انتخاب کتاب مناسب برای کودکان

یکی از وظایف اصلی والدین، انتخاب کتاب خوب و مناسب برای کودکان است. کودکان با توجه به ویژگی های سنی، تحصیلی و بر اساس پاسخ هایی که برای سوالات و کنجکاوی هایشان دریافت می کنند؛ چگونگی زندگی، افکار و شخصیت خود را شکل می دهند. کتاب به عنوان یکی از مهم ترین ابزارهای تربیتی برای کودکان می باشد و از آنجایی که کتابخوانی عادتی است که از کودکی در انسان نهادینه می گردد، توجه به انتخاب کتاب مناسب برای کودکان و خرید آن می تواند زمینه ایجاد انگیزه بیشتر در کودکان برای مطالعه کتاب را فراهم آورد.

انتخاب کتاب برای کودکان به دو شکل اصلی انجام می پذیرد. در نوع اول والدین به تنهایی و بدون حضور کودک، اقدام به خرید و انتخاب کتاب می نمایند. در نوع دوم والدین همراه کودک به کتابفروشی ها و یا نمایشگاه های کتاب می روند. در این صورت والدین باید دقت نمایند، موارد مهم در انتخاب کتاب را به صورت مشاوره در اختیار کودک قرار دهند، تا او با نظر خود کتاب های مورد علاقه اش را انتخاب نماید. توجه داشته باشید که هرگز نباید کودک تان را اجبار به خرید کتاب مورد علاقه خود نمایید؛ بلکه باید کودک با سلیقه خود کتاب ها را انتخاب نماید و شما می توانید در این کار به او مشاوره بدهید.

نکته ای که بزرگسالان را بطور دائم درگیر خود می کند این است که آیا انتخاب های آنان درست بوده و یا کودکان نیز از این انتخاب ها راضی هستند یا خیر؟ بزرگسالان همیشه از موضع و با اهداف خود دست به انتخاب کتاب می زنند، کودکان نیز بر اساس علایق خود کتاب انتخاب می نمایند. آنچه اهمیت دارد این است مواضع کودک و والدین به هم نزدیک شود تا بهترین انتخاب برای خرید کتاب صورت پذیرد.

در ادامه شما می توانید با نکاتی آشنا شوید که به پدر و مادرها در انتخاب کتاب مناسب برای کودکان، و به نویسندگان و ناشران کتاب های کودک برای تالیف و نشر، کمک خواهد کرد.

مواردی که در انتخاب کتاب باید به آن توجه کرد عبارتند از:

1) جذابیت در بیان مطلب
این موضوع را می توان با این سوال شروع کرد که، آیا محتوای کتاب، مهیج و با مزه و جالب است؟ و یا اینکه جذاب بودن محتوای کتاب چه نقشی در ایجاد علاقه و انگیزه در کودک برای مطالعه کتاب ایجاد می نماید؟ باید بدانیم که هر موضوعی را می توان برای کودکان توضیح داد و تشریح کرد، اما نکته مهم آن است که این توضیح و تشریح به چه شکلی در محتوای کتاب بیان شود. آنچه که باعث می شود کودک علیرغم سختی و خستگی ناشی از مطالعه، کتاب را با اشتیاق ورق بزند و تا آخر بخواند؛ بیان شیرین و با مزه داستان است. کتاب داستان باید مهیج و خنده دار باشد ولی کتاب علمی باید جالب و قابل فهم باشد. مهیج به آن معنی نیست که موضوع کتاب حتماً کارآگاهی و ماجراجویانه باشد، بلکه باید داستان به گونه ای نوشته شده باشد که کودک بدون مقاومت و با اشتیاق فراوان، علاقه مند به مطالعه کتاب تا انتهای آن باشد.

