آشنایی با خرید و نگهداری از ماهی قرمز

بیشتر ماهی های قرمزی که روزهای پایانی سال در کوچه و خیابان فروخته می شوند، در حوضچه های طبیعی استان گیلان و تعداد کمی از آنها نیز در استخرهای بتنی در کاشان پرورش داده شده اند. برخی از پرورش دهندگان با اصول پرورش ماهی قرمز آشنا نیستند و ماهی ها را در شرایط نامناسبی پرورش می دهند و در نتیجه ماهی قرمز بسیار اندام کوچکی دارد و از سوء تغذیه رنج می برد. جدای از پرورش نامناسب، حمل و نقل نادرست ماهی های قرمز به شهرهای مختلف نیز استرس شَدیدی به ماهی وارد می کند و در نتیجه ماهی های قرمزی که از خانواده کپور ماهیان هستند با وجود سخت جان بودن نسبت به بسیاری از گونه های حساس ماهی، موقعی به تَشت ماهی فروشی مقابل سوپرها و میوه فروشی ها رسیده اند که بسیار ضعیف و نالان شده اند.

بهتر است ماهی قرمز را از آکواریوم فروشی ها بخرید؛ چون متصدیان سوپرها و میوه فروشی ها نمی دانند چگونه از ماهی قرمز نگهداری کنند و صدها ماهی را در یک تَشت می ریزند و حتی یک راه هوادهی نیز نمی گذارند. وقتی جمعیت ماهی ها را در حجم کوچکی نگه می دارند، آنها با آبشش های خود به سرعت اکسیژن محلول در آب را تنفس می کنند و بعد که اکسیژن تمام شد، دهان خود را به سطح آب می آورند (Fish Gasping) و سعی می کنند اکسیژن هوا را ببلعند تا زنده بمانند.

هر زمان که این منظره را مشاهده کردید، بدانید ماهی ها در حال خفه شدن هستند و نباید از چنین جایی ماهی بخرید، چون بعید است بیشتر از یک یا دو روز عمر کند.

در ادامه شما می توانید با موارد مهمی آشنا شوید که در خرید و نگهداری ماهی قرمز به مدت طولانی، کمک تان خواهد کرد.

ماهی قرمز کوچک نخرید، حداقل باید اندازه انگشت اشاره، قد داشته باشند.
همانطور که اشاره شد، ماهی های قرمزی که در شرایط بدی پرورش یافته باشند، معمولاً بسیار کوچک هستند و اصطلاحاً اندام سوزنی دارند؛ به این معنی که بدنی بسیار کوچک و نحیف به ابعاد مثلاً دو تا سه سانتیمتر دارند که به سری نسبتاً بزرگ و بی قواره ختم شده که نمایی شبیه به سوزن ته گرد به هیکل ماهی داده است. به بهانه اینکه تُنگ ماهی کوچک است و ماهی بزرگ، فضله می کند و آب کثیف می شود، ماهی ضعیف مُردنی نخرید. بهتر است سراغ ماهی هایی بروید که اندازه شان تقریباً به اندازه انگشت اشاره باشد و اصطلاحاً انگشت قد (Fingerling) هستند. این ماهی ها آنقدر در شرایط مطلوب رشد کرده اند که بهتر زنده بمانند.

به سالم بودن چشم، پولک ها و بدن ماهی توجه کنید.
خوب دقت کنید که ماهی بدنش با پولک های ردیف و منظم پوشیده شده باشد، بدنش زخمی نباشد و پولک هایش نریخته باشد. پولک ها، پوشش ماهی در برابر عوامل بیماری زا هستند. صدمه در پولک ماهی، علاوه بر اینکه او را مستعد قارچ زدگی و مشکلات دیگر می کند، از شرایط نگهداری و انتقال بد ماهی خبر می دهد. این ماهی قطعاً استرس بالایی را تجربه کرده و بعید نیست که از عمرش فقط چند روز مانده باشد.

توجه کنید که باله های ماهی، سالم و تمیز باشد و پاره و ریش ریش نشده باشد. باله های ریش ریش از بیمار بودن ماهی و شرایط تغذیه بد او خبر می دهد. به چشم های ماهی نیز دقت کنید که کاملاً سالم و طبیعی باشد و گهگاه ماهی آن را به جهات مختلف حرکت بدهد. بعضی ماهی ها در اثر ورود انگل یا کمبود تغذیه یا بروز بیماری ممکن است دچار نابینایی و آب مروارید (کاتاراکت) در یکی از چشم ها یا هر دو چشم شده باشند. چنین ماهی نمی تواند به آسانی غذایش را پیدا کند و متکی به حس بویایی و چشایی است؛ بنابراین شاید چند روزی بیشتر مهمان شما نباشد.

ماهی ها را با دست نگیرید.
ماهی را باید با توری مخصوص لطیف به آرامی و با کمترین استرس گرفت. برای انتقال از کیسه تیره رنگ استفاده کنید و از همان آب آکواریوم یا تشت فروشگاه در آن بریزید تا هم دما باشد. ماهی ها خونسرد هستند و اگر از آبی مثلاً با دمای 10 درجه به آبی با دمای 15 یا 20 درجه بطور ناگهانی منتقل شوند، بدن شان تحمل این اختلاف دما را ندارد و ممکن است شوک وارد شده به آنها به از تپش ایستادن قلب کوچک شان منجر شود.

