با هانا آرنت آشنا شویم

هانا آرنت در سال 1906 در لیندن واقع در نزدیکی هانوفر و در یک خانواده مرفه یهودی چشم به جهان گشود. والدین وی اگرچه لیبرال و غیر مذهبی بودند، اما هانا را با این روحیه تربیت کردند که در مقابل یهودی ستیزی ساکت ننشیند. هانا آرنت پس از پایان دوره متوسطه، در 18 سالگی در دانشگاه ماربورگ به تحصیل فلسفه، یزدان شناسی و زبان یونانی پرداخت.

هانس یوناس، فیلسوف آلمانی بعدها در تجدید خاطره با آرنت، از دانشجوی جوان فوق العاده و بی نظیری سخن گفته بود که در دانشگاه ماربورگ با جستارهای بحث برانگیز خود در میان دانشجویان چپ به دلیل موضع انتقادی خود نسبت به مارکسیسم و علاقه به دولت شهرهای یونانی به عنوان محافظه کار و در میان محافل محافظه کار به دلیل علاقه خود به شوراها پس از انقلاب به عنوان چپ شناخته شد.

در همین ایام بود که هانا آرنت به مارتین هایدگر استاد فلسفه خود دل بست. اما متاهل بودن هایدگر، چشم انداز رسیدن به او را برای هانا آرنت تیره می ساخت. همین امر انگیزه ترک ماربورگ شد و هانا آرنت در سال 1926 برای آماده سازی رساله دکترای خود به هایدلبرگ و نزد فیلسوف مشهور آلمانی کارل یاسپرس رفت. آرنت بعدها در ستایش از کارل یاسپرس همواره تاکید می کرد که استادش او را از انسان گریزی و جهان گریزی نجات داد، او را با ایده آزادی انسان آشنا ساخت و ضرورت همزیستی میان انسان ها را به او تفهیم نمود.

آرنت بعدها رساله استادی خود را به موضوع «مفهوم عشق نزد آگوستین» اختصاص داد. اما کار در محیط آکادمیک رضایت خاطر وی را فراهم نمی ساخت، به همین دلیل از کرسی استادی در دانشگاه چشم پوشی کرد و آزادانه به کار نوشتن پرداخت.

در سال 1929 با نخستین همسر خود گونتر اشترن روانه برلین شد و کار نگارش اولین کتاب خود را که زندگینامه راحل فارن هاگن است، در آنجا آغاز نمود. تجریبات تلخی که هانا آرنت در این سال ها با رژیم نازی در آلمان داشت، در لابلای صفحات این کتاب بازیافته است و از خلال سطرهای آن می توان به اعتقاد راسخ وی به حفظ هویت خویشتن و حق دگراندیشی پی برد.

هانا آرنت سرخورده از دگرگونی های هراس آوری که در آلمان در شرف تکوین بود، در اوت 1933 میهن خود را ترک کرد و رهسپار پاریس شد. او برآوردی از هیولای فاشیسم را از جمله در قصور روشنفکران آلمان می دید و آنان را در این جریان بی تقصیر نمی دانست. آرنت متاثر از حوادث سیاسی این ایام و نیز تحت تاثیر همسر دوم خود هاینریش بلوشر که سوسیالیستی معتقد بود، تدریجاً به یک اندیشمند و نویسنده آگاه سیاسی تبدیل شد.

در سال 1941 به همراه همسر دومش از پاریس به آمریکا مهاجرت کرد. در آمریکا نخست برای بخش های مدیریت سازمان های مهاجر یهودی فعالیت می کرد و از نویسندگان روزنامه «سازندگی» مهم ترین ارگان یهودیان مهاجر بود. اما با رشد گرایش های صهیونیستی در این سازمان ها، آرنت که همواره از ملی گرایان پرخاشگر بیزار بود، در سال 1944 به همکاری خود با آن نشریه پایان داد.

در سال 1951، یکی از مهم ترین آثار او تحت عنوان «عنصرها و خاستگاه های حاکمیت تام گرا» به انگلیسی منتشر شد. آلمانی همین اثر در سال 1955 به چاپ رسید. آرنت در این اثر با رژیم های تام گرای ناسیونال سوسیالیستی و استالینیستی از نظر سیاسی تسویه حساب کرده است. این اثر بازتاب گسترده ای در میان متفکران و محافل سیاسی جهان داشت و آوازه هانا آرنت را به عنوان اندیشمند سیاسی تثبیت کرد. از هانا آرنت گزارش فوق العاده ای نیز تحت عنوان «ابتذال شوور» در رابطه با محاکمه آدولف آیشمن یکی از سازمان دهندگان اصلی هولوکاست باقی مانده است. آیشمن در سال 1960 در اورشلیم در مقابل دادگاه قرار گرفت و محکوم به اعدام شد.

شناخته شده ترین اثر فلسفی – سیاسی هانا آرنت «قدرت و قهر» نام داد که وی در آن با دقتی موشکافانه به بررسی نقش قدرت و قهر در زندگی اجتماعی پرداخته و نشان داده است که آنها مفاهیمی کاملاً متفاوت و حتی متضاد هستند. از دیگر آثار هانا آرنت می توان به «حقیقت و دروغ در سیاست» و نیز «درباره انقلاب» اشاره کرد.

هانا آرنت در 4 دسامبر 1975 در نیویورک چشم از جهان فرو بست.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «با هانا آرنت آشنا شویم»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری، ترجمه و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا کتاب اطلاعات عمومی گنجینه های دانش، نوشته ی دکتر زین العابدین کاظمی و دکتر سیدمحمود اختریان و… از نشر محمد، منتشر شده در تیر ۱۳۸۸ با شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۳۶-۱۳۲-۷ به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.