همچنین منظور از موضوع خنده دار و بامزه، موضوعات خنده دار سطحی و کم اهمیت نیست؛ بلکه باید مفهومی را در پس خود انتقال دهد. یک کتاب علمی نیز وقتی جالب و جذاب است، که کسل کننده نباشد و کودک را با اطلاعات و اخبار خود خسته نکند، بلکه موجب شود تا کودک با علاقه کتاب را مطالعه نماید و به دانش خود در آن موضوع بیافزاید.

بزرگسالان و والدین بطور معمول محتوای کتابی را ارزشمند تلقی می کنند که درون مایه اخلاقی داشته باشد، حال آنکه کودکان بطور معمول از محتوا و درون مایه آثاری که به نصیحت و هدایت مستقیم بپردازند، دوری می جویند. بنابراین نکته مهم در انتخاب محتوا برای کودکان، انتقال غیر مستقیم مضامین ارزشی و اخلاقی و تطابق درون مایه کتاب با نیازهای کودک می باشد، که والدین باید به آن توجه نمایند.

جذابیت در بیان محتوا برای گروه های سنی کودکان و خردسالان
کودکان در سنین مختلف نیازها و علایق متفاوتی دارند. کودکان پیش دبستانی با کودکان سال های پایان دبستان و خردسالان دارای دنیای متفاوت و نیازهای مطالعاتی مخصوص به خود هستند. بسیار اتفاق می افتد که پدر و مادری برای کودک پیش دبستانی خود کتابی را انتخاب می نمایند که فراتر از ظرفیت های شناختی اوست و بیشتر مناسب کودکان دبستانی است و بالعکس. باید توجه داشته داشت یک کتاب ممکن است دارای محتوای مناسب، نثر شیوا، ظاهری جذاب و داستانی دلنشین باشد، ولی برای گروه سنی کودک شما مناسب نباشد، در حالی که همین کتاب برای گروه سنی دیگر، کتاب بسیار مناسبی باشد. انتخاب نادرست کتاب بالاتر و یا کمتر از گروه سنی مناسب کودک، می تواند موجب بیزاری و ناراحتی کودک از مطالعه گردد.

کودکان از سن 6 ماهگی تا 11 سالگی به گروه های مختلفی تقسیم می شوند که عبارتند از:

• گروه الف: سال های قبل از دبستان
• گروه ب: سال های آغاز دبستان (کلاس های اول، دوم و سوم)
• گروه ج: سال های پایان دبستان (کلاس های چهارم و پنجم)

بطور معمول برای گروه سنی الف (به دلیل آنکه کودکان سال به سال تغییرات مختلفی می کنند) کتاب های آنان بر اساس سن کودکان نیز تقسیم بندی می شود و در برخی از کتاب ها روی جلد نوشته می شود که این کتاب برای گروه سنی الف و چه سنی مناسب است.

ویژگی های کودکان گروه الف (قبل از ورود به مدرسه)
کودکان در این دوره پیشرفتی سریع در زبان آموزی دارند و از وزن و قافیه و تکرار الفاظ لذت می برند. قصه هایی که قطعات تکراری دارند بی اندازه مورد توجه آنان است. این گروه از کودکان دوست دارند خود را به جای قهرمان داستان بگذارند، بنابراین مادر می تواند (در زمان خواندن داستان برای کودک) گاهی نام او را به جای شخصیت اصلی داستان به کار ببرد. کودک در این دوره بسیار کنجکاو است و از داستان هایی که درباره زندگی روزمره، اسباب بازی ها، مردم و حیوانات باشد لذت می برد. او سخن گفتن حیوانات، گیاهان و اشیاء را می پذیرد و از عوامل تخیلی دلنشین لذت می برد.

