همه ی آنچه که از لاستیک اتومبیل باید بدانید

اکثر رانندگان توجه چندانی به لاستیک اتومبیل خود نمی کنند، این در حالی است که لاستیک ها نقش موثری در کیفیت و رانش اتومبیل دارند. ایمنی و سلامت سرنشینان اتومبیل به لاستیک مناسب کاملاً وابسته می باشد. بنابراین راننده اتومبیل باید همواره لاستیک ها را بازدید نماید و از عملکرد صحیح آنها در شرایط مختلف کاملاً اطمینان داشته باشد.

لاستیک یا تایر خودرو سواری تحت سه نیروی کششی در زمان شتاب گیری، فشاری در زمان ترمزگیری و نیروهای جانبی در زمان دور زدن و یا دست اندازهای مسیر قرار می گیرد. بنابراین اگر تایر دچار ضعف باشد، در مقابل هر کدام از این نیروها لغزش کرده و سلامت سرنشینان به خطر خواهد افتاد. تایر خودروهای سواری معمولاً از پلی استر به همراه لایه هایی از سیم های فولادی برای استحکام بخشی به پلی استر ساخته می شوند.

انواع خودروهای سواری دارای تایرهای گوناگونی می باشند، که شما می توانید درباره مشخصات فنی، علائم و اعداد درج شده روی لاستیک ها، اطلاعات مناسبی در ادامه بدست آورید.

اعداد و حروف درج شده روی لاستیک به چه معنا است؟

1) عدد چهار رقمی درج شده روی لاستیک مشخص کننده تاریخ تولید آن می باشد که حتماً به آن توجه لازم را داشته باشید. دو رقم اول این عدد نشان دهنده هفته تولید (از 52 هفته) و دو رقم پایانی به معنای سال تولید به میلادی می باشد. به عنوان مثال 1612 یعنی تایر در هفته شانزدهم (ماه آوریل) سال 2012 تولید شده است. تاریخ انقضاء لاستیک در شرایط نگهداری مطلوب بین 4 تا 6 سال می باشد. بنابراین حتماً دقت کنید که در زمان خرید لاستیک، بیش از 3 سال از تاریخ تولید آن نگذشته باشد.

نکته: استفاده کردن از لاستیک تاریخ گذشته بسیار خطرناک می باشد، چون ممکن است لاستیک در سرعت های بالا ناگهان دچار ترکیدگی شود.

2) دو حرف S و M درج شده روی بدنه جانبی لاستیک، مخفف کلمات Snow (برف) و Mud (گِل) می باشد. به این ترتیب لاستیک می تواند در چهار فصل سال و در شرایط مختلف جاده ای و آب و هوایی کار کند.

3) جمله ی TREAD PLIES = 1 PLOY ESTER + 2 STEEL که به صورت ریز روی زهوار در نزدیکی رینگ یا بدنه لاستیک مشاهده می نمایید، برای خودروهای سواری بدین معنا می باشد که لاستیک از یک لایه پلی استر به همراه 2 لایه سیم فولادی ساخته شده است.

4) مشخصه فنی تایر به صورت یک جمله متشکل از چند حرف و عدد می باشد. به عنوان مثال برای تایر پراید نوشته شده است: P 165 / 65 R 13

• P: مخصوص خودروهای مسافربری (سواری) است. حروف مشابه نیز عبارتند از: LT مخصوص کامیون های سبک و T مخصوص زاپاس
• 165: پهنا یا عرض لاستیک را نشان می دهد و بر حسب میلی متر می باشد.
• 65: درصد ایمنی لاستیک می باشد. هرچه این عدد کمتر باشد درصد ایمنی لاستیک افزایش می یابد. بدین معنی که لاستیک با درصد ایمنی 60 از لاستیک با درصد ایمنی 65 ایمن تر است.
• R: ساختار تایر می باشد. نوع ساخت تایرها متفاوت است در واقع می توان آنها را به سه دسته تقسیم کرد.
  • R: رادیال (Radial)
  • D: دیاگونال بایاس (Diagonal Bias)
  • B: بایاس بلتد (Bias Belted)
• 13: قُطر رینگ تایر بر حسب اینچ می باشد.

مشخصه فنی لاستیک پژو: P 185 / 65 R 14
مشخصه فنی لاستیک سمند: P 185 / 65 R 15
مشخصه فنی لاستیک مگان: P 205 / 60 R 16
مشخصه فنی لاستیک کیا اوپتیما: P 235 / 55 R 17
مشخصه فنی لاستیک کیا اسپورتیج: P 215 / 70 R 16
مشخصه فنی لاستیک هیوندا سانتافه: P 235 / 55 R 19

