با بیماری اندومتریوز آشنا شوید

بیماری اندومتریوز زمانی ایجاد می‌شود که بافت‌هایی که باید به طور نرمال در داخل رحم رشد کنند، در سایر بخش‌های بدن رشد می‌کنند. ممکن است این بافت‌ها، به لوله‌های تخمدان‌ها، بخش بیرونی رحم، روده یا سایر بخش‌های بدن چسبیده باشند. همزمان با تغییرات هورمونی در دوره قاعدگی، این بافت‌ها نیز فرو ریخته و موجب درد، چسبندگی یا ایجاد زخم‌هایی در محل می‌شوند.

درد پیش از قاعدگی، طی قاعدگی و بعد از آن، شایع‌ترین علامت‌های این بیماری هستند. در برخی از خانم‌ها، این درد خیلی شَدید است و هنگام رابطه جنسی، هنگام اجابت مزاج یا هنگام دفع ادرار، تشدید می‌شود. گاهی اندومتریوز، دردهای مداومی در ناحیه لگن و یا کمر ایجاد می‌کند. البته بسیاری از خانم‌هایی که به اندومتریوز مبتلا هستند، علائم خفیفی از بیماری را تجربه می‌کنند و در بعضی موارد، حتی هیچگونه علامتی را در بدن خود احساس نمی‌کنند. ظهور علائم بیماری، بستگی به نقاطی از بدن دارد که این بافت‌ها در آن رشد یافته‌اند.

در این مقاله شما می‌توانید با بیماری اندومتریوز و راه‌های درمان آن آشنا شوید.

انقباض عضلات یا اندومتریوز؟

اغلب خانم‌ها در دوران قاعدگی، دچار درد خفیفی می‌شوند. حتی ممکن است برای کاهش درد، از داروهای ضد درد نیز استفاده کنند. در صورتی که درد، بیشتر از دو روز ادامه داشت و شما را از انجام فعالیت‌های روزمره باز داشت یا درد پس از دوران قاعدگی نیز ادامه پیدا کرد، لازم است با پزشک خود در این خصوص مشورت کنید.

در خصوص نوجوانان، درد ناشی از بیماری اندومتریوز، می‌تواند با اولین دوره قاعدگی آنها آغاز شود. اگر درد قاعدگی شما به حدی زیاد است که مزاحم انجام فعالیت‌های شما شده، باید به پزشک مراجعه کنید. اولین مرحله درمان نیز می‌تواند دنبال کردن علائم بیماری و مصرف داروی ضد درد باشد.

اندومتریوز و ناباروری

گاهی اوقات اولین یا تنها علامت بیماری اندومتریوز، همراه با ایجاد مشکلاتی در باروری است. به دلایل ناشناخته‌ای، ناباروری در یک سوم از زنانی که دچار این بیماری هستند، بروز خواهد کرد. خبر خوب این است که درمان پزشکی می‌تواند در از بین بردن ناباروری این بیماران موثر باشد. از سوی دیگر، بارداری به خودی خود می‌تواند موجب کاهش علائم این بیماری شود.

اندومتریوز یا فیبروئید (فیبروم)؟

اندومتریوز، یکی از دلایل ایجاد درد حاد در دوران قاعدگی است. اما درد می‌تواند به دلیل مسائل دیگری همچون فیبروم‌ها (رشد غیرسرطانی بافت‌های عضلانی رحم) نیز ایجاد شده باشد. فیبروم، می‌تواند انقباض‌های عضلانی دردناک و خونریزی شَدید در طول دوران قاعدگی ایجاد کند. درد اندومتریوز می‌تواند در زمان‌های دیگری غیر از دوران قاعدگی نیز بروز کند.

دلیل اندومتریوز چیست؟

پزشکان هنوز به درستی نمی‌دانند که چرا بافت رحم در خارج از آن، شروع به رشد می‌کند. نظریه‌های مختلفی در خصوص دلایل ایجاد این بیماری وجود دارد. وراثت، یکی از عواملی است که می‌تواند نقش مهمی در این خصوص ایفا کند، در این حالت، سلول‌های رحم از بدو تولد در نقاط مختلفی از بدنِ این افراد، وجود دارند.