ویژگی های کودکان گروه ب (7 تا 10 ساله)
در این دوره کودک، خواندن و نوشتن را می آموزد و اولین تجربه هایش در مطالعه باید لذت بخش و موفقیت آمیز باشد. زبان نگارش کتاب های مورد علاقه کودک باید ساده و روان باشد. او در داستان ها، احتیاج به پایان خوش و عدالت شاعرانه دارد و حس عدالت طلبی اش پرورش می یابد. تعداد کتاب های خوانده شده، کم کم برای او مهم می شود و از جمع آوری کتاب ها لذت می برد. او از حل معماها و کتاب های اسرارآمیز لذت می برد، طنز و شوخی نیز برای او لذت بخش است و ماجراهای تخیلی را به خوبی درک می کند. در این سنین کودکان در پی یافتن پاسخ برای سوالات خود هستند. موضوعات مختلف مثل شرح حال ها، مردم سرزمین های ناشناخته و داستان های پرماجرا مورد علاقه این گروه سنی است.

ویژگی های کودکان گروه ج (10 و 11 ساله)
در این سنین که سال های توجه خاص به تغییرات بدنی است، تفاوت جنسی در کودکان قابل درک است. تفاوت سلیقه در بین پسران و دختران همچنان ادامه می یابد. در این مرحله بیشتر از هر وقت دیگر کودکان مطالعه می کنند، در حالی که امکان مطالعه یک جانبه، یعنی فقط داستان های حیوانات، داستان های ماجرایی و یا افسانه ها وجود دارد. در این سنین به علت رشد درک زمان و مکان، توجه بیشتری به تاریخ پیدا می کنند و به جنبه های مختلف یک موضوع می توانند بیاندیشند. در اواخر این دوره چون دیگر از والدین تقلید نمی کنند، گاهی به مخالفت با آنها بر می خیزند، که نباید موجب تعجب و نگرانی والدین قرار گیرد، بلکه باید والدین به نقش همسالان و گروه های کلاسی کودک توجه بیشتری داشته باشند.

2) کیفیت ظاهری کتاب
کتاب باید ظاهری زیبا و کودک پسند داشته باشد. برای کودکان کتاب در درجه اول شی ای است که می توان آن را لمس کرد. صفحات و جلد کتاب را می توان احساس کرد، می توان آن را ورق زد و صفحه معینی از آن را باز کرد. کتابی که دارای صحافی خوبی است، این امکان را می دهد که کودک در وضعیت های مختلف بدون آسیب جدی به کتاب آن را مطالعه نماید. باید در نظر گرفت که کتاب های خوب و مورد علاقه کودک بارها و بارها توسط او خوانده خواهند شد و اگر کتاب دارای صحافی و کاغذ نامناسبی باشد خیلی سریع از دور خارج می شود. بنابراین کتاب خوب با کمیت محدود بهتر از کتاب بی کیفیت با کمیت بالا است.

کودکان برای انتخاب کتاب ابتدا جذب ظاهر آن می شوند، به عبارتی ارزش گذاری به محتوای کتاب و مطالعه آن از سوی کودک، تا حدود زیادی به ترکیب ظاهری و آراستگی کتاب بستگی دارد.

نکته: دقت نمایید گوشه کتاب های کودک گرد باشد تا آسیبی به او نرسد.

زمانی که کودک تصمیم به انتخاب کتابی می گیرد، ابتدا به جلد کتاب خیره می شود تا بتواند از آن ارتباط بگیرد، او قضاوت درباره خواندنی بودن کتاب را از جلدش آغاز می کند. متاسفانه در بیشتر کتاب ها از طرح جلدی جذاب، صفحه عنوان و آستر بدرقه مناسب خبری نیست و هیچ ارتباط منطقی بین طرح روی جلد و محتوای کتاب وجود ندارد. این مسئله موجب سردرگمی کودک در انتخاب کتاب مناسب می گردد که والدین در این گونه موارد باید کودکان را راهنمایی کنند.

بدون شک قطع و اندازه کتاب در زیبا شدن و خوشایند بودن آن بسیار موثر است. ولی در انتخاب قطع کتاب علاوه بر زیبایی به موارد زیر نیز باید دقت نمود:

1. خصوصیات کودک: کودک بیشتر از کتابی لذت می برد، که برای او قابل حمل بوده و نگه داشتن و ورق زدن آن برایش آسان باشد.
2. کتاب خاص، قطع خاص: بعضی از موضوعات کتاب های کودکان به قطع خاصی نیاز دارند. بطور مثال برای کتابی با موضوع وسایل نقلیه بهتر از است از قطع آلبومی استفاده شود و یا برای کتاب های مرجع بطور معمول از قطع بزرگتر از معمول استفاده می شود تا از قطر و سنگینی کتاب کاسته شود.

