با نشانه های ابتلا به اختلال شخصیت اجتنابی آشنا شوید
- کسی را که دوستش داشتید، کنار گذاشتید، چون فکر می کردید که ممکن است در جدا شدن از شما پیش دستی کند؟
- امروز روی صندلی کاری ننشسته اید که آرزویش را داشته اید، چون همیشه فکر می کردید که از پس آن بر نمی آیید؟
- زندگی، هر روز ناتوانی تان را به شکلی به شما ثابت می کند و یادتان می آورد که به اندازه دیگران توانا و باکفایت نیستید؟
شاید همه دلیل ها و شواهدی که برای ثابت کردن این بی کفایتی برای خود تکرار می کنید، ساخته ذهن تان باشد! شاید مبتلا بودن تان به اختلال شخصیت اجتنابی دلیل تنها ماندن همیشگی تان است، نه بی کفایتی و ناتوانی تان نسبت به آدم های دیگر!
بسیاری از افراد خودشان را خجالتی می دانند اما تقریباً 2 درصد آدم ها، با خجالتی بودن تیشه به ریشه روابط شان می زنند و به خاطر آن از اجتماع جدا می شوند. در اختلال شخصیت اجتنابی، آدم ها با خجالتی بودن بیش از اندازه و ترس از طرد شدن درگیر می شوند و به خاطر اینکه کنار گذاشته نشوند، خودخواسته از دیگران کناره گیری می کنند. این افراد همیشه رفتار دیگران را زیر ذره بین می گذارند تا نشانه هایی را پیدا کنند که ناتوانی و بی کفایتی خود آنها را ثابت می کند و مدام در حال تکرار عبارت هایی مثل «تو نمی توانی»، «تو این بار هم خراب می کنی» در ذهن خود هستند.
در این مقاله شما می توانید با نشانه های اختلال شخصیت اجتنابی و راه های درمان آن آشنا شوید.
شما هم اجتنابی هستید؟
اختلال شخصیت، یک مفهوم گسترده است که طیفی از رفتارها را در بر می گیرد. شما می توانید در شَدیدترین حالت این اختلال را تجربه کنید یا اینکه در نقطه دیگری از این طیف باشید و فقط به بعضی از نشانه های آن درگیر بوده یا نشانه های یک اختلال را با شدت پایینی تجربه کنید.
شخصیت اجتنابی، خود را با الگوی مادام العمر مهار شَدید اجتماعی، احساس بی کفایتی و حساسیت بیش از اندازه به طرد شدن نشان می دهد. آدم هایی که از اختلال شخصیت اجتنابی رنج می برند، ممکن است یک پیشنهاد شغلی را به خاطر ترس از قضاوت دیگران نپذیرند، یا اینکه به خاطر ترس از طرد و نخواسته شده در آینده، به یک رابطه عاطفی خودخواسته پایان دهند.
عزت نفس پایین و احساس عدم کفایت، می تواند به کنار گذاشته شدن شان در موقعیت های اجتماعی منجر شود. از دست دادن و طرد شدن، دردناک است اما برای این افراد، به شکل اغراق شده ای دردآورتر از دیگران است. آنها تنهایی را انتخاب می کنند، تا خود را وارد بازی ارتباطی نکنند که ممکن است 50 درصد احتمال شکست در آن وجود داشته باشد.
پژوهشگران می گویند خانم ها و آقایان به یک اندازه در معرض ابتلا به این اختلال هستند و مبتلا بودن والدین به این اختلال، احتمال دچار شدن فرزندان شان به آن را بالا می برد.
این نشانه ها را دارید؟
برای اینکه خودتان را در گروه مبتلایان اختلال شخصیت اجتنابی یا دوری گزین بدانید، نباید همه این ویژگی ها را داشته باشید یا همه شان را به شدتی تجربه کنید که زندگی تان را مختل کند؛ اگر پاسخ تان به 10 سوال از 16 سوالی که در ادامه آمده مثبت است، بهتر است از خودتشخیصی دست بردارید و موضوع را با یک روانشناس مطرح کنید. شاید یک دوره درمانی تخصصی، بتواند کیفیت زندگی اجتماعی تان را بالا ببرد و نه تنها بر روابط تان تاثیر بهتری بگذارد، بلکه تصویر ذهنی تان از خودتان را هم ترمیم کند.
- اگر احساس کنید که مورد محبت قرار نمی گیرید، از درگیر شدن با یک رابطه خودداری می کنید؟
- در روابط صمیمانه تان به شدت روی تمسخر قرار گرفتن حساس هستید؟
- با کوچکترین مخالفت یا نقدی آزرده می شوید؟
- همیشه نگران هستید که برچسب بی کفایتی روی تان بچسبد؟
- از ترس تپق زدن، سرخ شدن یا اشتباه گفتن چیزی، ترجیح می دهید در جمع صحبت نکنید؟
- برای اینکه نشانه های رد یا قبول را در رفتار دیگران ببینید انرژی زیادی صرف می کنید و می خواهید در هر تعامل اجتماعی، این قضاوت را به دقت آشکار کنید؟
- دوست صمیمی ندارید؟
- از مواجهه دوباره با آدم هایی پرهیز می کنید که شما را نقد کرده اند و روبرو شدن با آنها برایتان استرس آور است؟
- از تکرار دوباره موقعیت هایی اجتناب می کنید که در آنها شکست خورده اید؟
- نسبت به درگیر شدن با دیگران و تعامل با آدم ها اکراه دارید؟
- از فعالیت ها یا مشاغلی که نیاز به ارتباط با آدم های دیگر دارند، پرهیز می کنید؟
- در موقعیت های اجتماعی به خاطر اشتباه انجام دادن کاری خجالت زده می شوید؟
- در مورد سختی های بالقوه اغراق می کنید؟
- در روابط صمیمانه به شدت خودتان را محدود می کنید؟
- سایه این احساس که در اجتماع به شما اهمیتی داده نمی شود، نادیده گرفته می شوید یا جذابیتی برای دیگران ندارید، روی زندگی تان سنگینی می کند؟
- نمی خواهید ریسک انجام دادن کارها را به جان بخرید، چون تصور می کنید ممکن است خرابکاری بار بیاورید و شرمنده شوید؟
چرا با این اختلال درگیر هستید؟
شاید برایتان عجیب باشد اما ممکن است تربیت و شرایط زندگی تان کمترین تاثیر را در مبتلا شدن به اختلال شخصیت اجتنابی داشته باشند. مطالعات نشان داده که این اختلال ممکن است به شکل وراثتی و بواسطه ژن هایتان به شما انتقال پیدا کند. البته همه افرادی که شخصیت اجتنابی دارند، ژن های ناقل این اختلال را به ارث نبرده اند.