نظریه دیگر این است که خون قاعدگی که حاوی سلول‌های اندومتریال است، به جای خارج شدن، از طریق لوله‌های فالوپ برگشته و به داخل حفره لگن می‌ریزد. در این صورت، این سلول‌ها به اندام‌های بدن چسبیده، رشد کرده و در طول زمان، باعث ایجاد خونریزی می‌شوند. همچنین ممکن است این سلول‌ها از راه‌های دیگری به عنوان مثال حین انجام عمل سزارین وارد حفره لگن شوند.

چه افرادی در معرض ابتلا به این بیماری هستند؟

این بیماری در بین خانم‌هایی شایع‌تر است که در یکی از گروه‌های زیر قرار داشته باشند:

• بین سنین 30 تا 40 سالگی
• خانم‌هایی که فرزند ندارند.
• دوران قاعدگی آنها بیش از هفت روز ادامه دارد.
• سیکل‌های قاعدگی آنها کوتاه‌تر از 28 روز است.
• قبل از 12 سالگی، دوره قاعدگی آنها آغاز شده است.
• مادر یا خواهران ایشان به بیماری اندومتریوز مبتلا هستند.

تشخیص بیماری

معاینه لگن

پزشک شما جهت بررسی تخمدان‌ها، رحم، دهانه رحم و نیز برای تشخیص هر گونه ناهنجاری، معاینه لگن را انجام می‌دهد. این معاینه می‌تواند وجود کیست تخمدان یا زخم‌های داخلی که ممکن است به دلیل اندومتریوز ایجاد شده باشند را نشان دهد. سایر اختلالات حفره لگنی که باعث ایجاد علائم شبیه به بیماری اندومتریوز می‌شوند نیز طی معاینه بررسی می‌شوند.

اسکن لگن

با وجود اینکه روش‌های اسکن و عکسبرداری به تنهایی برای تشخیص بیماری اندومتریوز کافی نیستند، ممکن است پزشک شما انجام اولتراساوند، سی تی اسکن یا ام آر آی، را توصیه کند. با این روش‌ها، می‌توان رشد سلول‌های اندومتر و کیست‌های بزرگ را تشخیص داد. برای انجام اسکن، امواج صوتی، اشعه ایکس یا میدان‌های مغناطیسی به همراه پالس‌های رادیو فرکانس، استفاده می‌شوند.

لاپاراسکوپی

تنها راه مطمئن برای تشخیص بیماری اندومتریوز، لاپاراسکوپی است. پزشک جراح، با دمیدن گاز به داخل شکم از طریق حفره‌ای کوچک آن را فراخ‌تر می‌کند. لاپاراسکوپ (ابزاری برای رویت درون شکم) از طریق برش ایجاد شده وارد بدن می‌شود. پزشک می‌تواند قسمت‌های کوچکی از بافت‌ها را جهت بررسی آزمایشگاهی و تایید بیماری حین لاپاراسکوپی جدا کند. این کار بیوپسی نامیده می‌شود.

درمان بیماری

داروی ضد درد

استفاده از داروهای مُسکن و نیز داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID)، غالباً به تسکین درد یا گرفتگی عضلانی ناشی از اندومتریوز کمک خواهند کرد. با این حال، این داروها فقط علائم بیماری را از بین می‌برند و به درمان بیماری کمکی نمی‌کنند.

قرص‌های ضد بارداری

قرص‌های خوراکی جهت پیشگیری از بارداری، سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون را تنظیم می‌کنند و به این ترتیب باعث می‌شوند دوران قاعدگی، کوتاه‌تر و خفیف‌تر شود. معمولاً مصرف این داروها، درد ناشی از بیماری اندومتریوز را کاهش می‌دهد. پزشک شما ممکن است این قرص‌ها را برای درمان این بیماری به صورت پیوسته و بدون توقف در دوره قاعدگی تجویز کند. همچنین ممکن است قرص‌هایی که فقط هورمون پروژسترون دارند یا فرم تزریقی آن را برای شما تجویز کند. البته گاهی اوقات علائم بیماری اندومتریوز پس از توقف درمان با قرص، مجدداً بروز پیدا می‌کنند.

