با کودک خجالتی چه کنیم؟

کودکان هم مثل آدم های بزرگ ممکن است خجالتی باشند. مشخصه بارز کودک خجالتی این است که در موقعیت های ناآشنا و در تعامل با دیگران دچار اضطراب می شود. هنگامی این احساس به سراغ کودکان می آید آنها مایل هستند که به گوشه ای پناه ببرند تا خود را در آن موقعیت مجسم نکنند. نمی توان منکر این امر شد که بسیاری از بچه ها در سنین مختلف در برهه ای از عمر خود حس خجالت زدگی را تجربه می کنند اما در برخی از آنها این احساس به حدی شَدید است که تا دوران بزرگسالی با آنها همراه است.

والدین اولین افرادی هستند که می توانند به رهایی از این احساس کمک کنند، اما اگر این حالت در مرحله حاد باشد، مشاوره کودک ضروری است. در این مقاله شما می توانید با راهکارهایی برای مقابله با این احساس در کودکان آشنا شوید.

مشکلات خاص کودک خجالتی

کودکانی که از خجالت زدگی رنج می برند با کاهش کیفیت زندگی در اشکال گوناگون روبرو می شوند که شامل کاهش موقعیت های رشد اجتماعی و تمرین این قابلیت ها، نداشتن دوست و مشکل در پیدا کردن دوست، کاهش فعالیت های مفرح و رقابتی، افزایش حس تنهایی و کاهش رضایت شخصی کودک از خود، نشان ندادن فعالیت های بالقوه به دلیل ترس از مورد قضاوت قرار گرفتن، افزایش نگرانی و اضطراب، وجود نشانه های فیزیولوژیکی مانند سرخ شدن، لکنت زبان و حتی لرزش اندام می شود.

البته برخی از متخصصان کودک معتقدند علاوه بر مشکلاتی که خجل بودن برای کودک رقم می زند یکسری رفتارهای مثبت نیز در این دسته از کودکان دیده می شود، از جمله اینکه این کودکان به شدت درسخوان هستند و عموماً بی تربیتی و بد رفتاری از آنها دیده نمی شود و به صحبت و گفتار دیگران فعالانه گوش می دهند.

دلایل خجالتی بودن

طی بررسی های صورت گرفته پاره ای عوامل در خجالتی بودن کودک دخیل هستند که عبارتند از:

• ژنتیک: وجوه شخصیتی همیشه ترکیبی از شاخص های ژنتیکی و محیطی است. خجالتی بودن هم می تواند مستقیماً از سوی ژنتیک و ارثی در کودک ایجاد شود.
• شخصیت زودرنج: کودکان به شدت احساساتی و زودرنج نسبت به سایر کودکان بیشتر در معرض خجالتی بودن هستند.
• رفتارهای اکتسابی: کودکان بواسطه تقلید از دیگران مخصوصاً والدین، رفتارهای جدید را آموزش می بینند. والدین خجالتی نیز خجالتی بودن را به کودکان از طریق تقلید یاد می دهند.
• روابط خانوادگی: کودکانی که با پدر و مادر خود رابطه مناسب و مثبتی ندارند یا جزء آن دسته از فرزندانی هستند که از بی توجهی والدین رنج می برند نسبت به سایر کودکان بیشتر در معرض خجالتی بودن هستند.
• کمبود روابط اجتماعی: کودکانی که به شدت از داشتن رابطه با دیگران محدود می شوند در آینده دچار مشکل خواهند شد.
• ترس از شکست: کودکانی که به دفعات از طرف والدین شان تشویق می شوند فراتر از قابلیت هایشان گام بردارند ممکن است دچار ترس از شکست شوند که به شکل خجالت زدگی خود را نشان می دهند.
• چرخه باطل: اگر کودکی در یک موقعیت اجتماعی رفتاری خجالت زده از خود نشان دهد و دیگران وی را به دلیل چنین رفتاری شماتت کنند این مسئله باعث می شود که کودک خودش را علت اصلی این مشکلات دانسته و علاوه بر بروز مشکلات روحی که باعث خجل بودن بیشتر در آینده می شود با گذشت زمان اعتماد به نفسش کاهش پیدا می کند و کودک در خجالت زدگی اش بیشتر فرو می رود که این امر بازگشت به نقطه آغاز و شروع چرخه باطل است.

واکنش و رفتار مناسب والدین

والدین می توانند بر کودکان خود تاثیر داشته باشند. از واکنش های مهم و حیاتی پدر و مادر این است که هیچگاه نباید به کودک شان برچسب خجالتی بودن بزنند چرا که سایرین از این عنوان و برچسب برای فرزندان شان استفاده می نمایند. اگر فرزندتان خجالتی است هیچ وقت وی را مورد انتقاد یا تمسخر قرار ندهید و به جای آن از او حمایت کنید و سعی کنید با او همدردی کنید. شما به عنوان پدر و مادر باید کودک تان را ترغیب کنید تا در مورد علل ترس ها و خجالتی بودن صحبت کنند.

یکی از بهترین شیوه هایی که والدین می توانند بکار ببرند این است که به فرزندان خود بگویند که در گذشته خودشان خجالتی بودند و اینکه چگونه بر آن فائق شده اند چرا که همیشه فرزندان، والدین خود را به عنوان افرادی کامل و بی عیب و نقص تصور می کنند. آگاه شدن کودک از خجالتی بودن والدین سبب می شود که احساس بهتری داشته باشند و از شدت اضطراب شان کم می شود. کودکان را به رفتارهای برونگرا تشویق کنید و از روی قصد و نیت بچه هایتان را در موقعیت های جدید قرار دهید.

اگر والدین همه کارها را انجام دادند اما همچنان کودک شان خجالتی باقی ماند و رفتارهایش حادتر شد به گونه ای که شخصیت شان در موضع ضعف قرار گرفت بهترین کار این است که از درمانگر و مشاوره کودک کمک بگیرید چرا که در این جلسات به کودکان شما راهکارهای آرامش بخش، تمرین قابلیت های اجتماعی و مدیریت استرس آموزش داده می شود.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «با کودک خجالتی چه کنیم؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مقاله احسان محمدیه در مجله همشهری تندرستی، به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.