبود نبوده اند. از ابتدای تاریخ، بشر همواره پیشرفت خود را در غلبه و برتری بر طبیعت می دانست. این امر با شکل گیری جوامع و آشنایی با علم، گسترش پیدا کرد. تهاجم به طبیعت بخصوص در طی قرن گذشته به صورت بی رحمانه تری از قبل جریان یافته و پیشرفت فزآینده علم، جنبه های منفی تاثیر انسان بر طبیعت را سرعت بخشیده است.

در این مقاله شما می توانید با 10 مسئله اصلی محیط زیست که باید در موردشان نگران بود، آشنا شوید.

1) کاهش زنجیره غذایی

تنوع زیستی (Biodiversity) به معنی گوناگونی زندگی در جهان است. در طی دهه های اخیر، درجه تنوع زیستی در سیاره مان به میزان قابل توجهی تنزل پیدا کرده است. تنوع زیستی برای اکوسیستم سودمند است، از جمله مزایای آن می توان به کیفیت آب و هوا، گرده افشانی، ممانعت از فرسایش و… نام برد.

بنابر گزارش بنیاد جهانی طبیعت (World Wildlife Federation)، تنوع زیستی در سه دهه گذشته 27 درصد کاهش یافته و در وضعیت بحرانی قرار دارد. از طرفی با کاهش تنوع زیستی، زنجیره غذایی، آب و سایر منابع مورد استفاده انسان ها در خطر قرار می گیرد. زوال اکوسیستم نیز نتیجه طبیعی کاهش تنوع زیستی است.

احتمالاً انسان خود را تافته جدا بافته بین تمام موجودات می داند، اما در حقیقت انسان از پس هزینه نابودی تنوع زیستی بر نمی آید. آموزش به افراد و اجرای برنامه های حفاظتی طبیعت، از کلیدهای حفظ تنوع زیستی است.

2) گسترش بی رویه شهرنشینی

گسترش بی رویه و کنترل نشده نواحی شهری مشکل تازه ای است که محیط زیست را تهدید می کند. اغلب انسان ها، محیط های خوش آب و هوا را برای سکونت انتخاب می کنند و در حال حاضر ساخت و سازهای بی رویه به چرخه طبیعت لطمه وارد کرده است. از سوی دیگر در شهرها آب کافی به درون زمین نفوذ نمی کند. از این رو با کاهش زمین های طبیعی، محیط زیست آسیب می بیند.

شهرها در مناطق حاصلخیز ساخته می شوند. گسترش کنترل نشده شهرسازی مساوی با تخریب محیط زیست، تقلیل منابع مانند هوا، خاک، آب، نابودی اکوسیستم و زیستگاه ها و انقراض حیات وحش است. این روند موجب ایجاد اختلال در محیط زیست با تاثیرات نامطلوب خواهد شد.

3) مدیریت پسماند

زباله به مجموعه مواد غیر قابل استفاده ناشی از فعالیت های انسان و حیوان گفته می شود. هر انسان بطور متوسط روزانه دو کیلوگرم زباله تولید می کند. اینکه در نهایت چه بر سر زباله ها می آید، مسئله ای است که باید بابتش نگران بود. بحث پسماند نه تنها تهدیدی برای طبیعت است، بلکه برای انسان ها هم می تواند مخرب باشد.

وقتی که زباله بدون توجه در طبیعت رها شود، طبیعت را نیز آلوده می کند. جانوران احتمال دارد زباله ها را با غذا اشتباه بگیرند. وقتی زباله ها سوزانده شوند، هزاران ماده سمی و ترکیبات مضر به هوایی وارد می شود که تنفس می کنیم. مردم می توانند با انتخاب محصولاتی که قابل بازیافت هستند و قرار دادن زباله در سطل هایی که پسماندها را تقسیم بندی کرده اند، در مدیریت پسماند کمک کنند.

4) ازدیاد جمعیت

زمین در حال حاضر بیش از هفت میلیارد نفر جمعیت دارد. انتظار می رود این رقم تا سال 2050 میلادی به 9.7 میلیارد و در سال 2100 میلادی به 11.2 میلیارد برسد. اگرچه این به خودی خود چیز وحشتناکی نیست، اما طبق تخمین ها سیاره ای که در آن زندگی می کنیم حداکثر منابع لازم برای زندگی 10 میلیارد نفر را دارا است. این به آن معنا است که کمتر از نیم قرن تا زمانی فاصله داریم که ازدیاد جمعیت به مشکلی تهدید کننده برای زندگی تبدیل شود.

