برندگان نوبل پزشکی 2020 چه دستاوردهایی داشتند؟

جایزه نوبل پزشکی و فیزیولوژی سال 2020 برای کشف ویروس عامل هپاتیت C مشترکاً به هاروی جی. آلتر (Harvey J. Alter)، مایکل هووتون (Michael Houghton) و چارلز ام. رایس (Charles M. Rice) اهدا شد. این اولین بار نیست که جایزه نوبل پزشکی به محققان برای شناخت عوامل ایجاد هپاتیت (التهاب کبد) تعلق می گیرد. باروش بلومبرگ با کشف عامل هپاتیت B (که مانند هپاتیت C از طریق خون منتقل می شود و می تواند مرگبار باشد) در دهه 60 میلادی جایزه نوبل پزشکی 1976 را از آن خود کرد. تلاش های او به گسترش آزمون های تشخیصی و تولید واکسنی کارآ برای این بیماری خطرناک منجر شدند.

پس از کشف با ارزش بلومبرگ و تولید واکسنی که می توانست جان افراد بسیاری را نجات دهد؛ باز هم هاروی جی آلتر و همکارانش در انستیتو ملی سلامت ایالات متحده با مواردی برخورد می کردند که به دلیل عاملی ناشناخته به هپاتیت مبتلا شده بودند. تعداد این افراد که انتفال خون عامل ابتلای آنها بود؛ به رغم وجود آزمون های تشخیصی دقیق برای هپاتیت B و آزمایش های نوظهور به منظور تشخیص هپاتیت A (پیش از انتقال خون) قابل اغماض نبود.

آلتر و همکارانش که احتمال می دادند، عامل ناشناخته بیماری مانند هپاتیت B از طریق خون آلوده منتقل شود؛ نشان دادند که شامپانزه ها با انتقال خون بیماران به آنها آلوده می شوند. آزمون های آتی این گروه حکایت از آن داشت که عامل ناشناخته رفتارهایی شبیه به ویروس ها دارد. بیماری ناشناخته در آن زمان هپاتیت غیر A و B نام گرفت.

در این مقاله شما می توانید با این دستاورد بیشتر آشنا شوید.

کشف ویروس

با اینکه کشف ویروس ناشناخته از اهمیت بسیاری برای محققان برخوردار بود؛ هیچ یک از تکنیک های پیشین در شکار آن کارآیی کافی نداشتند. بیش از یک دهه از کشف آلتر و همکارانش می گذشت و نتیجه ای حاصل نشده بود. این بار نوبت مایکل هووتون بود که فرض تازه ای را بررسی کند. او که در شرکت داروسازی شیرون کار می کرد؛ مسیر دشواری را برای جداسازی توالی ژنتیکی ویروس ناشناخته آغاز کرد.

هووتون و همکارانش مجموعه ای از تکه های DNA را به کمک اسیدهای نوکلئیک موجود در جریان خون شامپانزه مبتلا به هپاتیت غیر A و B ایجاد کردند. بخش اعظم این تکه های ژنتیکی به شامپانزه تعلق داشتند؛ اما این امکان وجود داشت که در میان آنها قطعه ناشناخته ای به چشم بخورد. از سوی دیگر گروه با توجه به شکل گیری آنتی بادی در بدن بیماران امیدوار بود در سرم آنها بتواند قطعات رمزگذاری کننده پروتئین های ویروسی را کشف کند. بررسی همه جانبه هووتون و همکارانش به کشف نمونه ای مشابه در میان این قطعات ژنتیکی منجر شد. بررسی های بعدی نشان دادند این قطعه RNA تازه ای است که به خانواده Flavivirus تعلق دارد. بررسی آنتی بادی در بدن بیمارانی که به هپاتیت مزمن مبتلا بودند نشان می داد این ویروس که در ادامه ویروس هپاتیت C نام گرفت؛ همان قطعه گم شده است.

قدم بزرگی برداشته شده بود، اما هنوز کسی نمی دانست این ویروس به تنهایی می تواند عامل ابتلا به هپاتیت C باشد یا نه. محققان برای پاسخ به این پرسش باید به بررسی ویروس کلون شده می پرداختند. اگر این ویروس می توانست به تنهایی تکثیر شود و بیماری را آغاز کند؛ آخرین قطعه پازل نیز تکمیل شده بود. چارلز ام رایس که در دانشگاه واشینگتن همراه با گروه دیگری از ویروس شناسان روی ویروس های حاوی ماده ژنتیکی RNA کار می کرد؛ احتمال می داد تکه ای از انتهای این ماده ژنتیکی در ویروس هپاتیت C وظیفه تکثیر آن را به عهده داشته باشد. او به کمک مهندسی ژنتیک این ویروس را دستکاری کرد و موفق شد با تزریق آن به کبد شامپانزه نشانه های هپاتیت C را در خون و آنتی بادی های تولید شده مشاهده کند.

علت اعطای جایزه نوبل پزشکی 2020

هپاتیت هفتمین بیماری مرگبار در جهان است. بخش قابل توجهی از این مرگ ها ناشی از ابتلای افراد به هپاتیت C است. هپاتیت یا تورم کبد، معمولاً به خاطر عفونت ویروسی اتفاق می افتد ولی نباید از تاثیر سوء مصرف الکل، مواد سمی محیطی و بیماری های خودایمنی در این بیماری غافل شد. در دهه 1940 میلادی پژوهشگران توانستند دو نوع اصلی عفونت هپاتیت را شناسایی کنند: هپاتیت A از طریق آب یا غذای آلوده منتقل می شود و معمولاً تاثیر بلندمدت اندکی روی بیمار می گذارد. هپاتیت B اما از طریق خون و دیگر مایعات بدن منتقل می شود و با به همراه آوردن بیماری هایی مانند مشکلات قلبی و سرطان کبد، برای سلامت انسان بسیار خطرناک است.

سالانه بیش از یک میلیون نفر در سراسر جهان بر اثر ابتلا به هپاتیت جان خود را از دست می دهند و به همین دلیل، رازگشایی از اسرار هپاتیت می تواند به نجات جان های فراوانی بینجامد.

یافته های این سه پژوهشگر، وضعیت مقابله با بیماری های ویروسی هپاتیت را به کل تغییر داده است. آزمون های تشخیصی دقیق هم اکنون در دسترس همگان قرار دارد و در بسیاری از نقاط جهان، احتمال ابتلا به هپاتیت بر اثر تزریق فرآورده های خونی به صفر رسیده است. برای اولین بار در تاریخ، پزشکان می توانند هپاتیت C را درمان کنند و این امید می رود که در آینده نزدیک، این بیماری از روی زمین ریشه کن شود. از این رو بنیاد نوبل تصمیم گرفت که جایزه نوبل امسال فیزیولوژی و پزشکی را به مساوی بین این سه دانشمند پیشرو تقسیم کند.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «برندگان نوبل پزشکی 2020 چه دستاوردهایی داشتند؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری، ترجمه و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا گزارش The Nobel Prize و مجله دانستنیها، به عنوان منابع اصلی مورد استفاده قرار گرفته اند.