علت توصیه به تیره بودن کیسه پلاستیکی نیز این است که ماهی بیرون را نبیند و به جزء استرس تکان خوردن کیسه پلاستیکی، تغییر پیوسته منظره بیرونی کمتر ناراحتش کند. وارد شدن استرس به هر جانوری، موجب ترشح هورمون های مقابله با استرس، صرف انرژی زیاد و حساس شدن آن موجود زنده به عوامل بیماری زا می شود. کیسه حامل های ماهی باید دو سوم از هوا و یک سوم از آب پُر شده باشد و درِ کیسه محکم گره زده شده باشد تا در صورت سر و ته شدن، آب نشت نکند.

ورود ماهی به خانه
عده ای عادت دارند وقتی ماهی را با کیسه پلاستیکی به خانه می آورند، بلافاصله ظرفی را از آب لوله کشی پُر می کنند و ماهی را در آن می اندازند. غافل از اینکه دمای آبی که ماهی در آن بوده، مثلاً 10 درجه بوده و دمای آب شیر 18 درجه و همین کار اگر ماهی را نکشد، دست کم حسابی شکنجه اش می دهد، جدا از این، کلر موجود در آب برای ماهی های کوچولو مرگ آور است.

راهکار اصولی این است که به مدت دو روز (48 ساعت) قبل از خرید ماهی، یک تشت کوچک یا پارچ بزرگ و… را از آب شیر تا دو سوم حجم پُر کنید و کنار بگذارید تا کلرش متصاعد و خارج شود.

وقتی ماهی خریدید و به خانه آوردید، ماهی را با همان آب و کیسه در بسته به مدت دو تا سه ساعت در ظرف آب بگذارید تا آب موجود در کیسه به تدریج با آب ظرف هم دما شود. سپس به آرامی درِ کیسه را باز کنید و ماهی را با همان آب کیسه به آرامی وارد ظرف و بعد کیسه را خارج نمایید. سپس بهتر است ماهی و ظرف را به حال خود بگذارید و اذیتش نکنید تا چند ساعتی بگذرد و به شرایط جدید عادت کند.

به ماهی چه غذایی بدهیم؟
بعد از 10 تا 12 ساعت که از ورود ماهی به خانه گذشت و ماهی به شرایط جدید در ظرفش عادت کرد و جَست و خیزش کم شد، به آرامی به ظرفش نزدیک شوید. مقدار بسیار کمی نان به عنوان غذا در آبش بریزید. خوب است بدانید ماهی شما روزانه باید به اندازه یک تا دو درصد وزن بدنش غذا بخورد. این یعنی یک ماهی 30 گرمی هر روز حدود نیم گرم غذا نیاز دارد. به اندازه قطعات غذا دقت کنید. این اندازه باید به اندازه نصف قطر دهان ماهی باشد. نوع غذا مهم نیست، زیرا ماهی های قرمز همه چیز خوار هستند. مهم این است که به ماهی تان به صورت متنوع، اما هر روز غذا بدهید. نان خشک، پلوی پخته، سبزی ریز شده، میوه، گوشت و مرغ پخته، ژامبون و کلاً هرچه فکرش را کنید، می خورند. فقط خیار و هویج دوست ندارند.

نکات مهم در نگهداری از ماهی و تعویض آب

• هر ماهی قرمز در شرایط ایده آل به 10 لیتر آب نیاز دارد. اگر چنین فضایی را نمی توانید مهیا کنید، دست کم برای هر ماهی به اندازه 2.5 لیتر فضا در نظر بگیرید. بهتر است یک جفت ماهی بگیرید چون آنها موجودات اجتماعی هستند.
• ماهی های قرمز خیلی ادرار می کنند و اگر بیش از حد به آنها غذا بدهید، مدام آب ظرفشان را کثیف می کنند. برای تعویض آب وسواسی عمل نکنید. آبی که از نظر شما کدر است، از نظر ماهی شرایط مطلوبی دارد. تقریباً هر یک تا دو هفته یکبار زمان مناسبی برای تعویض آب ماهی است.
• دقت کنید که از آب هم دما و کلرزدایی شده برای تعویض استفاده کنید. برای تعویض آب، ماهی را با دست نگیرید. آب کدر ظرفش را با استفاده از شیلنگ یا کج کردن (تا کمترین حد ممکن پایین بیاورید) و بعد به تدریج آب تازه شفاف را جایگزین کنید.
• دمای مناسب برای زندگی ماهی های قرمز بین 15 تا 22 درجه سانتی گراد می باشد. بهتر است ظرفشان را در جایی نزدیک پنجره قرار دهید.
• نکته مهم دیگر این است که ماهی ها هم مثل شما، شب به استراحت نیاز دارند. آنها شب در محیطی تاریک با چشمانی باز می خوابند و به آرامی در محلی بی حرکت، باله هایشان را تکان می دهند. بنابراین در وقت استراحت مزاحم شان نشوید و چراغ را روشن نگذارید.
• وقتی به مهمانی یا مسافرت می روید، ماهی را در یخچال نگذارید.
• در آب ماهی، نمک یا قند نریزید. این کار موجب بر هم خوردن تنظیم اسمزی (Osmoregulation) بدن ماهی در تبادلات با محیط خارج شده و می تواند به مرگ ماهی منجر شود.

ماهی قرمز اعضای خانواده را می بیند و کسی را که به او بیشتر غذا می دهد، می شناسد؛ آنقدر که برای گرفتن غذا به جلوی ظرف می آید و دهانش را آنقدر باز و بسته می کند تا توجه شما را جلب کند. با این حال در دادن غذا، زیاده روی نکنید.

[toggle title=”برای مشاهده منابع اینجا کلیک کنید.” state=”close” ]

مقاله علمی و آموزشی «آشنایی با خرید و نگهداری از ماهی قرمز»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا گزارش کاظم کوکرم در روزنامه جام جم، به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.

[/toggle]