با افزایش جمعیت جهان، میزان منابع موجود برای بقا کاهش پیدا می کند. ازدیاد جمعیت همچنین مساوی با افزایش دی اکسید کربن و گازهای گلخانه ای و در نتیجه عامل تغییرات آب و هوایی است. از سوی دیگر وقتی نرخ منابع، با جمعیت همخوانی نداشته باشند، به بخشی از جمعیت منبع تخصیص داده نمی شود که مساوی با تلف شدن این بخش از جمعیت است.

5) بهداشت عمومی

بسیاری از مشکلاتی که با آن دست و پنجه نرم می کنیم به یک دغدغه اصلی بر می گردند و این دغدغه چیزی نیست جزء بهداشت عمومی (Public Health)، آلودگی، کمبود آب و افزایش جمعیت همگی تهدیدهای واضحی علیه بهداشت عمومی هستند.

بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO)، حدود یک چهارم مرگ و میر سالانه جهان بطور مستقیم ناشی از سکونت در محیط های غیر بهداشتی است. حتی در کشورهای توسعه یافته نیز رشد جنبش ضد واکسیناسیون، بهداشت عمومی را تهدید می کند و باعث شده بیماری ای مانند سرخک که تقریباً بطور کامل ریشه کن شده بود؛ دوباره ظهور پیدا کند. (بر اساس ادعای طرفداران این جنبش، نتایج برخی پژوهش ها نشان می دهد واکسینه کردن نوزادان می تواند با بروز بیماری اوتیسم ارتباط داشته باشد. این جنبش ها بویژه در کشورهای توسعه یافته مطرح شده است.) در بهداشت عمومی، توجه به چیزی که مردم می خورند، می نوشند و هوایی که استشمام می کنند، در سلامتی انسان نقش کلیدی ایفا می کند، از دیدگاه سازمان ملل، دولت ها موظف به تامین بهداشت عمومی و کیفیت آن هستند.

6) قطع درختان جنگلی

انتشار دست کم 15 درصد گازهای گلخانه ای ناشی از خودروها و کارخانجات نیست، بلکه صرفاً به قطع درختان بر می گردد. پیش بینی می شود تا سال 2030 میلادی، فقط 10 درصد جنگل ها باقی مانده باشند و بقیه برای اهداف صنعتی یا کشاورزی یا شهرسازی بطور گسترده قطع شده باشند.

بیش از 70 درصد پوشش گیاهی سیاره و گونه های جانوری در جنگل ها زندگی می کنند. با این روند، حیوانات محل سکونت شان را از دست می دهند، اکوسیستم از بین می رود و آب و هوا تغییر می کند. همچنین درختان کمتری برای تولید اکسیژن و جذب دی اکسید کربن وجود خواهند داشت و همه اینها از عوارض قطع درختان جنگلی است. برای حفظ جنگل های موجود، انسان ها باید خیلی ساده دست از قطع درختان بکشند. ما انسان ها به درختان و جنگل ها احتیاج داریم. در ازای هر درختی که قطع می شود باید درخت تازه ای جایگزین کرد.

7) کاهش منابع آب

یکی از چالش های عمده بشریت در حال حاضر، کمبود منابع آب است. بدیهی است که بین آب شیرین و آب اقیانوس ها و دریاها تفاوت وجود دارد. برای ما که در منزل نشسته ایم و به سادگی از آب بهره مندیم شاید میزان وخامت وضع منابع آب شرب مشخص نباشد، اما نگاهی به وضعیت این منبع حیات در جنوب آفریقا که می تواند بتدریج دامنگیر همه شود، عمق حساسیت و درجه ریسک موضوع را نشان می دهد. تخمین زده می شود 780 میلیون نفر اصلاً به آب شرب تصفیه شده دسترسی ندارند و این فقط مشکل کشورهای توسعه نیافته نیست.

