فلسفه کارگاه سازندگی آموزشی چیست؟
جنبش سازندگی در آموزش بر پایه فلسفه ساخت گرایی بنا شده است. در فلسفه ساخت گرایی، آموزش از طریق ساختن اشیاء صورت می گیرد. در نتیجه، آموزش سازندگی شاخه ای از فلسفه ساخت گرایی است که یادگیری را امری فردی می داند و بر آن است که دانش آموز به جای معلم، آغاز کننده فرآیند یادگیری است. در این فلسفه، معلم نقش راهنما را در رشد و فرآیند تفکر ایفا می کند.
در عمل، کارگاه های سازندگی آموزشی بهترین محیط برای آموزش سازندگی است، بنابراین، برای درک کارگاه سازندگی آموزشی، ابتدا درک مفهوم آموزش سازندگی لازم است.
در این مقاله شما می توانید با اصول راه اندازی یک کارگاه سازندگی آموزشی و نحوه اداره آن آشنا شوید.
در محیط ساخت گرایانه، مرز میان دانش آموز و آموزگار شفاف نیست. برای مثال، دانش آموزی را در نظر بگیرید که در طراحی دنده کاهنده به مشکل برخورده است. در این حالت، دانش آموز دیگری که راه حلی را یافته است، آن را با او در میان می گذارد. در این مثال، یکی از دانش آموزان، به تعبیر آموزش کلاسیک، دانش آموز و دیگری آموزگار است.
دانش آموزان، برای حل مسئله با یکدیگر همکاری می کنند و بطور همزمان یاد می گیرند و یاد می دهند. در تمام مدت، معلم از بیرون مشاهده می کند و تنها در زمان نیاز مداخله می کند. در این مورد، هدف اصلی معلم، تسهیل یادگیری مفاهیم از طریق ساختن یک پروژه مشخص است. این محیط یادگیری، برای کارگاه سازندگی آموزشی بسیار مناسب است.
کارگاه سازندگی، خارج از محیط آموزشی، تفریحگاهی برای بزرگسالان است که بتوانند فکر کنند و برای تفریح، چیزی بسازند. ممکن است این کار به یادگیری منجر شود اما هدف اصلی آن یادگیری نیست. کارگاه های سازندگی آموزشی بر پایه مفهوم تفریحگاه فکری بنا شده اند اما هدف آنها، یادگیری عمیق از طریق پرسشگری عمیق است. برای حفظ ماهیت اصلی آموزش سازندگی، بسیار اهمیت دارد که فرآیند آموزش، دانش آموز محور باشد نه معلم محور. در این صورت، معلمان رزم آراهایی هستند که لشگری از ابزارها را در اختیار دارند. باید توجه داشت که دانش آموزان در نقش لشگر نیستند. معلم، ابزارها را برای نبرد با دشمن (که همان نادانی است)، مدیریت می کند و دشمن را بوسیله پرسشگری، کنجکاوی و تفکر عمیق، شکست می دهد. در اینجا، لشگر ابزارها، دانش آموزان را به سوی یادگیری هدایت می کند.
در آموزش سازندگی، رویکرد به یادگیری بسیار فردمحور است اما مرزهای مشخصی دارد. در این رویکرد، عقیده بر این است که هیچ دو دانش آموزی، یک مفهوم واحد را یکسان یاد نمی گیرند. همچنین، برخی از دانش آموزان ممکن است بعضی از مفاهیم جانبی را یاد نگیرند. با این حال، وقتی دانش آموزان باید برای یک چالش مشترک، راه حلی مختص به خودشان طراحی کنند، درکی مشترک پیدا می کنند. دلیل این امر، وجود قوانین طبیعت مانند نیروی جاذبه و سرعت نور است. با توجه به قوانین فیزیک، اگر یک دانش آموز بخواهد مدادی را در هوا معلق نگه دارد. مداد به هر حال سقوط خواهد کرد، اما با روش های نوآورانه مانند استفاده از بادکنک هلیمی این کار ممکن می شود. این نوع نوآوری طبیعتاً زمانی شکل می گیرد که دانش آموزان بخواهند برای یک چالش، راه حلی پیدا کنند.
محیط برای کارگاه سازندگی آموزشی
گاهی اوقات، ابزاری که در آموزش سازندگی معرفی می شود به حدی مدرن است که بسیاری در مورد آن چیزی نمی دانند؛ مانند چاپگر سه بعدی یا برنامه تلفن همراه برای کنترل یخچال. این موارد، فرصت هایی هستند که کارگاه های سازندگی آموزشی در اختیار مدارس رده متوسط می گذارند. دقیقاً به همین دلیل، برخی معتقدند که برای استفاده از چنین فناوری هایی، باید افراد متخصص آنها را آموزش بدهند اما این موضوع لزوماً درست نیست.
