یادگیری مهارت نه گفتن

اگر شما هم جزو افرادی هستید که بیشتر اوقات علیرغم میل باطنی خود ناچار به پذیرش تقاضای دیگران شده اید و یا نمی توانید نارضایتی خود را از یک دوست بیان کنید، احتمالاً در زمینه رفتار قاطعانه، جراتمندی در بیان نظرات و در نهایت در مهارت نه گفتن مشکل دارید. اگر تا به حال فکر کرده اید شاید پاسخ منفی در بسیاری از مواقع گزینه بهتر و مفیدتری برای رهایی از استرس های زیاد و راضی نگه داشتن همه است با یادگیری نه گفتن به راحتی می توانید از این استرس ها رها شوید.

فردی که مهارت نه گفتن را دارد به راحتی می تواند کارهایی را که دوست ندارد رد کند و بسیار مودبانه به خواسته های غیر منطقی اطرافیان، پاسخ منفی داده و از استرس، نگرانی و خشم ناشی از پذیرش اجباری درخواست های اطرافیان در امان بماند. مهارت نه گفتن یعنی اعتماد به نفس، اراده و پافشاری بر حقوق خود و نباید به اشتباه به معنی مخالفت محض با دیگران برداشت شود.

آمارها حاکی از آن است که بیشتر سوء استفاده ها، اعتیاد، دزدی و دیگر بزه ها در شرایطی رخ می دهد که اگر فردی مهارت گفتن پاسخ نه را داشت دچار آن شرایط خطرناک نمی شد. در این مقاله شما می توانید با راهکارهایی برای نه گفتن آشنا شوید.

ضرورت آموزش مهارت نه گفتن

خانواده، والدین، مربیان و مسئولان مراکز آموزشی به عنوان الگو باید این مهارت را به خوبی و به موقع به کودک آموزش دهند. البته به شرطی که خود آنها شیوه صحیح پاسخ دهی منفی را فرا گرفته باشند و به راحتی از کلمه نه استفاده کنند. کودکان از رفتار والدین و مربیان بیشتر از آموزش کلامی تاثیر می گیرند.

برای آموزش نه گفتن به کودک باید از مسائل خیلی کوچک شروع کنیم. سن سه تا چهار سالگی بهترین زمان برای یادگیری این موضوع است، زیرا کودک در این سن به آرامی دنبال استقلال است. پدر و مادر باید با درک احساسات کودک و بدون عصبانیت در گفتن کلمه نه ثابت قدم باشند، در غیر این صورت مراحل آموزش با مشکل مواجه خواهد شد. از طرفی قاطعیت والدین تاثیر زیادی در شکل گیری شخصیت کودکان خواهد داشت. پدر و مادر یا هر کسی که مسئولیت نگهداری و تربیت کودک را بر عهده دارد، می تواند در قالب داستان و بازی مهارت نه گفتن را با کودک تمرین کند و در این تمرین ها، عواقب خجالت کشیدن و نه گفتن را برای او توضیح دهد.

کودک باید بداند در صورت قرار گرفتن در شرایط سخت و در صورتی که احساس خوبی نسبت به انجام درخواست دیگران ندارد، می تواند از انجام درخواست دیگران خودداری کند و به خواسته آنها پاسخ منفی دهد. کودک باید بداند نه گفتن؛ پررویی، گستاخی و بی ادبی نیست بلکه رد محترمانه خواهش یکی از دوستان یا اطرافیان بوده و نوعی مهارت است که باید بیاموزیم و در تعاملات روزمره از آن استفاده کنیم.

سوء تفاهم های رایج درباره مهارت نه گفتن

• نه گفتن به معنی خودخواهی نیست. وقتی وظیفه جدیدی را نمی پذیرید به این معنی است که مسئولیت هایی که در حال حاضر به عهده دارید اهمیت دارد و نمی خواهید در انجام آنها کوتاهی رخ دهد پس می گویید نه.
• نه گفتن به شما اجازه می دهد کارهای جدیدی را امتحان کرده و فرصت پیدا می کنید علایق تان را دنبال کنید.
• همیشه پاسخ مثبت به درخواست ها خوب نیست. وقتی بیش از حد مسئولیت به عهده می گیرید تحت استرس شدیدی هستید و احتمال احساس خستگی و از پا در آمدن تان بیشتر می شود.
• بله گفتن باعث می شود دیگران از انجام آن کار ناتوان شوند. به عبارت دیگر وقتی نه می گویید راه را به روی فرد باز می گذارید تا خودش دست به کار شود. ممکن است نتواند همانند شما عمل کند اما اشکالی ندارد در نهایت راه خود را پیدا می کند.

