با سرطان دهانه رحم آشنا شوید
در میان انواع سرطان ها، سرطان دهانه رحم چهارمین سرطان شایع در بین خانم ها در کل دنیا است. این سرطان رتبه هفتم از کل سرطان ها را به خود اختصاص می دهد. شاید تا 50 سال پیش این سرطان یکی از کشنده ترین سرطان ها شناخته می شد اما با پیشرفت آزمایش هایی مانند پاپ اسمیر و ابداع واکسن ویروس پاپیلومای انسانی، دیگر این خطر کاهش بسیار چشمگیری داشته است.
با این حال هنوز زنان بسیاری در جهان به این سرطان مبتلا می شوند و با توجه به این موضوع لزوم آگاهی از عوامل خطر و نشانه های هشدار دهنده می تواند در نجات جان بسیاری از خانم ها موثر باشد. در این مقاله شما می توانید بطور کامل با سرطان دهانه رحم آشنا شوید.
سرطان دهانه رحم چگونه اتفاق می افتد؟
دهانه رحم پایین ترین قسمت رحم است که رحم را به واژن متصل می کند. سرطان گردن رحم یا همان دهانه رحم زمانی رخ می دهد که سلول های رحم بطور غیر طبیعی رشد و به دیگر بافت ها و ارگان های بدن حمله می کنند.
این سرطان زمانی تهاجمی است که بافت های عمیق تر دهانه رحم تحت تاثیر قرار گیرد و حتی ممکن است به قسمت های دیگر بدن به ویژه ریه، کبد، مثانه، واژن و روده هم گسترش پیدا کرده و به اصطلاح متاستاز دهد.
البته سرطان دهانه رحم رشد آهسته ای دارد، بنابراین با تشخیص زود هنگام فرصت برای جلوگیری از پیشروی بیماری وجود دارد. بیشتر زنان مبتلا به تغییرات پیش سرطانی دهانه رحم در دهه های 20 و 30 زندگی شان هستند اما سن متوسط زنان هنگام تشخیص سرطان رحم در اواسط دهه 50 است. این تفاوت بین تغییرات پیش سرطان و سن تشخیص سرطان زمانی است که بیماری پیشرفت می کند و همین موضوع مانع اقدامات به موقع می شود.
عوامل بروز سرطان دهانه رحم چیست؟
واقعیت این است که سرطان دهانه رحم با تغییرات غیر طبیعی در بافت گردن رحم شروع می شود. البته نکته مهم این است که خطر ابتلا به این تغییرات غیر طبیعی با عفونت ویروس پاپیلومای انسانی همراه است و همین موضوع راه پیشگیری از این سرطان را با انجام واکسن و آزمایش ها باز می کند. علاوه بر این گفته می شود رابطه زناشویی زود هنگام و مصرف قرص های ضد بارداری خوراکی خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم را افزایش می دهد.
ویروس HPV
HPV ویروسی که انواع مختلف دارد و باعث زگیل های پوستی، زگیل های تناسلی و دیگر اختلالات پوستی غیر طبیعی می شود عامل بسیاری از تغییرات در سلول های رحم است که در نهایت ممکن است منجر به سرطان شود. انواع خاصی از ویروس پاپیلومای انسانی به سرطان هایی مانند سرطان واژن، سرطان آلت تناسلی، سرطان زبان و لوزه ها هم مرتبط هستند.
ازدواج زود هنگام
ضمن آنکه زنان مبتلا به HPV با احتمال بیشتری به سرطان دهانه رحم دچار می شوند، دخترانی که قبل از شانزده سالگی ازدواج کرده باشند و رابطه زناشویی خود را قبل از شانزده سالگی آغاز کرده باشند در خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستند. علاوه بر همه اینها زایمان در سن بسیار کم و قبل از هفده سالگی در مقایسه با زنانی که اولین فرزندشان در بیست و پنج سالگی به دنیا آمده احتمال بروز سرطان دهانه رحم را بالا می برد. ضمن آنکه زنانی که حداقل سه فرزند با حاملگی جداگانه دارند بیشتر به سرطان دهانه رحم مبتلا می شوند.
استعمال دخانیات
سیگار کشیدن یکی دیگر از عوامل خطر برای ابتلا به سرطان دهانه رحم است. مواد شیمیایی موجود در دود سیگار با سلول های دهانه رحم تداخل کرده و موجب تغییرات پیش سرطانی می شوند که ممکن است در طول زمان به سرطان منتهی شود. خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم در سیگاری ها نسبت به غیر سیگاری ها 2 تا 5 برابر بیشتر است.
بیماری های خاص
در افرادی که مبتلا با HIV یا ایدز هستند یا پیوند عضو انجام داده اند خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم بیشتر است.