معمولاً پس از خط فنی یا مشخصه لاستیک، یک عدد با یک حرف می آید که مشخصه حداکثر بارگذاری و حداکثر سرعت قابل تحمل لاستیک در شرایط ایده آل کارکرد می باشد. به عنوان مثال برای خودرو پراید، 76H نوشته شده است. در اصل برای تعیین حداکثر میزان بارگذاری روی تایر یک عدد بین 60 تا 125 روی تایر درج می گردد. این عدد برای خودروهای سواری معمولاً بین 76 تا 105 تعیین می گردد که هرچه میزان این عدد بالاتر باشد میزان تحمل بار لاستیک افرایش خواهد یافت، مثلاً برای خودرو پراید عدد 76 معادل 400 کیلوگرم می باشد، به عبارتی هر کدام از چهار حلقه لاستیک خودرو پراید با شرایط مناسب میزان باد و عوامل دیگر می تواند حداکثر 400 کیلوگرم وزن را تحمل کنند. برای تعیین حداکثر میزان سرعت حرکت تایر حرفی بین حروف A تا Z تعیین گردیده است. برای مثال برای خودرو پراید حرف H معادل 210 کیلومتر بر ساعت است.

البته این استاندارد به شرط سالم بودن و تنظیم باد صحیح تایر می باشند. میزان باد تایر خودروهای سواری بین 1.55 تا 2.53 اتمسفر یا 22 تا 40 psi می باشد. (واحد انگلیسی فشار که همان پوند بر اینچ مربع می باشد را psi می نامند و معمولاً برای فشار باد لاستیک از این واحد استفاده می گردد.)

نکته: به ازای هر 5 درصد کم بودن باد تایر، یک درصد مصرف سوخت خودرو افزایش خواهد یافت.

عمر لاستیک
دو عامل اصلی عمر تایر را به شدت کاهش می دهد:

1. سرعت: افزایش سرعت خودرو، افزایش درجه حرارت تایر را در پی دارد و از آنجا که تایر از مواد پلی استر ساخته می شود، بنابراین عمر آن در برخورد با سطح جاده کاهش می یابد. خودروهایی که با سرعت کم حرکت می کنند عمر تایرشان به مراتب بالا می رود. به عنوان مثال عمر تایر برای تراکتور حدود 5 سال و برای خودروهای سنگین، 130 هزار کیلومتر می باشد. اما برای خودروهای سواری که با سرعت های 100 تا 140 کیلومتر بر ساعت حرکت می کنند در حدود 80 هزار کیلومتر می باشد و عمر لاستیک خودروهای مسابقه ای که در سرعت های بیش از 140 کیلومتر بر ساعت حرکت می کنند در حدود 1000 کیلومتر می باشد. این آمار نشان دهنده آن است که سرعت با عمر لاستیک رابطه معکوس دارد.
2. نحوه اشتباه رانندگی مانند:
   1. رها کردن پدال کلاچ به صورت ناگهانی و بالا بردن دور موتور در شروع حرکت به شکل سهوی یا عمدی (Take Off)
   2. ترمزهای ناگهانی
   3. با سرعت های بالا در پیچ های تند حرکت کردن
   4. حرکت مارپیچ در سرعت های بالا
   5. پارک کردن اشتباه و برخورد تایر با جدول و موانع تیز
   6. حرکت در مسیرهای سنگلاخ و ناهموار
   7. و…

حالا بیایید با نکات فنی نگهداری از لاستیک بیشتر آشنا شویم:

1. لاستیک ها تاریخ مصرفی دارند، که همیشه باید به آن توجه داشته باشید.
2. سایش لاستیک به وزن اتومبیل و مقدار مسافت حرکتی اتومبیل و کیفیت آن بستگی دارد.
3. چرخ ها را هر از گاهی با یکدیگر جا به جا کنید، اگر چرخ های اتومبیل شما محرک جلو باشد مانند پژو 405، پرشیا، زانتیا، سمند، پراید و…، چرخ های جلو زودتر ساییده می شوند.
4. باد چرخ ها را معمولاً زمانی که سرد هستند، تنظیم کنید. توجه داشته باشید که تغییر دما باعث نوسانات فشار باد لاستیک ها می شود. به عنوان مثال کاهش دما به میزان 15 درجه سانتی گراد باعث کم شدن 10 درصدی باد لاستیک خواهد شد.
5. البته خود لاستیک ها نیز به مرور زمان بادشان کم می شود، بخصوص در فصل تابستان و در هوای نسبتاً گرم، فشار باد لاستیک ها بیشتر کاهش پیدا می کند.
6. با دیدن ظاهر لاستیک ها نمی توان حدس زد که باد آنها کم یا مناسب است، پس برای تنظیم باد حتماً به آپاراتی مراجعه نمایید.
7. اگر یک فشارسنج مرغوب خریداری کنید، با آن می توانید باد لاستیک ها را برای همیشه اندازه گیری کنید.
8. برای اندازه گیری باد لاستیک، همیشه در حالت کمتر از 5 کیلومتر کارکرد، فشار را بررسی نمایید، در این شرایط فشار دقیق تری را بدست خواهید آورد.
9. همیشه زاویه های سایش لاستیک ها را بررسی کنید، زیرا هرگونه سایش غیر منطقی نشان دهنده خرابی در سیستم فرمان و جلوبندی شما خواهد بود.
10. حتماً از عدم وجود اشیای خارجی در لا به لای آج لاستیک ها مطمئن شوید، زیرا در حین حرکت دچار مشکل خواهید شد.
11. تنظیم بودن یا نبودن فرمان و چرخ هایتان را می توانید با این روش امتحان کنید: در یک جاده بدون پیچ حرکت کرده و فرمان را رها کنید، اتومبیل باید بدون تغییر مسیر به راه خود ادامه دهد، در غیر این صورت باید به میزان فرمان یا جلوبندی اتومبیل خود شک کنید.
12. اگر فرمان در حرکت لرزش داشت، حتماً به آپاراتی برای تنظیم کردن چرخ هایتان (بالانس) مراجعه نمایید.
13. هرگاه لاستیک را بررسی کردید و متوجه شُدید آج های آن نسبت به قبل حدود 1.7 میلیمتر کاهش پیدا کرده، باید به فکر لاستیک های نو باشید.
14. هرگز لاستیک های پهن را با لاستیک های معمولی به صورت ترکیبی در اتومبیل به کار نبرید. به عبارتی دو جفت لاستیک اتومبیل یک دست باشند.
15. لاستیک های پهن در افزایش مصرف سوخت اتومبیل تاثیر بسزایی دارند.

