چگونه گوش می شنود؟

یکی از عجیب ترین و شگفت انگیزترین عضوهایی که در بدن ما انسان ها وجود دارد، گوش است. ما بدون اینکه گوش مان را به صدای خاصی توجه دهیم، خودش صداهای اطراف، از تیک تیک ساعت گرفته تا غرش یک انفجار را درک می کند.

عمل شنوایی با تولید یک صوت آغاز می شود. در نتیجه ی وجود صوت، امواج هوا (که آنها را امواج صوتی می نامند) به پرده ی گوش اصابت می کنند. امواج صوتی را نه می توانیم ببینیم و نه می توانیم با دست لمس کنیم. حالا ببینید که گوش تا چه اندازه ظریف و حساس است که کوچکترین ارتعاش صوتی را می گیرد و به مغز می رساند. بنابراین ما فقط صداهایی را می شنویم که امواج مورد بحث به مغزمان رسیده باشند.

آناتومی گوش

گوش از سه قسمت اصلی ساخته شده است:

• گوش بیرونی
• گوش میانی
• گوش درونی

برخی از حیوانات گوش بیرونی خود را تیز می کنند تا بتوانند صداهای اطراف خود را بهتر بشنوند. ما به این شکل نمی توانیم گوش های خودمان را حرکت بدهیم. در نتیجه، گوش بیرونی ما انسان ها در کار شنوایی چندان به کارمان نمی آید.

صوت ابتدا وارد گوش بیرونی می شود، راهرویی را طی می کند و به پرده ی نازکی که در انتهای آن راهرو قرار گرفته است می رسد. مرز میان گوش بیرونی و گوش میانی در همین محل قرار دارد. این راهرو را «مجرای شنوایی» می گویند.

پرده ی نازکی که در بالا از آن اسم بردیم، درست مانند یک ورقه از پوست است که روی یک طبل کشیده شده باشد. به خاطر همین شباهت است که به پرده ی مزبور «طبل گوش» یا «پرده ی صماخ» گفته می شود. در پشت این پرده، لوله ای قرار گرفته است که گوش را به حلق مربوط می کند که آن را «لوله یا شیپور استاش» می خوانند. هوا از طریق این لوله وارد گوش می شود تا فشار ارتعاش های صوتی را (که از طرف دیگر بر طبل گوش اصابت می کند) کاهش دهد. اگر «شیپور استاش» وجود نداشت، بعضی از صداهای بلند، پرده ی گوش ما را پاره می کردند.

گوش میانی که در پشت طبل گوش قرار گرفته است، از سه استخوان کوچک به نام های استخوان چکشی، استخوان سندانی و استخوان رکابی تشکیل شده است. این سه استخوان از یک طرف به طبل گوش ارتباط دارند و از طرف دیگر به گوش درونی مربوط هستند. به محض اینکه صدایی به طبل گوش برخورد می نماید، استخوان های سه گانه همزمان با یکدیگر به ارتعاش در می آیند. آنگاه، ارتعاش های صوتی در یک مایع (که در قسمت حلزونی شکل گوش درونی می باشد) انعکاس می یابند و از آنجا به اعصاب شنوایی می رسند.

پس از اینکه مراحل مزبور طی شدند و به مجرد اینکه اعصاب شنوایی یک صوت را به مغز رساندند، تازه عمل شنیدن به وقوع خواهد پیوست.

در گوش درونی سه مجرای نیم دایره قرار گرفته است که در عمل شنیدن نقشی به عهده ندارند. درون این سه مجرا مایعی وجود دارد که باعث می شود در بدن تعادل به وجود بیاید. در صورتی که اختلالی در سه مجرای گوش به وجود آید، سر انسان گیج می رود و انسان تلو تلو می خورد و دیگر نمی تواند درست روی پای خود بایستد.

منابع

1. کتاب به من بگو چرا و چگونه. نوشته آرکادی لئوکوم. ترجمه سعید درودی. انتشارات بهزاد، سال 1391.