در میان همه مولفه هایی که برای کارگاه سازندگی لازم است، توجه به وجود یک محیط حمایت کننده بیشترین اهمیت را دارد. هیچ فناوری جدیدی نمی تواند جایگزین خلاقیت شود و خلاقیت بواسطه محیط شکل می گیرد. برای ایجاد یک کارگاه سازندگی در مدرسه، توجه به محیط بسیار حائز اهمیت است. مفهوم محیط را می توان به سه بخش تقسیم کرد: احساس، اصول راهنما و ایجاد کنندگان کارگاه.
احساس در کارگاه سازندگی آموزشی
احساسی که در کارگاه سازندگی به دانش آموزان منتقل می شود، بسیار حائز اهمیت است. برای ایجاد یک یادگیری پرسش محور، کارگاه باید دانش آموزان را جذب کند و در آنها اشتیاق به وجود آورد. حال چگونه می توان دانش آموزان تشنه یادگیری را جذب کرد؟ برای دستیابی به این هدف چند راهکار پیشنهاد می شود:
- کنجکاوی افراد را برانگیزید. دانش آموزان بطور طبیعی جذب چیزهایی می شوند که کنجکاوی آنها را برانگیزد. در خردسالان، کنجکاوی، محرکی قوی است و می تواند بهترین جنبه های شخصیتی انسان را نمایان سازد. در نتیجه، یکی از مهم ترین مولفه هایی که برای کارگاه سازندگی آموزشی لازم است، ایجاد کنجکاوی است.
- اعجاب ایجاد کنید. اعجاب که با کنجکاوی ارتباط نزدیک دارد، در حال حذف شدن از دنیای امروزی است، اما امری ناشناخته که باعث شگفت زدگی می شود، مولفه ای اساسی برای ایجاد کنجکاوی به حساب می آید. برای نشان دادن این موضوع، آخرین باری را که از دیدن یک فناوری یا یک تجربه شگفت زده شده اید، به یاد آورید. احتمالاً از این موضوع روزها یا هفته ها می گذرد. در حال حاضر، جامعه افراد را کمتر به سمت استفاده از جملاتی مانند «چه جالب! این چطور اتفاق افتاد؟» سوق می دهد. اعجاب، قدرتمندترین همراه یک محقق است.
- تفریح را ترویج دهید. معمولاً توانایی یادگیری در خردسالان جدی گرفته نمی شود اما انسان در فاصله تولد تا سه سالگی، در حال رشد در مهارت های حسی – حرکتی است که به او قابلیت راه رفتن و دویدن می دهند. او می تواند در کسری از ثانیه، مجموعه ای از صداها و لحن ها را بفهمد، یاد بگیرد و بوسیله آنها ارتباط برقرار کند. همچنین، قابلیت هایی چون تشخیص نور، رنگ و فواصل را بدست آورد و آنها را تحلیل کند. در حال حاضر، هوش های مصنوعی این قابلیت ها را ندارند. هزاران دانشمند بیش از 50 سال برای ایجاد چیزی سعی کرده اند که یک کودک خردسال طی دو سال از طریق بازی کردن می آموزد. تفریح، ابزار بسیار مهمی برای یادگیری است. دانش آموزان وقتی از طریق بازی یاد می گیرند، حتی خودشان هم متوجه یادگیری خویش نمی شوند.
- از راه حل های منحصر به فرد استقبال کنید. همه ما از قدرت تحسین آگاهیم. در بخش عمده ای از افراد، شناخته شدن ابداعات یا استعدادها باعث ایجاد انگیزه می شود. به همین دلیل، در یک کارگاه سازندگی که راه حل های منحصر به فرد مورد توجه قرار می گیرد، بیشتر قابلیت شکوفایی وجود دارد. برای بالا نگه داشتن اعتماد به نفس و اشتیاق دانش آموزان در کارگاه سازندگی آموزشی، باید تلاش ها و موفقیت های آنها به نمایش گذاشته شود یا جلساتی برای به اشتراک گذاشتن تجارب برگزار شود.
اصول راهنما برای کارگاه سازندگی آموزشی
علاوه بر اینکه باید دانش آموزان را تشویق نمود و به شرکت در فعالیت علاقه مند کرد، باید بطور مداوم به برخی اصول پایه ای مهم نیز اشاره نمود.
- شکست خوردن ایرادی ندارد. در واقع، ما از شکست استقبال می کنیم؛ زیرا در دنیای واقعی، شکست، اولین، دومین یا سومین قدم در راه رسیدن به موفقیت است. هیچ نوآوری فوق العاده ای با اولین تلاش شکل نگرفته است. در کسب و کار مفهومی وجود دارد که بیان می کند برای رسیدن سریع تر به موفقیت، باید میزان شکست را دو برابر کرد. در کارگاه سازندگی آموزشی، بوسیله نشانه ها، کلمات و عکس العمل ها، باید از شکست سازنده استقبال کرد.