حالا اگر باد لاستیک ها زیاد باشد، چه اتفاقی می افتد؟

• سطح تماس کم شده و از قسمت مرکز، آج لاستیک خورده می شود.
• کنترل رانندگی از دست راننده خارج می شود.
• لاستیک ها خیلی زود فرسوده و آسیب پذیر می شوند.
• لاستیک ها بر اثر حرارت و اصطکاک از وسط می ترکند.
• قابلیت جذب نیرو از جاده به لاستیک از بین می رود.

اگر باد لاستیک ها کم باشد، چه اتفاقی می افتد؟

• به علت سطح تماس بیشتر روی جاده، مصرف سوخت شما افزایش می یابد.
• قسمت بیرونی آج ها سریع ساییده می شوند.
• لاستیک ها موج دار و بر آمده می شوند.
• در سرعت بالا، با حرارت زیاد، لاستیک با اصطکاک بیشتری مواجه می شود.

مزایا و معایب استفاده از تایرهای پهن
مهم ترین مزایای استفاده از لاستیک پهن تر، افزایش چسبندگی و قابلیت حرکت مطمئن (فرمان پذیری بهتر) با سرعت بیشتر در پیچ ها است. البته این چسبندگی صرفاً در سطوح خشک اثر دارد، یعنی با لغزنده و خیس بودن مسیر، افزایش بیش از حد پهنای تایر باعث دشوارتر شدن خروج آب از بین عاج های لاستیک شده و چسبندگی را به شدت کاهش می دهد.

نکته دیگر که از مزایای لاستیک پهن در سطوح خشک به شمار می رود کاهش مسافت ترمزگیری با استفاده از لاستیک های پهن است. بطورکلی هر مزیتی که چسبندگی بیشتر هنگام رانندگی دارد، لاستیک پهن هم از آن برخوردار است. به علاوه اینکه استفاده از این نوع تایرها می تواند به زیبایی و عضلانی تر شدن خودرو کمک کند.

اما بالا رفتن چسبندگی (در هنگام استفاده از لاستیک پهن)، باعث افزایش فشار به پیشرانه و قطعات انتقال نیرو می شود که این مسئله می تواند به افزایش مصرف سوخت نیز منجر گردد. همچنین باید در نظر گرفت که چنین لاستیک هایی بخشی از گشتاور موتور را صرف همان چسبندگی بیشتر کرده و در نتیجه در شتاب خودرو تاثیر منفی می گذارند.

این را هم فراموش نکنیم که با افزایش سطح تماس جاده با خودرو، پستی و بلندی ها و تکانه های بیشتری به بدنه و سرنشین ها وارد می شود که می تواند از لذت رانندگی نرم و راحت بکاهد.

رانندگی با سرعت کم باعث سلامتی بیشتر لاستیک خواهد شد و همچنین اگر لاستیک هایتان استانداردهای لازم را نداشتند، سرعت پایین می تواند از حادثه جلوگیری کند.

[toggle title=”برای مشاهده منابع اینجا کلیک کنید.” state=”close” ]

مقاله علمی و آموزشی «همه ی آنچه که از لاستیک اتومبیل باید بدانید»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش میدانی، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا 3 کتاب 1) مکانیک عمومی اتومبیل و رانندگی پایه یکم، نوشته ی اعزازالدین مشکوتی از انتشارات کوروش، منتشر شده در 1378 با شابک 4-83-6049-964 و 2) تعمیرکار اتومبیل خود باشید، نوشته ی مهندس سیدامیر موسوی از انتشارات نظری، منتشر شده در مهر 1391 با شابک 0-89-6168-600-978 و 3) خودآموز فنی خودرو، نوشته ی محمد مهدی پویا گهر از انتشارات نظری، منتشر شده در آذر 1394 با شابک 9-310-289-600-978 به عنوان منابع اصلی مورد استفاده قرار گرفته اند.

[/toggle]