چرا انقراض گیاهان و جانوران نگران کننده است؟
بسیاری از افراد تصور می کنند که انقراض گیاهان و جانوران، یک روند طبیعی است. یعنی اگر گونه ای اعم از گیاه یا جانور در طبیعت منقرض شود، نباید آن را زیاد جدی گرفت؛ چرا که این فرآیند طبیعی است. این باور از جهاتی درست است اما این صحبت زمانی معنا خواهد داشت که چند سوال مهم پیشتر پاسخ داده شود:
- نخست اینکه آیا نرخ انقراض یک نرخ طبیعی است؟ یعنی آیا ما انسان ها تاثیری در سرعت بخشیدن به آن نداشته ایم؟
- دوم اینکه چرا گونه های در معرض خطر یا حتی گونه های منقرض شده اهمیت دارند؟
- سوم اینکه آیا انقراض بر زیست انسان ها و سلامت ما اثرگذار خواهد بود؟
شواهد و آمارها نشان می دهد که برهه کنونی بیشتر از هر زمان دیگری، انقراض گونه ها معنادار شده است. دانشمندان این دوره را ششمین عصر انقراض بزرگ نامیده اند. پنجمین انقراض بزرگ زمین، حدود 65 میلیون سال پیش یعنی درست زمانی که دایناسورها برای همیشه از صفحه گیتی محو شدند، اتفاق افتاد.
کره زمین هر ساله بین 10 هزار تا 100 هزار گونه را از دست می دهد، یعنی نرخ انقراض بین هزار تا 10 هزار بار بیشتر از نرخ طبیعی است. متاسفانه نقش انسان در این انقراض غیر طبیعی، غیر قابل انکار است. زمین در حالی بسیاری از گونه هایش را از دست می دهد که هنوز اطلاعات درستی از وضعیت زیستی آنها بدست نیامده، در حالی که بسیاری از این گونه ها می توانند سلامت و بقای انسان ها را تضمین کنند و به همین دلیل است که انسان ها باید در برابر این اتفاق مسئولیت پذیر باشند.
اثرات انقراض گیاهان و جانوران
اجازه دهید که برای بیان اهمیت این موضوع یک مثال ساده بزنیم، دانشمندان حدود 40 سال پیش در استوا با یک اتفاق به ظاهر ساده مواجه شدند: کشف یک تنوع خارق العاده از حشرات در جنگل های استوایی. فقط روی 19 درخت در جنگل های استوایی کشور پاناما، حدود 1200 گونه سوسک جدید شناسایی شد که از این تعداد 80 درصد جزو ناشناخته ها بودند. محققان موسسه منابع جهانی در آن زمان به این موضوع اشاره کردند: «دانش انسان هنوز بسیار بسیار محدود و ناچیز است، ما امروز می دانیم که در فلان کهکشان چند ستاره وجود دارد ولی با کمال تاسف هنوز نمی دانیم که در کره زمین دقیقاً چه تعداد گونه زیست می کند و چه تعداد از آنها منقرض شده یا اینکه قرار است که به زودی منقرض شوند.»
اتحادیه جهانی حفاظت، گونه های در معرض تهدید را اعم از گیاهی یا جانوری به هفت رده اصلی تقسیم می کند و رده موسوم به داده های ناقص به این معنا است که دانشمندان اطلاعات کافی برای ارزیابی خطر انقراض این گونه نداشته اند، همین دانستن ناچیز درباره یک گونه را باید نگران کننده قلمداد کرد، چرا که بیشتر گونه هایی که تازه کشف می شوند، در این رده قرار می گیرند. از سوی دیگر، مطالعه روی بعضی حیوانات خیلی دشوارتر است و این مسئله بالاخص در مورد گونه هایی که کوچک و مرموز هستند یا در زیستگاه های پرت و دورافتاده زندگی می کنند مثل دوزیستان به نوعی بیشتر هم صادق است.
جدای از دلایل اکولوژیک، دلایل منفعت طلبانه ای هم هست که نشان می دهد ما انسان ها به گونه های جانوری و گیاهی که در کره زمین زیست می کنند، نیاز داریم. به عنوان مثال زهر بسیاری از حیوانات برای ما انسان ها، یک ماده بسیار مهم است. زهرها در اصل ترکیباتی شیمیایی هستند که از ترکیب چندین نوع پروتئین خاص تولید شده اند. این پروتئین ها به صورت بالقوه می توانند در تولید داروها موثر باشند یا می توان از آنها برای ساخت پادزهرها استفاده کرد. زهرها در مجموع پتانسیل های بسیار زیادی دارند. به عنوان مثال تاکنون در عنکبوت ها نزدیک به 10 میلیون ترکیب شیمیایی مختلف تشخیص داده شده و فقط یک صدم درصد این ترکیبات تا به امروز مطالعه شده است. درست به همین دلیل است که انقراض یک گونه فاجعه بار است، چرا که انقراض یعنی آن ترکیب شیمیایی خاص برای همیشه از دست رفته و ما نمی دانیم که آیا این ترکیب شیمیایی می تواند در آینده ناجی ما در برابر میکروب ها یا عوامل بیماری زا باشد یا خیر.
منابع
مقاله علمی و آموزشی «چرا انقراض گیاهان و جانوران نگران کننده است؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد.