بخش زیادی از رفع مشکل کمبود آب به اصلاح ساختار صنایع و کشاورزی بر می گردد. در مورد مصرف خانگی نیز، ابتدا باید این مسئله که آب یک چالش عمده ملی و جهانی است، از سوی مردم درک شود. مردم باید بپذیرند که این مشکل همه ماست و مسئله تنها نجات ماهی ها نیست، بلکه موضوع نجات انسان است. فرهنگ سازی با آموزش کودکان در بستن شیر آب هنگام مسواک زدن می تواند گام اول باشد!

8) افزایش آلودگی

آلودگی از جنبه های متعددی قابل بررسی است. هوا، خاک و آب همگی مستعد آلودگی هستند. آلودگی از جمله تهدیدهای جاری و آتی برای بشر و محیط زیست است. آب آلوده قابل نوشیدن نیست. هوای آلوده لایه ازون را سوراخ می کند. خاک آلوده، آبیاری و زیست بوم ها را از بین می برد.

آلودگی صرف نظر از اینکه حیوانات و محیط زیست را در وضعیت بحرانی قرار داده، یکی از بزرگترین قاتلان سیاره است. با آلودگی آب و هوا، بدن مان به سرعت از آلودگی تاثیر می پذیرد. افرادی که در محیط هایی با هوای درجه بالای آلوده زندگی می کنند، به احتمال 20 درصد بیشتر به سرطان ریه مبتلا می شوند. (حتی اگر در طول زندگی یک نخ سیگار هم دود نکرده باشند.) بشر سالانه میلیون ها کیلو زباله و تریلیون ها گالن فاضلاب خالص وارد رودها و دریاها می کند. با مراقبت از اکوسیستم و جلوگیری از ورود برنامه ریزی نشده آلاینده ها به محیط زیست می توان به کنترل آلودگی امیدوار بود.

9) اکوسیستم و گونه های در معرض خطر

پیش بینی می شود تا سال 2050 میلادی 10 درصد گونه های جانوری و گیاهی روی زمین محو شوند. تعداد این گونه های در معرض خطر با روند رو به زوال اکوسیستم، بیشتر هم خواهد شد. گونه هایی که محل سکونت شان را از دست داده باشند بدیهی است که کم کم خودشان نیز از بین می روند. اگرچه عده ای هم هستند که امکانات مهاجرت را پیدا می کنند، اما این در مورد تمام انواع صدق نمی کند. در حال حاضر اکوسیستم به طرز افسار گسیخته و بی رحمانه ای مورد هجوم قرار گرفته است. به عنوان مثال پروژه های متعدد سدسازی مستقیم موجب تخریب اکوسیستم طبیعی، کاهش یا خشک شدن آب رودخانه ها و همچنین خسارت به اکوسیستم کشاورزی شده است.

با حمایت از سازمان های حفاظت از محیط زیست می توان در این راستا مشارکت فعال داشت. همچنین وقتی مسائلی از این قبیل به مطالعات عمومی مبدل شود، بتدریج در سیستم قانونگذاری نیز به رسمیت شناخته خواهند شد.

10) تغییرات آب و هوایی

اکثریت قاطع دانشمندانی که در این زمینه کار کرده اند قبول دارند که گازهای گلخانه ای چه آنهایی که توسط انسان تولید می شود و چه بخشی که طبیعی است، دلیل اصلی تغییرات آب و هوایی هستند. ساده ترین عوارض این تغییر نامطلوب این است که دمای زمین افزایش یافته، یخ ها ذوب شده اند، خشکسالی به وجود آمده و طوفان ها و گردبادها افزایش داشته است. همچنین این مسئله بر زیست بوم ها، کشاورزی، اقیانوس ها و سایر حوادث طبیعی نیز اثرگذار است.

چنانکه گفته شد گازهای گلخانه ای عامل اصلی گرمای هوا هستند؛ بخصوص آنهایی که انسان تولید می کند. بهترین راه برای کاهش تغییرات آب و هوایی، کنار گذاشتن تدریجی و مستمر سوخت های فسیلی است. خوشبختانه استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر، راهی عالی برای مبارزه با انتشار کربن است. با افزایش بکارگیری منابع تجدیدپذیر هم می توان در استفاده از منابع فسیلی صرفه جویی کرد و هم رفتار مردم با محیط زیست را تغییر داد.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «10 مسئله محیط زیستی که جان مان را تهدید می کند»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مقاله Schooled by Science ترجمه نوید فرخی، به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.