- شکستن اشیاء، گناه کبیره نیست. در ادامه مبحث قبلی، در یک کارگاه سازندگی آموزشی پویا، معمولاً بقایای اشیاء شکسته شده، دیده می شود. با اینکه باید از تخریب بی دلیل جلوگیری شود اما بعضی اوقات، آسیب های غیر عمدی، خود باعث شکل گیری ایده های نو می شوند. البته برای کار با دستگاه های گران قیمت، آموزش دیدن اهمیت دارد اما در صورت بروز مشکل، معلم می تواند به دانش آموز بگوید: «به نظرم اشتباه کردی. حالا به نظر تو برای حل این مشکل باید چه کار کنیم؟» با این رویکرد، دانش آموز با اعتماد به نفسی که بواسطه حمایت یک بزرگسال بدست آورده است، می تواند مشکلی بزرگتر را حل کند. حال اگر این جمله به گونه ای مانند: «باورم نمی شود این اشتباه را مرتکب شده ای! دیگر اجازه نداری از این دستگاه استفاده کنی!» بیان می شد، اشتیاق دانش آموز برای تجربه کردن از بین می رفت. در یک کارگاه سازندگی آموزشی باید سطح تحمل برای اشتباهات بالا باشد.
- همکاری، همکاری، همکاری. بزرگترین شرکت ها، مهندسان و دانشمندان به ارزش کار گروهی واقف اند. چالش های دنیای امروز پیچیده تر از آن است که توسط یک نفر حل شود؛ بنابراین، تنها راه عملی برای پیشرفت، همکاری با سایرین است و این موضوع در مورد کارگاه های سازندگی نیز صدق می کند. برای ایجاد همکاری در این کارگاه ها، می توان چالش هایی را ارائه کرد که حل کردن آنها از توانایی یک فرد خارج باشد. سپس دانش آموزان می توانند به صورت گروهی، راه حل هایی خلاقانه بیایند که دستیابی به آنها بطور فردی ممکن نیست. دانش آموزان باید در زمینه به اشتراک گذاشتن دانش، کمک به یکدیگر و کار گروهی تشویق شوند. کارگاه های سازندگی آموزش موفق، از همکاری استقبال می کنند.
ایجاد کنندگان کارگاه
هر کارگاه سازندگی موفق را افرادی ایجاد و مدیریت می کنند. آنها مانند هر مدیر دیگری، احتمالاً با موانع و چالش هایی برخورد خواهند کرد و بر این اساس، باید کاردان باشند، بتوانند شکست را تحمل کنند، همکاری کنند و خود نیز همواره در حال یادگیری باشند. به عبارت دیگر، آنها باید الگوی اصول و قواعد کارگاه سازندگی باشند. خوب است این افراد مانند سقراط، سوال ها را با سوال پاسخ دهند؛ زیرا اگر همواره به سوال ها پاسخ مستقیم بدهند، دانش آموزان آنها را به عنوان متخصص می شناسند. در حقیقت، در چنین کارگاه هایی دانش آموزان به متخصص تبدیل می شوند.
ایجاد کنندگان کارگاه با گرد هم آمدن گروه ها، حداکثر توانایی افراد را به عرصه ظهور می رسانند. آنها اینکار را از طریق شناسایی استعدادها و توانایی ها، به چالش کشیدن دیگران برای ایجاد رشد، حمایت از بحث های سازنده و سرمایه گذاری منابع روی کارگاه و سازندگان انجام می دهند.
نتیجه گیری
در این مقاله به بسیاری از مفاهیم آموزش سازندگی و کارگاه های سازندگی آموزشی اشاره شد و سه نکته اصلی حاصل آمد:
- آموزش سازندگی روشی برای یادگیری عمیق است.
- مبنای کارگاه های سازندگی آموزشی، مالکیت دانش آموزان نسبت به یادگیری شان است.
- برای راه اندازی یک کارگاه سازندگی آموزشی در مدرسه یا کتابخانه، نیازی نیست متخصص باشید.
به جای اشاره مجدد به مفاهیم این مقاله، در اینجا برخی از منافع آموزش در کارگاه های سازندگی را جمع بندی می کنیم. آموزش سازندگی، کنجکاوی و ساختن را پرورش می دهد و در نتیجه، باعث بهتر فکر کردن از طریق بهتر سوال کردن می شود. چنین محیطی، انگیزه یادگیری، اعتماد به نفس و همکاری دانش آموزان را افزایش می دهد. در نهایت، آموزش سازندگی و کارگاه های سازندگی آموزشی، منجر به تقویت تصمیم گیری، حل مسائل به صورت خلاقانه و مستقل و آمادگی برای جهان واقعی از طریق شبیه سازی چالش های واقعی می شود.
بطور خلاصه، کارگاه سازندگی آموزشی، کمتر به یک کلاس و بیشتر به یک سخنرانی انگیزشی بی کلام شبیه است.
منابع
مقاله علمی و آموزشی «فلسفه کارگاه سازندگی آموزشی چیست؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مقاله The Philosophy of Educational Makerspaces ترجمه آیدا جعفری، به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.