چگونه نه بگوییم؟

• اگر کاری را دوست ندارید نه بگویید. از استفاده از این واژه نترسید. مراقب عبارت های جایگزینی که دربردارنده تردید هستند مانند عبارات «مطمئن نیستم، فکر نکنم بتونم و…» باشید. چون به این معنی برداشت می شود که ممکن است بعداً پاسخ تان مثبت باشد. بنابراین محکم باشید و اگر مطمئن هستید که باید نه بگویید بدون معطلی یک نه محکم بگویید. محکم نه گفتن البته به مفهوم عصبانیت، پرخاش یا پریدن به طرف مقابل نیست. فقط شک و تردید در صدایتان راه ندهید.
• نه گفتن را طولانی نکنید. دلیل خود برای امتناع از پذیرش درخواست را بیان کنید، اما آن را زیاد طول ندهید. از توضیح دادن زیاد یا توجیه کردن خودداری کنید. بهترین کار این است که صادق باشید. برای نپذیرفتن مسئولیت، دلیل نسازید. بیان واقعیت همیشه بهترین راه برای نه گفتن به دوستان، عزیزان یا همکاران است.
• خود را برای تکرار درخواست آماده کنید. ممکن است تقاضای مورد نظر چندین بار از شما درخواست شود و لازم است چندین بار پاسخ منفی خود را اعلام کنید تا دیگران آن را بپذیرند. در این شرایط فقط با آرامش همان پاسخ خود را (با ذکر دلیل اولیه یا بدون آن) تکرار کنید.
• اگر طرف مقابل تان در فشار است به نرمی نه بگویید و بهتر است این نه گفتن بسیار صمیمانه، نرم و ساده و در عین حال همراه با پاسخی از سر همدلی بوده و به شکلی باشد که حداقل اگر فشار او را کم نمی کند، افزایش هم ندهد. در چنین مواقعی به دادن راه حل های دیگری هم فکر کنید.
• به جای اینکه از ابتدا سعی کنید، بهانه بیاورید، خیلی ساده از همان اول نه بگویید. منظور این است که اگر واقعاً بهترین پاسخ نه است پس همین کلمه را بگویید، نه اینکه از عباراتی مانند «نمی دانم چه باید بگویم، عذر تقصیر مرا بپذیرید، واقعاً شرمنده ام، در فرصتی دیگر جبران می کنم و…» استفاده کنید.
• نه را به خود شخص بگویید چون افراد معمولاً دوست دارند تا جایی که ممکن است نه گفتن را از طریق ایمیل زدن یا پشت تلفن بگویند، اما با نه گفتن به صورت رو در رو، پیامی را به شخص مقابل منتقل می کنید و همچنین به آسانی می توانید علاوه بر نه گفتن چیزهای دیگری را هم بازگو کنید.
• محترمانه برخورد کنید. معمولاً دلایل زیادی برای طرف مقابل وجود دارد که می خواهد شما درخواستی را قبول کنید، بنابراین در حالی که محترمانه پاسخ منفی می دهید، با تعریف و تایید تلاش فرد، احترام خود به خواسته او را نشان دهید. بهتر است بعد از نه گفتن تشکر کنید و یک کلمه تشکر آمیز مثل ممنون یا مرسی هم بگویید چون تاثیر سریع و مثبتی روی درخواست کننده خواهید گذاشت.
• مکالمه همراه با نه خود را مثبت تمام کنید. به عنوان مثال اگر پروژه کاری است و شما نمی توانید مسئولیت آن را به عهده بگیرید، یک راه حل پیشنهاد کنید. از این طریق، همکارتان متوجه می شود که شما نمی توانید آن کار را انجام دهید ولی حاضر هستید جایگزینی برای آن معرفی کنید.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «یادگیری مهارت نه گفتن»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مقاله عطیه رضایی – روانشناس بالینی – در روزنامه جام جم، به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.