در فضا به چه حرفه هایی نیاز است؟

فضانوردی در قرن حاضر نسبت به قرن بیستم ابعاد بسیار گسترده تری به خود گرفته است. دیگر روزگار سفرهای چند روزه با هدف شناسایی وضعیت جسمی انسان در شرایط بی وزنی و یا آزمایش فنی تجهیزات در مدار زمین گذشته است. بکار بردن کلمات ماموریت فضایی به جای پرواز فضایی در اطلاعیه های سازمان های فضایی کشورهای مختلف، معنای خاصی دارد.

به گزارش پورتال یو سی (شما می توانید)، در آغاز عصر فضا و سفرهای انسان به مدار زمین، اصل بر انجام سفر بود تا دانشمندان با اصول اولیه زیست انسان در فضا و مکانیسم کار تجهیزات آشنا شوند. به همین دلیل است که اگر به رسانه های آن دوران مراجعه کنیم می بینیم مثلاً خوردن، آشامیدن و خوابیدن فضانورد جزء نکات قابل توجه در خبرها است؛ اما اینک اهداف، چیزهای دیگری به شمار می روند.

سفر فضانوردان آپولو به ماه، بیشتر با هدف تبلیغاتی و نه اقامت بلندمدت صورت گرفت و اصولاً این سفینه توانایی دادن خدمات طولانی را نداشت. چه سازمان فضایی آمریکا و چه تشکیلات فضایی روسیه، برنامه ای برای اقامت نداشتند. روس ها اصولاً نتوانستند انسانی را به ماه بفرستند و آمریکایی ها هم با برنده شدن در مسابقه فضایی به اهداف خود رسیدند و هدف دیگری در دستور کار نداشتند.

بعد از در مدار قرار گرفتن ایستگاه های فضایی، فناوری فضایی خط مشی جدیدی یافت و آن بهره برداری نه صرفاً علمی و یا تبلیغاتی، بلکه اقتصادی از این صنعت بود. به همین دلیل لازم بود بررسی شود از شرایط خاص فضایی چه محصولی را می توان تولید کرد. طبیعتاً برای این کار نیاز به متخصصانی بود که بتوانند به فضا سفر کنند و بر راه اندازی دستگاه ها و تولید مواد نظارت داشته باشند.

جدای از ایستگاه های فضایی که افراد اعزامی به آنها سمت های فرمانده، مهندس پرواز و فضانورد پژوهشگر داشتند، با ورود شاتل های فضایی عنوان متخصص محموله به جمع القاب سرنشینان اضافه شد. متخصصان محموله، معمولاً فضانوردان غیر حرفه ای بودند که در چهارچوب قرارداد شرکت ها و موسسات مختلف با ناسا، بعد از تایید سلامتی لازم برای پروازهای فضایی، مدت کوتاهی آموزش می دیدند و در جریان سفرهای مداری، ماموریت آزمایش یا کار با تجهیزات خاصی را بر عهده داشتند.

به این ترتیب دامنه مشاغل مورد نیاز برای سفر به فضا، از چهارچوب خلبان هواپیماهای جت به مهندسان و کارشناسان در رشته های مختلف گسترش یافت. این روند همچنان رو به گسترش است و امروز می بینیم حتی فضانوردان حرفه ای هم در کنار تخصص خود، برای کار با سامانه های مختلف، مدت ها در موسسات و شرکت های متقاضی آموزش می بینند تا بتوانند با تجهیزات ساخت آنها در فضا کار کنند.

شرایط منحصر به فردی که در فضا وجود دارد (مانند خلاً کامل و بی وزنی) امکان تولید مواد و آلیاژهای مختلفی را در ایستگاه مداری می دهد که تهیه آنها روی زمین ممکن نیست و اجزای آنها در شرایط زمین تبدیل به آلیاژ نمی شود؛ مثلاً ترکیب شیشه و فلزات سنگین، همچنین ترکیبات دارویی که تولید آنها در شرایط زمین به مقدار فوق العاده محدودی صورت می گیرد مانند اوروکیناز که برای درمان و برطرف کردن لخته های خون بکار می رود. در شرایط کیهانی تهیه این دارو ده بار ارزان تر تمام می شود.

فضانوردان با استفاده از کوره فضایی 23 کیلوگرمی اسپلاو 1 با مصرف 300 وات، نیروی برق گرمایی به اندازه 1000 درجه سانتیگراد تولید می کنند. همین دستگاه ها در کره زمین مقادیر هنگفتی برق مصرف می کنند و وزن شان به مراتب بیشتر است.

