می گویند حال لایه ازون خوب است، اما تو باور نکن!
به نظر می رسد که در آستانه روز 25 شهریور که روز جهانی حفاظت از لایه ازون است، اخباری نگران کننده درباره این لایه حفاظتی ویژه به رسانه های جهان راه یافته است که نشان می دهد با وجود بهبود مقطعی، لایه ازون همچنان ترمیم نمی شود و مشکلی بزرگ در کمین کره زمین است.
به گزارش پورتال یو سی (شما می توانید)، در نیمه پایانی قرن پیشین بود که دانشمندان کشف کردند حفره هایی بزرگ در لایه ازون شکل گرفته است. این لایه که تشعشعات خطرناک خارج از جو زمین را به خود جذب کرده یا بازتاب می دهد، بقدری برای ما مهم است که عملاً حیات بدون آن روی زمین غیر ممکن خواهد بود و به همین دلیل نیز کشف یک حفره در این لایه به معنای زنگ خطری جدی برای جهان بود. از آن زمان تا به امروز شاهد تلاش های بسیاری برای بهبود شرایط لایه ازون بوده ایم و حتی در یکی، دو سال گذشته نیز اخبار بسیار امیدوارکننده ای درباره ترمیم حفره ای در قطب جنوب به گوش رسیدند، ولی به نظر می رسد که این لایه هنوز با ترمیم فاصله زیادی دارد.
لایه ای از گاز ازون به اندازه ای مابین 10 تا 50 کیلومتر در سطحی فراتر از سطح اولیه جو زمین قرار گرفته و وظیفه حفاظتی یاد شده را برای ما ایفا می کند. با این وجود استفاده از مواد شیمیایی و احتراق های کنترل نشده توسط انسان ها موجب شده که این لایه با آسیب هایی جدی روبرو شود. این آسیب ها در بخش هایی مانند استرالیا و قطب جنوب بیشترین نمود را داشته و حفره هایی در این بخش ها ایجاد شده که قسمت هایی از این نواحی زمین را به مکان هایی بسیار خطرناک برای زیستن بدل کرده است.
با این وجود دانشمندان کشف کرده اند که با وجود بهبود کلی شرایط لایه ازون، قسمت های پایینی لایه ازون که به محل زندگی انسان ها نزدیکتر است، همچنان ترمیم نمی شود و دلیل این امر هنوز برای دانشمندان ناشناخته است. در حقیقت مورد یاد شده توسط اتحادیه علوم جغرافیایی اروپا کشف شده و در ژورنال بین المللی شیمی و فیزیک جوی (Atmospheric Chemistry and Physics) منتشر شده است.
متخصصان چه می گویند؟
یکی از نویسندگان مقاله علمی یاد شده که پروفسور جونا هیگ نام دارد، در این باره می گوید: «میزان ازون از دهه 80 میلادی تاکنون به شدت در مقیاس بین المللی با کاهش روبرو بوده، ولی ممنوع کردن گازهای گلخانه ای موجب شده که بخش هایی از این لایه در دو قطب ترمیم شده و بهبود پیدا کنند، اما به نظر می رسد که این موضوع برای لایه ازون در ارتفاع پایین چندان صادق نیست.»
او در ادامه سخنان خود گفت: «در بخش های دارای طول جغرافیایی پایین تر، شرایطی به مراتب بدتر از قطب ها را شاهد هستیم. کاهش میزان ازون به میزانی کمتر از آن چیزی است که پیش از این در قطب ها شاهد آن بوده ایم، ولی میزان تشعشعات ماوراء بنفش در این بخش ها بسیار شَدیدتر است و مهم این است که مردم در این بخش ها زندگی می کنند.»
دکتر ویلیام بال از مرکز ETH زوریخ نیز در این باره می گوید: «کشف عدم ترمیم و اوضاع وخیم لایه ازون در سطوح پایینی برای ما غافلیگر کننده بود؛ زیرا پیش از این دقیق ترین سیستم های محاسباتی و شبیه سازی ما نیز نتوانسته بودند چنین امری را پیش بینی کنند.»
دلیل این پدیده چیست؟
دانشمندان هنوز به صورت دقیق دلیل شکل گرفتن این مشکل در لایه ازون را نمی دانند، ولی یکی از گزینه هایی که به عنوان یک دلیل محتمل عرضه شده، این است که ساختار چرخه تغییرات جوی در حال تغییر است و موجب شده که لایه ازون نیز از نظر میزان تمرکز با تغییرات جغرافیایی همراه شود.
مورد دیگری که می توان به آن به عنوان یک احتمال نگاه کرد این است که ماده هایی با عمر کوتاه که به نام VSLS شناخته می شوند و شامل کلرین و برومین هستند، می توانند ازون را در سطح پایین استراتوسفر نابود کنند. این مواد شامل مواد شیمیایی هستند که در حلال ها، برخی از انواع رنگ ها و تجهیزات روغن کاری و روانسازی مورد استفاده قرار می گیرند.
دکتر بال در این باره می گوید: «تحقیقات ما نشان داده است که باید یک تلاش بین المللی برای نظارت و درک اینکه چه اتفاقی برای ازون می افتاد، شروع شود. بسیاری از مردم و سازمان ها برای در اختیار قرار دادن داده ها آماده هستند که بدون این داده ها، تحلیل هایی از این دست عملاً غیر ممکن خواهند بود.» به این ترتیب به نظر می رسد که همه ما مسئول هستیم تا به نحوی برای بهبود این شرایط تلاش کنیم و شاید تنها در این صورت نجات این لایه ممکن باشد.
منابع
خبر علمی «می گویند حال لایه ازون خوب است، اما تو باور نکن!» توسط هیئت تحریریه خبر پورتال یو سی (شما می توانید) با استناد به NASA و مجله دانشمند، ترجمه، تدوین و نگارش شده است.