در انتها، کیفیت کاغذ استفاده شده در کتاب در جذب کودک و افزایش کیفیت چاپ و استفاده مکرر از کتاب برای کودکان بسیار تاثیرگذار است که باید به آن توجه شود.

3) تصاویر کتاب
کتاب خردسالان باید پر از تصاویر با رنگ های شاد و براق و نوشته های کم باشد. البته کتابی که برای کودکان بزرگتر نوشته می شود مانند کودکان 10 یا 11 ساله باید به نسبت از تصاویر کمتر و نوشته های بیشتری برخوردار باشد. بنابراین وجود تصاویر در کتاب های کودکان امری اجتناب ناپذیر است که از روند مطالعه حمایت می کند و باید به اندازه کافی از زیبایی و جذابیت برخوردار باشد.

کودکان از طریق تصاویر می توانند راحت تر و سریع تر بفهمند که موضوع کتاب در چه مورد است، کدام شخصیت ها نقش های مهمی دارند، چه کاری می کنند و کجا هستند. تصاویر همچنین یک افق معنایی را روی کودکان می گشایند که انتظار کلمات خاصی از آن می رود. تصاویر می توانند موضوع متن را بیان کنند و جهت یابی در مورد اشخاص، عملکردها و اماکن خاص را نشان دهند. در کتاب های کودک تصاویر باعث می شود که متن کمتری در صفحه نوشته شود و این رابطه تا آنجا پیش می رود که کودک در هر صفحه و در کنار یک تصویر، تنها مجبور به خواندن یک جمله باشد، همان طور که در بسیاری از کتاب های مصور به چشم می خورد.

کارکردهای تصویر در کتاب کودکان عبارت است از:

1. کمک به درک بهتر موضوع و داستان کتاب.
2. کمک به تصویرسازی ذهنی کودک از محتوای کتاب.
3. تصویر، علاقه به متن را در کودک بر می انگیزد.
4. کمک به زیبایی ظاهری و بصری کتاب و جذاب نمودن آن برای کودکان.
5. کم کردن نوشته های اضافی با ارائه مفاهیم مختلف از طریق تصویر در کتاب.

نکته حاضر اهمیت در تصویر کتاب کودک، برقراری ارتباط بین متن و تصویر است. این ارتباط می تواند منجر به جذابیت کتاب و در نتیجه علاقمندی کودکان به مطالعه مکرر آن اثر شود.

خلاقیت تصویرساز و آشنایی او با روحیات کودکان می تواند در این امر موجب موفقیت در خلق تصاویر جذاب برای کودکان گردد. اهمیت تصویر از آن منظر است که هر تصویر را با 1000 کلمه برابر می دانند، پس انتخاب تصاویر درست کمک بزرگی به انتقال مفاهیم کتاب می کند. کارشناسان برای تصویر در کتاب کودکان نیز اهمیت ویژه ای قائل اند، زیرا کودک اصولاً افکاری تجسمی و تصویری دارد. بنابراین کتاب کودک هم باید از چنین خصیصه ای برخوردار باشد. به تجربه ثابت شده که هرچه سن کودک کمتر باشد، اهمیت کتاب او افزون تر می شود. به همین جهت هم، برای گروه های سنی پایین، کتاب مصور توصیه شده است. البته نقاشی این گونه کتاب ها هم باید روشن و واضح، فاقد ابهام و دارای رنگ های زنده و زیبا باشد و نیز تصاویر به تفهیم موضوع کتاب به کودک کمک کند. سبک نقاشی هم باید با سطح رشد کودکان تناسب داشته باشد.

