چرا کسوف و خسوف کم رخ می دهند؟

کسوف و خسوف زمانی رخ می دهد که نور یک کره آسمانی بر اثر قرار گرفتن کره ای دیگر در مسیر نور آن، بطور کامل یا ناقص قطع شده یا به ما نرسد.

ماه که به دور زمین می چرخد، اگر در مسیر خود میان زمین و خورشید قرار گیرد، سایه اش بر سطح زمین می افتد و به این ترتیب حالتی به وجود می آورد که آن را «خورشید گرفتگی» یا «کسوف» می نامند.

خورشید فقط در زمانی می گیرد که ماه نو باشد. چون در این هنگام است که ماه بر مدار زمین در طرفی واقع شده است که رو به سمت خورشید دارد.

اگر توجه کرده باشید، در روز روشن ماه نو بارها دیده می شود و این به همان دلیل است که ماه نو بر فراز این قسمت از زمین، میان زمین و خورشید قرار گرفته است.

حالا شاید بپرسید: پس چرا همیشه در آغاز هر ماه نو، خورشید نمی گیرد؟

جواب سوال تان این است: ماه در سفر بیست و نه روزه ی خودش به دور زمین، گاهی بالاتر و گاهی پایین تر از مدار زمین حرکت می کند. بنابراین، بسیار کم اتفاق می افتد که خط سیرش درست روی خط سیر و مدار زمین قرار بگیرد. ماه فقط در صورتی می تواند چهره ی زمین را از نور خورشید مانع شود که در روز بر فراز آسمان بالا آمده و ضمن گردش خود، روی مدار زمین افتاده باشد.

خورشید ممکن است بطور کامل، حلقه وار یا جزئی دچار کسوف شود.

اگر ماه کاملاً جلوی نور آفتاب را بگیرد، خورشید بطور کامل گرفته است. ولی ماه همیشه در یک فاصله ی معین از زمین آنقدر دور است که نمی تواند تمام سطح خورشید را از نظر ما پنهان کند.

در این هنگام، وقتی کسوف اتفاق بیفتد، خواهیم دید که ماه به شکل یک صفحه ی دایره ای شکل و تاریک در آمده است و طوری سطح خورشید را پوشانده است که فقط دایره ای بسیار تاریک از آن در اطراف قرص ماه باقی مانده است.

این دایره ی روشن را «حلقه» می گویند و وقتی کسوف با چنین حالتی به وجود آید، آن را «کسوف حلقه وار» یا «کسوف حلقه ای» می نامند. «کسوف جزئی» نیز هنگامی رخ می دهد که فقط قسمتی از صفحه ی ماه میان زمین و خورشید قرار گرفته باشد.

اما ماه گرفتگی که اسم دیگرش «خسوف» است فقط زمانی اتفاق می افتد که ماه کامل باشد، زیرا فقط در چنین موقعیتی است که ماه در قسمتی از زمین که شب است بر فراز آسمان بالا می آید و در این گونه مواقع پشت زمین هم کاملاً به سوی خورشید قرار دارد.

در چنین صورتی است که ماه به تدریج وارد سایه ی مخروطی شکلی که در آن سوی زمین بر اثر غیبت خورشید به وجود آمده است می شود. اما اگر فقط قسمتی از ماه وارد سایه ی تاریک و مخروطی شود، خسوف بطور ناقص انجام گرفته است.

در بعضی از سال ها هیچ وقت ماه گرفتگی یا خسوف اتفاق نمی افتد اما گاهی اوقات در برخی از سال ها از یک تا سه دفعه در سال ماه گرفتگی رخ می دهد. بر عکس، خورشید گرفتگی یا کسوف همه ساله باید رخ بدهد و گاهی اوقات هم تا پنج دفعه تکرار می شود.

تقریباً در هر 360 سال یکبار در هر نقطه ای از کره ی زمین یک کسوف کامل را می توان مشاهده کرد. ستاره شناسان به کسوف علاقه ای خاص دارند، زیرا هنگام کسوف بهتر می توانند به بررسی خورشید بپردازند. در سطح خورشید بطور منظم انفجارهایی شَدید رخ می دهد که بر زندگی ساکنان زمین تاثیر دارد. خورشید معمولاً چنان درخشان است که مشاهده ی این انفجارها بطور دقیق امکانپذیر نیست. هنگام کسوف که نور خورشید بسیار کاهش می یابد، ستاره شناسان قادر هستند که به مطالعه ی شعاع های بیرونی آن بپردازند.

[toggle title=”برای مشاهده منابع اینجا کلیک کنید.” state=”close” ]

مقاله علمی و آموزشی «چرا کسوف و خسوف کم رخ می دهند؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا دو کتاب به من بگو چرا و چگونه، نوشته ی آرکادی لئوکوم و ترجمه سعید درودی از انتشارات بهزاد، منتشر شده در 1391 با شابک 8-57-5959-964 و بخوانید و بدانید، ویراستار بی تو ساگال و ترجمه سپیده عندلیب و حسین یاسینی از انتشارات پیکان، منتشر شده در اسفند 1384 با شابک 3-72-6229-964-978 به عنوان منابع اصلی مورد استفاده قرار گرفته اند.

[/toggle]