سایر روش‌های درمانی هورمونی

برای درمان اندومتریوز داروهای دیگری هم وجود دارد. این داروها تولید هورمون‌های زنانه را مهار کرده و شرایطی شبیه یائسگی در بدن ایجاد می‌کنند. با قطع دوره‌های قاعدگی، علائم اندومتریوز هم به کلی از بین می‌روند. البته این امر ممکن است عوارض مشابه با یائسگی مثل گُرگرفتگی، خشکی واژن، خستگی، تغییرات خُلقی و پوکی استخوان را نیز به دنبال داشته باشد.

عمل جراحی

در زمان انجام لاپاراسکوپی، ممکن است پزشک جراح، بافت اندومتر رشد یافته یا چسبندگی‌ها را از بدن خارج کند. در اغلب زنان، درد، بلافاصله پس از انجام عمل جراحی از بین می‌رود. اما در حدود 45 درصد زنان، یک سال پس از انجام عمل جراحی، علائم اندومتریوز بر می‌گردد. با گذشت زمان، احتمال بازگشت علائم بیشتر هم می‌شود. البته هورمون درمانی پس از انجام عمل جراحی، می‌تواند نتایج رضایت‌بخش‌تری به همراه داشته باشد.

عمل جراحی باز

در موارد شَدید بیماری اندومتریوز، ممکن است برای خارج کردن بافت‌های رشد یافته، برداشتن کل رحم و یا خارج کردن بخش یا کل تخمدان‌ها، انجام لاپاراتومی یا جراحی باز ناحیه شکمی مورد نیاز باشد. اگرچه این نوع عمل‌های جراحی، میزان موفقیت بالایی دارد، اما بیماری اندومتریوز در مورد 15 درصد از زنانی که رحم و تخمدان‌های خود را در آورده‌اند، ممکن است مجدداً بروز کند.

بارداری با وجود بیماری اندومتریوز

بسیاری از خانم‌هایی که بیماری اندومتریوز دارند، مشکلی در باردار شدن نخواهند داشت. اما عمل جراحی لاپاراسکوپی می‌تواند باعث افزایش میزان باروری خانم‌های مبتلا به موارد متوسط تا شَدید اندومتریوز شود. در صورتی که ناباروری به صورت ماندگار ایجاد شده باشد، لقاح مصنوعی (آزمایشگاهی)، روش قابل انجام است. در این روش، اسپرم‌ها و تخمک‌ها در آزمایشگاه با یکدیگر ترکیب شده و در نهایت، سلول تخم ایجاد شده در رحم، کاشته خواهد شد.

غلبه بر بیماری اندومتریوز

اگرچه راهی برای پیشگیری از بیماری اندومتریوز وجود ندارد، اما دنبال کردن سبک زندگی سالم، می‌تواند باعث بهبود حال و وضعیت جسمی بیماران شود. انجام تمرینات ورزشی منظم، موجب بهبود جریان گردش خون و افزایش سطح اندورفین در خون (مُسکن طبیعی بدن) خواهد شد. طب سوزنی، یوگا، ماساژ و میدتیشن نیز می‌توانند به خفیف‌تر شدن علائم این بیماری کمک کنند.

یائسگی در اغلب خانم‌ها، از بین رفتن بیماری اندومتریوز را به دنبال خواهد داشت. در مورد برخی دیگر از خانم‌ها، در طول دوران بارداری، بیماری اندومتریوز از بین می‌رود. همچنین در یک سوم از خانم‌های مبتلا به بیماری اندومتریوز خفیف، علائم بیماری به صورت خود به خود بر طرف می‌شود.

منابع

1. WebMD. ترجمه مجله سلام سلامت.