علائم را زود شناسایی کنید.
مانند بسیاری از سرطان ها این سرطان نیز ممکن است تا زمانی که به مرحله خطرناکی نرسد، علائمی نشان ندهد. اما برخی علائم می تواند شامل درد، خونریزی غیر طبیعی واژینال، درد هنگام رابطه زناشویی، تغییرات مخاط واژن، درد لگن، نارسایی کلیه به علت انسداد مجاری ادراری یا روده باشد. تومورهای بزرگ می توانند دچار عفونت شده و باعث ترشحات غیر طبیعی واژینال بشوند که گاهی بد بو هستند.
بطورکلی رحم تان در خطر سرطانی شدن است، اگر:
- تاکنون زایمان نکرده اید.
- بیش از حد آندومتر در رحم تان رشد کرده است.
- چاق هستید.
- قبل از دوازده سالگی قاعده شده اید.
- بعد از پنجاه و پنج سالگی یائسه شده اید.
- تحت درمان با استروژن قرار داشته اید.
- داروی تاموکسیفن مصرف کرده اید.
- لگن تان تحت پرتو درمانی قرار داشته است.
- ژن هایتان خطرساز هستند.
- به سرطان روده یا پستان مبتلا بوده اید.
- عادت ماهیانه تان همیشه نامنظم بوده است.
چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟
درست است که خونریزی می تواند علامت این سرطان باشد اما طیف شرایطی که باعث خونریزی واژینال می شود متفاوت است و لزوماً با سرطان دهانه رحم مرتبط نیست. در هر صورت خونریزی واژینال بعد از یائسگی طبیعی نیست. اگر در دوره یائسگی هستید و خونریزی واژینال دارید باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
خونریزی بسیار شَدید در طول دوره یا خونریزی مکرر بین دوره ای باید ارزیابی شود. خونریزی بعد از رابطه زناشویی در برخی زنان اتفاق می افتد و اگر این اتفاق بندرت می افتد نگران کننده نیست اما در صورت تداوم این مشکل باید به پزشک مراجعه شود. در صورتی که خونریزی واژینال با ضعف، سرگیجه و خستگی همراه باشد، باید فوراً به پزشک مراجعه شود.
تست های تشخیص سرطان گردن رحم
مانند تمام سرطان ها تشخیص زود هنگام سرطان دهانه رحم کلید موفقیت درمان است. درمان تغییرات پیش سرطانی که فقط سطح کوچکی از دهانه رحم را تحت تاثیر قرار می دهد بسیار بیشتر از درمان سرطان مهاجم موثر است که منطقه وسیعی را درگیر کرده است.
پاپ اسمیر
مهم ترین پیشرفت در تشخیص به موقع این سرطان انجام تست پاپ اسمیر و آزمایش HPV است. پاپ اسمیر به عنوان بخشی از برنامه غربالگری منظم باید انجام شود. در این آزمایش سلول ها از سطح گردن رحم جمع آوری می شود و برای بررسی ناهنجاری ها ارزیابی می شود. تشخیص سرطان نیاز به بیوپسی یا بافت برداری از این ناحیه و بررسی زیرمیکروسکوپی دارد. این کار زمانی انجام می شود که جواب پاپ اسمیر غیر طبیعی باشد.
حلقه الکتریکی
روش جراحی حلقه الکتریکی (LEEP) از سیم حلقه الکتریکی برای برداشتن نمونه از گردن رحم استفاده می شود. اینکار توسط پزشک متخصص زنان انجام می شود.
کولپوسکوپی
کولپوسکوپی روشی شبیه معاینه لگن است. این آزمایش هم زمانی توصیه می شود که جواب پاپ اسمیر غیر طبیعی است. معاینه با استفاده از نوعی میکروسکوپ به نام کولپوسکوپ انجام می شود. کل ناحیه گردن رحم با یک رنگ بی ضرر یا اسید استیک رنگ می شود تا سلول های غیر طبیعی راحت تر مشخص شوند. سپس این مناطق بیوپسی می شوند.
تغییرات پیش سرطانی کدام است؟
در طول سال ها تغییرات زیادی ممکن است در سلول های دهانه رحم اتفاق بیفتند. این تغییرات در حال حاضر به عنوان ضایعه داخل شکمی شناخته می شود. ضایعه در واقع به یک ناحیه غیر طبیعی گفته می شود. تغییرات در این سلول ها به دو دسته تقسیم می شود:
- تغییرات درجه پایین که تغییرات بسیار کم در اندازه و شکل سلول هایی اتفاق می افتد که روی سطح دهانه رحم شکل می گیرند. این ضایعات ممکن است به تنهایی از بین بروند اما در طول زمان ممکن است غیر طبیعی شوند و در نهایت تبدیل به یک ضایعه شَدید شوند. این تغییرات اولیه در دهانه رحم اغلب در زنان بیست و پنج ساله رخ می دهد.