عوامل محیطی هم می تواند تاثیر قابل توجهی بر روان فرد بگذارد و او را به وادی این اختلال وارد کند. طرد شدن فرد و کنار گذاشته شدن مداوم می تواند او را هر روز بیشتر با این اختلال درگیر کند.
کودکانی که به شخصیت اجتنابی دچار می باشند، معمولاً از همان سن کم از مواجه شدن با آدم های مختلف اکراه دارند و میلی به برخورد با غریبه ها ندارند. آنها به شدت خجالتی هستند و حتی در کودکی هم منزوی به نظر می رسند اما همه مبتلایان به این اختلال، از کودکی با آن درگیر نمی شوند. در موارد بسیاری، اختلال شخصیت اجتنابی در زمان نوجوانی و بلوغ شدت می گیرد و بر زندگی فرد تاثیر می گذارد.
محیط زندگی دوران کودکی و شرایط تربیتی فرد، می تواند او را با این اختلال درگیر کند. والدین اجتنابی ها اغلب با اضطراب و ترس درگیر هستند و ممکن است به خاطر همین اضطراب، در مراقبت از کودک افراط کرده باشند. مراقبت بیش از از اندازه و درگیری همیشگی والدین با هراس آسیب دیدن کودک، ناخودآگاه دنیا را در ذهن او مکانی ناامن جلوه می دهد و زمینه را برای درگیر شدن او با هراس از اجتماع و موقعیت های مختلف فراهم می کند. این والدین بر کودکی که بر اساس ساختار ژنتیکی خود، مستعد کمرویی و کناره گیری از جمع است تاثیر عمیقی می گذارند و ناخواسته این کودکان را به سمت اجتنابی شدن سوق می دهند.
چه باید کرد؟
روان درمانگرانی که با رویکرد شناختی – رفتاری (CBT) مراحل درمان را پیش می برند، کمک بزرگی به مبتلایان این اختلال می کنند. دوره درمان روان شناختی، می تواند به بیرون آمدن این افراد از انزوای خودخواسته کمک کند و نگرانی شان در مورد طرز اجتماعی را کمتر کند. بسیاری از افرادی که از این درمان ها کمک می گیرند، آرام آرام میل بیشتری به تجربه های اجتماعی تازه پیدا می کنند و حساسیت نسبت به نقد و واکنش های دیگران، دیگر مانع زندگی پویای اجتماعی آنها نمی شود.
البته درمان های روان شناختی، همیشه و در مورد همه افراد به تغییر الگوی شخصیت منجر نمی شوند. در مواردی مصرف داروهای ضد افسردگی، می تواند حساسیت فرد نسبت به نقد را کمتر کند و در بعضی موارد هم ترکیب شدن درمان دارویی و درمان روان شناختی، به بهبود وضعیت فرد کمک می کند.
نباید از یاد برد که همه افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی، در غاری که خودشان حفر کرده اند زندگی شان را می گذرانند. آنها ممکن است توانایی ارتباط برقرار کردن با دیگران را داشته باشند و بواسطه درمان، احساس خود نسبت به این ارتباطات را بهتر کرده و آسیب پذیری شان در جریان ارتباطات و تجربه های اجتماعی را کاهش دهند.
اگرچه بسیاری از افرادی که شخصیت اجتنابی دارند، با وجود این اختلال، در سطحی متوسط روابط و تجربیات اجتماعی ادامه دار پیش می برند اما در بین این افراد، کسانی هستند که به دلیل دچار بودن به اختلال شخصیت اجتنابی، خود را به دامان یک اختلال دیگر هم می اندازند. برای مثال بعضی از آنها به سوء مصرف مواد مخدر رو می آورند یا با اختلالات خلقی مثل افسردگی درگیر می شوند.
فراموش نکنید که خجالتی بودن، می تواند یک ویژگی فردی باشد نه یک اختلال اما اگر بر رویه طبیعی زندگی فرد تاثیر بگذارد، او را از موقعیت های مطلوب محروم کند و باعث آزردگی اش شود، نمی توان آن را یک ویژگی بی خطر روانی دانست. در چنین مواردی فرد برای بهبود کیفیت زندگی خود، چاره ای جز کمک گرفتن از روانشناس ها و روانپزشک ها نخواهد داشت. چرا که ابتلا به اختلال شخصیت اجتنابی، می تواند توانایی فرد برای کنترل زندگی اش را پایین بیاورد، مانع موفقیتش شود و زندگی اجتماعی را هر روز برایش دشوارتر کند. سلامتی شما آرزوی ما است.
منابع
مقاله علمی و آموزشی «با نشانه های ابتلا به اختلال شخصیت اجتنابی آشنا شوید»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مقاله بهاره اسلامی در مجله تندرستی همشهری، به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.
