داروهایی که نباید برای مبتلایان به فاویسم تجویز شود

با شروع فصل تابستان و به بازار آمدن سبزی‌ها و میوه‌های خاص این فصل، فعال شدن بعضی بیماری‌های خفته نسبت به سایر فصول سال بیشتر به چشم می‌آید. این به معنای فصلی بودن بیماری نیست. بلکه با تغییر فصل، مجموعه‌ای از عوامل سبب خواهند شد تا یک بیماری علائم بالینی خود را نشان دهد. به عنوان مثال با شروع فصل بهار بروز آلرژی شدت می‌یابد، اما به این معنا نیست که آلرژی در سایر فصول رخ نمی‌دهد یا درمان می‌شود. بلکه عوامل مستعد کننده بروز بیماری در سایر فصول به میزان کمتری وجود دارد.

یکی از بیماری‌هایی که در فصل تابستان عوارض خود را بیش از سایر فصول نشان می‌دهد، بیماری فاویسم (Favism) است. فاویسم برگرفته از واژه ایتالیایی FAVA به معنای باقلا است. این بیماری در افراد حساس به باقلا یا گرده آن ایجاد می‌شود و با پارگی گلبول‌های قرمز خون همراه است.

فاویسم در اصل یک بیماری ارثی خونی است که به علت کمبود یکی از آنزیم‌های گلبول قرمز ایجاد می‌شود. این بیماری وابسته به جنس مذکر است و در پسرها بیشتر دیده می‌شود. در این مقاله شما می‌توانید با مواد و داروهایی که نباید برای مبتلایان به فاویسم تجویز شود، آشنا شوید.

علائم بیماری فاویسم

بیمار در حالت عادی طبیعی است و هیچگونه علامتی ندارد، مگر اینکه با اکسیدان‌های خوراکی یا استنشاقی مانند باقلا یا بعضی داروها تماس پیدا کند. در این صورت، دچار علائم حاد بیماری مانند سردرد، تهوع، استفراغ، رنگ پریدگی، بی‌حالی، افزایش ضربان قلب و افزایش تعداد تنفس می‌شود.

از سایر علائم بیماری می‌توان به زردی پوست و مخاط (یرقان) و تغییر رنگ ادرار (به صورت پُر رنگ و رنگ چای) اشاره کرد. این بیماری یک ناخوشی بالقوه خطرناک است، بطوریکه در موارد پیشرفته آن، کاهش سطح هوشیاری و افت فشار خون اتفاق می‌افتد. افراد مبتلا در حالت عادی بدون علامت هستند و چنانچه با اکسیدان تماس پیدا نکنند، ممکن است تا پایان عمر ناشناخته باقی بمانند. ولی در صورت مواجهه با مواد اکسیدان و ایجاد همولیز (از بین رفتن خون) ممکن است عوارض خطرناکی برای بیمار پیش آید.

منع دارویی فاویسم

علاوه بر باقلا، برخی داروها مانند آسپرین با دوز بالا، ویتامین ث (C) و ویتامین (K)، برخی آنتی بیوتیک‌ها مانند کلرامفنیکل، کوتریموکسازول، سولفاستامید، نالیدیکسیک اسید، نیتروفورانتوئین، فورازولیدون، ایزونیازید، داروهای ضد مالاریا مانند کلروکین و پریماکین، داروهایی مانند فنی توئین، دیفن هیدرامین، دوپامین و گاهی استامینوفن و برخی عوامل عفونی می‌توانند موجب تخریب گلبول‌های قرمز در افراد فاویسمی شوند.

مواجهه فرد مبتلا با مایع سفید کننده و شوینده، نفتالین، اکسیدان رنگ مو، حشره‌کش‌ها و همچنین داروهای گیاهی از قبیل بنفشه، استفاده موضعی حنا، عرقیاتی مانند شاتره، کاسنی و عرق بید نیز می‌توانند در فرد ایجاد مشکل کنند.

این بیماری درمان قطعی ندارد. تنها راه کنترل آن جلوگیری از مواجهه فرد با ترکیبات فوق الذکر و انجام اقدامات حمایتی و مراجعه فوری به پزشک در صورت بروز علائم حاد بیماری است. از جمله اقدامات حمایتی برای بهبود بیماری می‌توان به مایع درمانی اشاره کرد. میزان مصرف آب و سایر مایعات را در چنین بیمارانی باید افزایش داد تا از بروز عوارض حاد مانند نارسایی کلیوی، کاهش سطح هوشیاری و تشنج به علت کمبود اکسیژن‌رسانی به مغز، نارسایی قلبی و حتی مرگ بیمار جلوگیری شود. این مایعات می‌توانند از طریق سرم (توسط پزشک) یا به شکل خوراکی به بیمار مبتلا داده شوند.

به یاد داشته باشید، یکی از مهم‌ترین اقدامات برای جلوگیری از بروز بیماری در افراد مبتلا به فاویسم این است که زمان مراجعه به پزشک، بیماری فرد را یادآوری کنند تا کم عارضه‌ترین دارو برای فرد تجویز شود. همچنین قبل از مصرف دارو و در زمان تهیه آن باید داروساز خود را در جریان بیماری فرد قرار دهید.

منابع

1. دکتر کاوه سالارمند (داروساز). روزنامه جام جم.