نواختر چیست؟
نواختر یا نُوا (nova) ستاره ای است که درخشش آن بطور ناگهانی افزایش می یابد و پس از چند ماه، به حالت اول باز می گردد. در برخی از ستارگان، پس از میلیون ها سال درخشش مداوم، ناگهان تغییری به وجود می آید. این تغییر غیر قابل پیش بینی است؛ بطوریکه درخشش ستاره در عرض چند ساعت یا چند روز 10,000 برابر بیشتر می شود. در چنین حالتی، این گونه به نظر می رسد که ستاره ای جدید در آسمان پدیدار شده است.
این افزایش درخشندگی در اثر انفجار مقدار کمی از مواد موجود در ستاره (احتمالاً کمتر از صد هزارم مواد موجود در آن) صورت می گیرد. این مواد به محض انفجار به صورت توده ای گاز درخشان در سطح خارجی ستاره گسترش می یابند.
یک نواختر ظرف چند ساعت یا چند روز به حداکثر درخشش خود می رسد. سپس با گذشت چند هفته یا چند ماه به حالت طبیعی خود باز می گردد. کاهش میزان درخشندگی، یکنواخت نیست و دستخوش تغییر می شود. پس از چند سال درخشش بقایای نواختر ثابت می شود و ممکن است بتوان ابری از گاز را که با سرعت 100 کیلومتر بر ثانیه در حال گسترش است، دید.
برخی از نواخترها بیش از یکبار پدید می آیند. در کهکشان راه شیری هر ساله 20 الی 30 نواختر پدیدار می شود.
درخشش یک نواختر 10,000 الی یک میلیون برابر درخشش خورشید است. مقدار انرژیی که از یک نواختر ساطع می شود، برابر است با انرژیی که خورشید در طول ده هزار سال تولید می کند. اگر خورشید به یک نواختر تبدیل شود، کره زمین در عرض چند ساعت یا چند روز از بین می رود. البته چنین احتمالی وجود ندارد؛ زیرا ستارگانی که 1.4 الی 3 برابر خورشید جرم دارند، می توانند به صورت نواختر درآیند.
سوپر نُوا (Supernova)، نوعی نواختر بسیار عظیم است. در واقع سوپر نوا در اثر انفجار ستاره متراکمی که عمر آن به پایان رسیده است، به وجود می آید. درخشش سوپر نوا به اندازه ای زیاد است که در تمام کهکشان دیده می شود. بقایای سوپر نوایی را که در سال 1504 میلادی پدیدار شد، هنوز می توان در فضا مشاهده کرد. به نظر می رسد که تقریباً هر 300 سال یکبار یک سوپر نوا پدید می آید.
منابع
مقاله علمی و آموزشی «نواختر چیست؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری، ترجمه و نگارش هیئت تحریریه پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا کتاب چرا، چطور، چگونه؟، نوشته ی دکتر سونیتا گوپتا و دکتر نینا آگراوال و ترجمه پریسا همایون روز و پریچهر همایون روز از موسسه نشر و تحقیقات ذکر، منتشر شده در تیر 1393 با شابک 978-964-307-221-6 به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.