به سوی آینده

اینک سازمان های فضایی و حتی شرکت های خصوصی، نگاه خود را از مدار زمین به ماه و مریخ دوخته اند. آنها درصدد نیستند تا مثل اواخر دهه 1960 و اوایل دهه 1970 و با هدف سفری چند روزه به ماه، تنها به برداشتن چند تکه سنگ و مقداری خاک و آوردن این سوغات به زمین قناعت کنند؛ بلکه برنامه های وسیعی برای اقامت های طولانی و بهره برداری از منابع ماه، سیارک ها و مریخ را روی کاغذ آورده اند و مسلماً برای جامه عمل پوشاندن به این طرح ها که شاید امروز خیلی ها آن را یک تخیل می پندارند، کار و تحقیق جدی را آغاز کرده اند.

شکی نیست که در پایان دهه فعلی میلادی، ساخت زیستگاه های فضایی در ماه و مریخ و یا صنعتی کردن ایستگاه های فضایی بزرگ ابعاد به عنوان کارگاه و کارخانه های فضایی، امری قطعی خواهد بود و طبیعتاً برای این کار به افراد زیادی نیاز است. این افراد باید دارای تخصص های مختلف باشند؛ از زمین شناس گرفته تا کارگر معدن، از مهندس سامانه های فضایی تا آشپز. حضور جمعیتی چند ده نفره در ماه یا مریخ، بی شک به پزشک با تخصص متفاوت از عمومی تا جراحی و حتی روان شناسی محتاج خواهد بود و این افراد باید بر اساس شرایط زیست و کار در ماه یا مریخ دوره های آموزشی خود را طی کرده باشند.

تجربه زیست در مکان های دور افتاده از زندگی شهری در سطح زمین، مانند اقامت در مناطق جنوبی و شمالی کره زمین، همچنین ایستگاه های فضایی نشان داده است که شرایط محیطی در وضعیت جسمی، روحی و کاری تاثیر می گذارد. به همین دلیل افراد اعزامی به ماه یا مریخ که باید مدت طولانی در محیط های بسته آنجا زندگی و کار کنند، نمی توانند حتی فضانوردان معمول باشند. مطالعه روان شناسان در مورد فضانوردان ساکن ایستگاه های فضایی نشان داد حتی نگاه کردن به کره زمین از ورای دریچه های ایستگاه، نیازی روانی به شمار می رود و تاثیر بسیار مثبتی در روحیه و میزان کار آنها دارد.

ماه یا مریخ در نهایت محلی برای کسب و کارهای جدید خواهند شد. طبیعتاً برای راه اندازی این مشاغل نو، به ایده پردازی، کار فنی و علمی برای حل معضلات این زیستگاه های جدید و بالاخره ساخت سامانه هایی برای حل مشکلات زیستی و کاری در آن محدوده ها و با شرایط خاص آنجا نیاز است.

معماری، پزشکی، تولید مواد غذایی چه از راه پرورش گیاهان و حیوانات و چه با توسعه صنعت چاپگرهای سه بعدی که بتوانند از مواد خام غذاهایی با شکل و طعم غذاهای زمینی بسازند و ده ها شغل و کار و کسب دیگر نیاز به نیرو دارد و باید از همین امروز با مطالعه شرایط و امکانات در ماه یا مریخ در پی تامین نیروهای مورد نظر برای زیستگاه های ماه یا مریخ بود. کاری که مسلماً با توجه به اطلاعات محدود بشر از این کرات، نیاز به اطلاعات بیشتر و بررسی و آزمایش های عمیق تر دارد.

بی شک در آینده، نقش سازمان های دولتی در اکتشافات فضایی روز به روز کم رنگ تر می شود و بخش خصوصی به شکل مجموعه ای از شرکت های مختلف با تخصص های گوناگون از طراحی و ساخت موشک و سفینه تجاری گرفته تا معدن کاری فضایی و تولید مواد غذایی، وارد عرصه فضایی خواهند شد. به این ترتیب می توان گفت در پایان این دهه، بسیاری از تخصص ها با پسوند با گرایش فضایی را شاهد خواهیم بود.

منابع

خبر علمی «در فضا به چه حرفه هایی نیاز است؟» توسط هیئت تحریریه خبر پورتال یو سی (شما می توانید) با استناد به گزارش سیروس برزو در مجله دانشمند، تدوین و نگارش شده است.