- دسته دوم تغییرات درجه بالا است که تعداد زیادی از سلول های پیش سرطانی یک ضایعه بزرگ ایجاد می کند که بسیار متفاوت از سلول های طبیعی هستند. این تغییرات پیش سرطانی فقط شامل سلول های روی سطح دهانه رحم می شود. این ضایعه هم در زنان سی تا چهل ساله رشد می کند.
اگر سلول های غیر طبیعی بطور عمقی به داخل دهانه رحم یا دیگر بافت ها گسترش پیدا کند نام سرطان دهانه رحم را بر بیماری می گذاریم. سرطان دهانه رحم بیشتر در زنان بالای 40 سال بروز می کند. اگر نتایج بیوپسی نشان دهنده سرطان مهاجم باشد ممکن است آزمایش های دیگری انجام شود که از جمله آنها می توان به رادیولوژی قفسه سینه، آزمایش خون و… اشاره کرد.
البته توجه داشته باشید که تومورهای رحمی همیشه بدخیم نیستند. ممکن است در رحم شما فیبروم های خوش خیمی رشد کنند که جان شما را به خطر نمی اندازند و معمولاً بعد از چهل سالگی، پا به رحم بیشتر خانم ها می گذارند.
قابل درمان است؟
درمان ضایعات پیش سرطانی متفاوت از سرطان دهانه رحم تهاجمی است. برای ضایعات پیش سرطانی درمان بستگی به عوامل متعددی از جلمه سن، سلامت و تعداد فرزندتان دارد. اگر ضایعه کوچک باشد ممکن است نیازی به درمان نباشد و فقط تست پاپ اسمیر و معاینه های لگنی منظم کفایت می کند. درمان ضایعات پیش سرطانی ممکن است موجب گرفتگی یا خونریزی واژینال شود. درمان تهاجمی برای سرطان دهانه رحم اما شامل جراحی، رادیوتراپی و شیمی درمانی است. اگر بیوپسی نشان دهد که سلول ها در عمق نفوذ کرده اند باید لایه سطحی رحم جدا شود و برای اینکار جراحی لازم است. اگر سرطان فقط در سلول های سطح باشد از روش هایی مانند LEEP یا چاقوی سرد برای برداشتن این سلول ها استفاده می شود.
چگونه می توان پیشگیری کرد؟
کلید پیشگیری از سرطان دهانه رحم شناسایی هرگونه تغییرات سلولی در این ناحیه است. معاینه مرتب لگن و آزمایش پاپ اسمیر بهترین راه برای انجام اینکار است.
در صورتی که 21 سال دارید و ازدواج کرده اید هر سه سال یکبار باید برای سرطان دهانه رحم تست پاپ اسمیر دهید. در برنامه غربالگری و تشخیص زود هنگام سرطان دهانه رحم در نظام بهداشتی کشور، هدف شناسایی و ثبت بیماران در رده سنی 30 تا 59 سال مشکوک یا مبتلا به بیماری دهانه رحم است. بعد از این شناسایی ارائه خدمات مناسب در سطوح شبکه بهداشتی درمانی و ساماندهی مراقبت بیماران انجام می شود.
اگر بین 30 تا 65 سال دارید هر 5 سال یکبار می توان تست پاپ اسمیر و ویروس پاپیلومای انسانی را انجام داد. در صورتی که جزو گروه کم خطر باشید ممکن است پزشک دیگر لازم نداند که آزمایش دهید. اگر در خطر ابتلا به بیماری های مقاربتی جنسی هستید بهتر است سالانه آزمایش کلامیدیا، گنوره و سیفلیس را انجام دهید. زنان علامت دار یا دارای آزمایش مثبت برای بررسی های بیشتر به متخصص زنان معرفی می شوند. به همه زنان در این فاصله سنی توصیه می شود در فواصل ارزیابی های گفته شده اگر علائم مشکوکی داشتند به مامای دوره دیده در مراکز بهداشتی مراجعه کنند.
برای پیشگیری از سرطان دهانه رحم، بیشتر از تغذیه سالم و تحرک کافی، به داشتن آگاهی و انجام مرتب مراجعات دوره ای به متخصصان زنان و زایمان نیاز دارید. سلامتی شما آرزوی ما است.
منابع
مقاله علمی و آموزشی «با سرطان دهانه رحم آشنا شوید»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری، ترجمه و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مصاحبه با نازنین صفایی – متخصص زنان و زایمان – توسط نیلوفر مرادی از مجله تندرستی همشهری، به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.