تصاویر در کتاب های کودکان باید دارای شرایطی باشند، که عبارت است از:

1. ارزش هنری داشته باشند: باید به خاطر داشت که تصاویر در کتاب های کودکان، بخصوص در کتاب های تصویری بیش از متن در تربیت ذوق و حس زیباپسندی خوانندگان موثر هستند.
2. پرورش ذوق کودک: تصاویر باید زیبا و پرورش دهنده ی ذوق و خلاقیت سازنده کودکان باشد. کودکان تصاویر کودکانه را نمی پسندند و بیشتر دوست دارند احساس کنند که، هنرمند برای فهم هنری آنها ارزش قائل است.
3. پرهیز از رنگ آمیزی تند و زننده: بر خلاف عقیده متداول، که بچه ها از رنگ آمیزی تند لذت می برند، تحقیقات نشان داده که هماهنگی رنگ ها و تصاویر در مورد کودکان بیش از رنگ های تند و متنوع موثر است.
4. انطباق با موضوع کتاب: گویایی و وضوح تصاویر و انطباق آن با موضوع کتاب مسئله بسیار مهمی است، زیرا تصاویر در کتاب های کودکان در واقع کلید درک مفاهیم هستند، بخصوص در کتاب های غیر داستانی و کتاب های تصویری برای کودکانی که هنوز کتاب نمی خوانند؛ بسیار حائز اهمیت است. تصویرها و موضوع باید چنان منطبق و همزمان تدوین و تنظیم شده باشند که بزرگسالان موضوع، و خردسالان تصویرها را بخوانند. از این رو کودکان ترجیح می دهند که تصویر در همان صفحه یا مقابل همان داستانی باشد که شرح داده می شود.
5. تصاویر متناسب با درک اطفال: تصاویر باید متناسب با درک اطفال باشد، زیرا درک کودکان در سنین مختلف و احتیاجات روانی آنان در زمان های گوناگون فرق می کند. خردسالان بسیار واقع بین هستند و در نتیجه از تصویری لذت می برند که به طبیعت و آنچه برایشان آشناست بیشتر شباهت دارد. از طرح های عجیب و در هم تنیده چیزی نمی فهمند، زیرا تجربه ای ندارند.
6. لذت بخشی تصاویر: همان گونه که ما انتظار داریم خواندن متن به کودک لذت تجربه ی آثار ادبی را بدهد؛ از تصویر نیز انتظار داریم که کودک را در لذت های بصری و هنری خود سهیم کند و در عین حال ذائقه هنری او را پرورش دهد.

4) نثر روان و شیوا
یکی دیگر از مهم ترین مباحث در انتخاب کتاب کودک، نثر روان و زیبای کودکانه و فونت قلم نوشتاری مناسب است. دقت در این موضوع موجب علاقه و رغبت کودکان به مطالعه می گردد. به لحاظ نوشتاری شیوه های مختلف نگارش وجود دارد، ولی کودکان در ابتدا به یک خط واضح، خوانا و به اندازه کافی درشت نیاز دارند.

بهترین تجربه در ارتباط با شیوه ی نگارش برای مبتدیان، نگارش ساده چاپی است. در این نوع نگارش حروف الفبا به همان شکلی نوشته می شوند که کودکان آموخته اند. از آنجا که امروزه همه ی کودکان در مدارس خواندن و نوشتن خط و متون چاپی را فرا می گیرند و تحریری نوشتن را بعدها می آموزند، بهتر است کتابی را که شما برای کودک انتخاب می کنید از خط درسی او تبعیت نماید.

کودکان در ابتدا به خط و نوشته ای احتیاج دارند که از درشتی و اندازه کافی برخوردار باشد و به تدریج با پیشرفت توانایی های کودک در خواندن اندازه ی فونت کلمات می تواند کوچک تر شود. ولی اصل کلی در انتخاب اندازه ی فونت آن است که نباید خیلی کوچک و ریز باشند و چشم به راحتی بتواند آنها را از هم متمایز کند. همچنین اگر کلمات بیش از اندازه درشت باشند سرعت مطالعه را کاهش داده و موجب خستگی زودرس برای مطالعه کننده و در آینده موجب عادت به کلمات درشت برای کودک می گردد. برای کودکان اندازه ی فونت بین 14 و 16 است.

