چگونه پاک کننده ها موجب تمیزی می شوند؟

پاک کننده ماده آلی است که از کربن، اکسیژن، گوگرد و ترکیبات هیدروژن تشکیل شده است. پاک کننده های خانگی به شکل پودر یا مایع هستند و عمدتاً برای تمیز کردن لباس و ظروف به کار می روند.

اولین ماده پاک کننده در سال 1916 میلادی توسط یک دانشمند آلمانی به نام فریتس گونتر ساخته شد. از آن زمان به بعد، استفاده از این مواد روز به روز افزایش می یابد. این نوع پاک کننده ها به نام کلی «پاک کننده های غیر صابونی» شناخته شده اند.

صابون معمولی نیز نوعی پاک کننده است؛ ولی ترکیب شیمیایی متفاوت دارد. مولکول پاک کننده صابونی دارای دو طرف است. یک طرف نمکی که قطبی است و یک طرف هیدروکربنی با زنجیر بلند که غیر قطبی است. طرف نمکی مولکول، در آب حل می شود و طرف هیدروکربنی آن، در روغن قابل حل است. هنگام شستشوی لباس های چرک، ظروف کثیف و… طرف قطبی مولکول ماده پاک کننده متوجه مولکول های آب و طرف غیر قطبی آن متوجه مولکول های روغن می شود. به این ترتیب مولکول ماده پاک کننده، لکه چربی را از روی اشیای کثیف به درون آب می کشد و به صورت ذرات شناور در می آورد.

پاک کننده های غیر صابونی بر خلاف صابون در مجاورت با یون هایی مثل منیزیم و کلسیم رسوب نمی کنند و خاصیت پاک کنندگی خود را از دست نمی دهند. اما صابون های معمولی در آب های سخت که دارای نمک های فلزی هستند، خوب کف نمی کنند و خاصیت پاک کنندگی خود را از دست می دهند.

برای تهیه پاک کننده های غیر صابونی می توان از مواد فرعی بی شماری که از تصفیه و تقطیر نفت بدست می آیند استفاده کرد. طول زنجیر هیدروکربن مواد پاک کننده باید مناسب باشد؛ زیرا اگر زنجیر هیدروکربنی خیلی کوتاه باشد، پاک کننده در چربی ها غیر محلول است، ولی در آب خیلی خوب حل می شود. حال اگر زنجیر هیدروکربنی خیلی بلند باشد، عکس این حالت روی می دهد.

مولکول های برخی از مواد پاک کننده غیر صابونی دارای شاخه فرعی هستند. مولکول هایی که شاخه فرعی دارند، نمی توانند توسط باکتری ها تجزیه و مجدداً وارد چرخه حیات شوند. این گونه مواد از جنس مواد طبیعی قابل تجزیه توسط باکتری ها نیستند. به همین دلیل موجب آلودگی محیط زیست و آب ها می شوند. امروزه در بسیاری از کشورها سعی می شود از پاک کننده هایی که مولکول هایشان شاخه فرعی ندارند، استفاده شود.

برای جلوگیری از واکنش یون های منیزیم و کلسیم موجود در آب سخت با ماده پاک کننده، به پاک کننده های غیر صابونی ترکیبات فسفردار اضافه می کنند. ترکیبات فسفردار با یون های کلسیم، منیزیم و… ترکیبات نسبتاً پایداری به وجود می آورند که از اثر این یون ها بر پاک کننده ها جلوگیری می کنند. ترکیبات فسفردار پس از رسوب در اعماق رودها و دریاچه ها موجب رشد بیش از حد و غیر عادی جلبک ها و قارچ ها می شوند. با این رشد، اکسیژن محلول در آب بیش از حد طبیعی به مصرف می رسد و به شدت کاهش می یابد که سرانجام این امر باعث مرگ ماهی ها می شود.

[toggle title=”برای مشاهده منابع اینجا کلیک کنید.” state=”close” ]

مقاله علمی و آموزشی «چگونه پاک کننده ها موجب تمیزی می شوند؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری، ترجمه و نگارش هیئت تحریریه پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا کتاب چرا، چطور، چگونه؟، نوشته ی دکتر سونیتا گوپتا و دکتر نینا آگراوال و ترجمه پریسا همایون روز و پریچهر همایون روز از موسسه نشر و تحقیقات ذکر، منتشر شده در تیر 1393 با شابک 978-964-307-221-6 به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.

[/toggle]