فاصله سطرها نیز در انتخاب کتاب کودک باید مورد توجه قرار گیرد. نزدیک بودن بیش از اندازه سطرهای کتاب به یکدیگر، کودکان را در خواندن کتاب دچار مشکل می کند. در کتاب های مخصوص کودکان فاصله ی سطرهای کتاب و همچنین فاصله ی واژه ها از یکدیگر باید به اندازه کافی زیاد باشد تا در خواندن سطرها، سطر بعدی جا نیفتاده و خوانده شود.

اندازه هر سطر نیز باید متناسب با سطح و توانایی کودک باشد. کودکان به سطرهای کوتاه و با معنی نیاز دارند، سطرهای طولانی و جملات پیچیده برای کودک مناسب نیست، زیرا برای درک مفهوم جمله، کودک باید گروه های کلمات مربوط به هم را که ساختار یک جمله را تشکیل می دهند درک کند.

5) توجه به علایق و سلیقه کودکان
یکی دیگر از مهم ترین شاخص ها در انتخاب کتاب مناسب برای کودکان در نظر گرفتن علاقه و سلیقه کودکان است. انتخاب کتاب نباید به نحوی باشد که کودک احساس نماید، والدین بدون توجه به خواست و علاقه او کتاب های مورد نیاز او را تهیه می نمایند؛ چرا که شرط اصلی در مطالعه یک کتاب، علاقه و انگیزه برای آن اثر است و قطعاً کتابی که مورد علاقه کودک نباشد نمی تواند انگیزه ای برای مطالعه ایجاد نماید.

اصرار به کودک برای انتخاب و مطالعه کتابی خاص، نتیجه معکوس دارد و موجب آزردگی و عدم رغبت کودکان به مطالعه می شود، لذا بهترین شیوه در لحاظ کردن سلیقه کودکان، مشارکت آنان در خرید کتاب است. بهتر است به هنگام حضور در نمایشگاه های کتاب و کتابفروشی های مختلف، کودک را به همراه خود ببریم تا در زمان خرید به صورت غیر مستقیم به او مشاوره دهیم تا او با اختیار خود اقدام به انتخاب کتاب نماید.

مشخصات کتاب های مورد علاقه کودکان عبارت است از:

• تطابق با درک و فهم کودک: کودکان به کتاب هایی علاقه مند هستند که مطابق درک و فهم آنان نوشته شده باشد. برای انجام این امر شناخت کودکان و ویژگی های منحصر به فرد او امری ضروری است. برخی از کودکان نسبت به کودکان همسن خود جلوتر هستند و برخی دیگر درک پایین تری دارند لذا کتاب باید بر اساس ویژگی و توانایی خاص آن کودک انتخاب شود.
• ارتباط موضوع با محیط زندگی کودک: ملموس بودن موضوع و اتفاقات برای کودک می تواند در جذب و علاقه کودک به کتاب نقش مهمی داشته باشد.
• هیجان انگیز بوده و به حیوانات اطراف کودک مربوط باشد: چون کودک حیوانات و موضوعات هیجان انگیز را دوست دارد، بنابراین مطالب کتابی که به زندگی حیوانات، مخصوصاً حیواناتی که در محیط او زندگی می کنند، می تواند برای او جذاب باشد و نیز با داشتن حوادث و اتفاقات مهیج، نیاز به هیجان کودک را ارضاء کند.
• سبک نگارش ساده و قابل فهم: شیوه و سبک نگارش در جذب و علاقه کودکان بسیار تاثیرگذار است. کتابی که به زبان ساده و قابل فهم برای کودک نوشته شده و دارای عبارات کوتاه و درست می باشد برای کودک مفیدتر است.
• شادی و نشاط کودک: محتوای کتابی که در کودک شادی ایجاد کند و یا پایان خوشایند و مسرت بخشی داشته باشد، بیشتر مورد توجه کودک است. بنابراین قهرمان داستان کتاب کودک نباید بمیرد، مغلوب شود و یا مرتکب اشتباه جبران ناپذیری گردد، زیرا کودک به قهرمان داستان علاقه مند است و خود را جای او می گذارد و حاضر نیست شکست، مرگ و خطای جبران ناپذیر او را به چشم ببیند.
• پرهیز از نصیحت و انتقال مستقیم مفاهیم: کودکان دوست دارند مفاهیم اخلاقی و ارزشی به صورت غیر مستقیم به آنها انتقال داده شود. مطالبی که به صورت نصیحت و بطور مستقیم به آنها گفته شود با استقبال آن مواجه نمی شود.

6) توجه به محتوای کتاب
محتوای کتاب باید دارای مطالب آموزشی به صورت مستقیم یا غیر مستقیم در موضوعات مختلف، همچون ارزش های اخلاقی، فرهنگی، ملی، مذهبی و علمی باشد. بطور مثال برای اینکه کودک در آینده انسانی موفق و ارزشمند برای جامعه و خانواده خود باشد، باید بسیاری از ارزش های اخلاقی مثل شجاعت، ایثار، گذشت، نوع دوستی، مهرورزی و… را با مطالعه داستان ها و یا کتاب های مختلفی که این ارزش ها را به صورت غیر مستقیم ارائه می نمایند، آموزش ببیند.

انتخاب کتابی با موضوعات منفی و غیر ارزشی و نامناسب می تواند تاثیرات منفی در بلندمدت به لحاظ تغییر ارزش های انسانی در کودک ایجاد نماید. بطور مثال کتاب هایی که بیش از اندازه به خشونت و زد و خورد می پردازد و محوریت داستان و شخصیت اصلی آن فردی خشن و زورگو است، می تواند موجب تغییر رفتار کودکان به سمت خشونت و پرخاشگری شود.

شخصیت های بکار رفته در داستان و یا محتوای کتاب باید به گونه ای انتخاب شود که در مرحله اول بتواند با کودک ارتباط و انس برقرار نماید و در مرحله بعد تصمیمات درست خود را در موقعیت های مختلف به کودک آموزش دهد. شخصیت ها باید شجاعانه برای زنده ماندن و موفقیت تلاش کرده و در تمام مراحل از اصول و ارزش های اخلاقی پیروی کنند.

مطالب ارائه شده در کتاب کودک باید در سطح فهم کودکان باشد یعنی نیازها، تجربه ها و توانایی های هر گروه سنی را مورد توجه کامل قرار داده باشد. چنین کتابی باید آموزش های غیر مستقیم را بیشتر مد نظر داشته و کمتر حاوی شعارها، پندها و اندرزهای مستقیم باشد. بیان کتاب کودک هم باید یکدست و منسجم بوده و پیام آن تکراری، ضعیف یا بدآموز نباشد.

هرگاه کتاب کودک ترجمه ای از یک متن است، یا بخشی از متن یک کتاب در آن آورده شده، باید به دقت و صحت آن اطمینان داشت. همچنان که در یک کتاب خوب کودک، نباید اثری از اقتباس های نابجا و بازنویسی های نامتناسب، به چشم بیاید. برای کودکان بویژه در گروه های سنی پایین، بهتر است در حد امکان، از کلمه ها و جمله های موزون استفاده شود و این کلمه ها و جمله ها، به اندازه کافی و لازم، در سرتاسر کتاب تکرار شود. بطورکلی چگونگی شکل و ظرفیت ارائه و محتوای کتاب های کودکان و نوجوانان باید به گونه ای باشد که آنها را به مطالعه ترغیب و تشویق کند، نه اینکه آنان را نسبت به خواندن هر کتاب دیگری هم دلسرد نماید.

عامل مهم دیگر در بررسی محتوای کتاب رعایت خلاقیت نویسنده و تصویرگر کتاب در نگارش و تصویرسازی موضوعات است. محتوای خلاقانه موجب می شود که، خواندن کتاب برای کودک هیجان انگیز و جالب باشد. رعایت خلاقیت در بیان موضوعات کتاب، شخصیت پردازی، باورپذیری و حل مشکلات و دغدغه های شخصیت اصلی کتاب، می تواند در جذابیت و علاقه مندی کودک برای مطالعه مکرر آن اثر تاثیرگذار باشد.

بهتر است کتاب در آغاز با ارائه اطلاعات مختصر در زمینه شخصیت اصلی داستان، اسامی و محل زندگی آنان، کودک را وارد محتوای کتاب نماید. اطلاعات اضافی موجب خستگی و عدم جذابیت کتاب می گردد. پس بهتر است برای انتخاب کتاب چند خط اول کتاب توسط والدین مطالعه گردد تا میزان جذابیت آغاز کتاب مشخص گردد.

نکته: دقت در صفحه عنوان کتاب، فهرست مندرجات و مطالعه مختصر مقدمه کتاب کمک بزرگی به انتخاب کتاب خواهد نمود. اولین گام در بررسی یک کتاب مطالعه فهرست مندرجات و صفحه عنوان کتاب می باشد که به نوعی نقشه راهنمای کتاب می باشد.

7) تعداد صفحات
تعداد صفحات کتاب از شاخص های مهم انتخاب کتاب است. کتاب هایی که دارای نوشته و عکس بطور همزمان می باشند، باید بین 25 تا 35 صفحه باشند و کتاب های مصور برای خردسالان که فاقد نوشته می باشند، نباید بیشتر از 16 صفحه باشند. کتاب هایی که دارای صفحات زیاد و خارج از حوصله کودک می باشند زمینه لازم را برای خستگی و در نهایت عدم علاقه کودک به مطالعه را فراهم می آورند.

با افزایش سن کودک و عبور از کودکی به نوجوانی به ترتیب تعداد صفحات کتاب نیز باید افزایش یابد. بطور مشخص کودکانی که در مراحل اولیه انس و ارتباط با کتاب قرار دارند از مطالعه کتاب های با صفحات و نوشتار زیاد احساس خستگی و دل زدگی می نمایند. بهتر است در این موارد از کتاب هایی که صفحات و نوشته های کمتر و تصاویر بیشتر بهره می گیرند، استفاده نمود.

کتاب های مرجع کودکان تنها کتاب هایی هستند که تعداد صفحات در آنها مهم نیست و والدین بدون در نظر گرفتن تعداد صفحات اقدام به انتخاب آن برای کودک می نمایند؛ زیرا که کتاب مرجع هیچگاه از ابتدا تا انتهای آن به یکباره مطالعه نمی گردد و تنها در زمان نیاز برای یافتن پاسخ های کوتاه و کاربردی مثل معنی لغات و اصطلاحات و… به صورت موردی به آن مراجعه می شود.

کتاب های پر فروش لزوماً بهترین نیستند. هر کتابی که تیراژ بالایی داشت، صرفاً به دلیل تیراژ بالا نمی تواند مورد توجه قرار گیرد. بسیاری از کتاب های به اصطلاح بازاری با محتوای ضعیف و تنها برای کسب درآمد بیشتر تولید می گردند. لذا تیراژ کتاب هرگز نمی تواند یک منبع قابل اتکا در انتخاب کتاب قلمداد شود.

[toggle title=”برای مشاهده منابع اینجا کلیک کنید.” state=”close” ]

مقاله علمی و آموزشی «انتخاب کتاب مناسب برای کودکان»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا کتاب لذت مطالعه، نوشته ی حسین رحیمی از انتشارات نظری، منتشر شده در شهریور 1393 با شابک 3-143-289-600-978 به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.

[/toggle]