چگونگی احضار و جلب متهم

احضار شهروندان به دادسرا و دادگاه رسم و رسوم خودش را دارد. رعایت مقررات مربوط به احضار و جلب متهمان از نمونه های آشکار حقوق شهروندی است. به همین دلیل تا اتهامی در کار نباشد، هیچ کسی را به مراجع قضایی احضار نمی کنند.

یک اصل قانونی به نام اصل برائت وجود دارد که می گوید: «اصولاً همه افراد بی گناه هستند»، یعنی فرض بر این است که افراد هیچ جرمی را مرتکب نشده اند و اگر مقام یا مسئولی به فردی مظنون شود و بخواهد وی را به دادسرا احضار کند، باید به اندازه کافی دلیل برای متهم بودن وی داشته باشد و اگر احیاناً بدون دلیل کافی فردی را احضار یا حتی جلب کند، مرتکب تخلف شده است و طبق قانون با محکومیت انتظامی تا درجه چهار مجازات می شود.

فکر نکنید اگر کسی آمد درب منزل تان را زد و گفت که از شما شکایت شده، باید به دادسرا بروید یا ناچار هستید سرتان را پایین بیندازید و کاری را که از شما خواسته اند، انجام دهید. شما می توانید همین الان با چگونگی احضار و جلب متهم آشنا شوید.

احضار متهم فقط به وسیله احضاریه امکانپذیر است. احضاریه در دو نسخه تنظیم می شود که یک نسخه از آن به متهم ابلاغ و نسخه دیگر پس از امضاء نزد مامور ابلاغ می ماند. در احضاریه، نام و نام خانوادگی احضار شونده، تاریخ، ساعت، محل حضور و علت حضور قید می شود و همچنین نتیجه ی عدم حضور چه خواهد بود نیز در احضاریه مشخص می گردد. از جمله مواردی که حتماً باید در احضاریه ذکر شود علت حضور است؛ یعنی باید متهم بداند که به چه جرمی و با چه دلایلی احضار می شود. البته در جرایمی که به تشخیص مرجع قضایی، حیثیت اجتماعی متهم، عفت یا امنیت عمومی اقتضاء کند، علت احضار ذکر نمی شود، اما متهم می تواند برای اطلاع از علت احضار به دفتر مرجع قضایی مراجعه کند.

مامور ابلاغ بدون لباس رسمی (فرم)
ابلاغ احضاریه توسط ماموران ابلاغ و بدون استفاده از لباس رسمی و با ارائه کارت شناسایی انجام می شود. نداشتن لباس رسمی مامور ابلاغ برای حفظ آبرو و حیثیت متهم است. با این توضیح که اگر مامور ابلاغ با لباس ماموران دادگستری مقابل منزل متهم بروند، ممکن است برای همسایگان وی این تصور پیش آید که وی حتماً مرتکب جرم سنگینی شده که مامور سراغش آمده است! در حالی که ممکن است متهم در مراحل رسیدگی به پرونده تبرئه شود. آنچه که در ابلاغ مهم می باشد آگاهی احضار شونده از مفاد احضاریه، یعنی چرایی احضار، زمان، مکان و نتیجه عدم حضور است. پس اگر احضار شونده بی سواد باشد، مامور ابلاغ موظف است که مفاد احضاریه را به وی تفهیم کند؛ یعنی به وی بگوید که دقیقاً به چه دلیل احضار شده است و در چه روز و ساعتی باید به مراجع قضایی مراجعه کند.

اگر متهم در دسترس نباشد؟
هرگاه ابلاغ احضاریه به لحاظ معلوم نبودن محل اقامت متهم ممکن نباشد و اقدامات برای دستیابی به متهم به نتیجه نرسد و ابلاغ نیز به روش های دیگر میسر نباشد، متهم از طریق انتشار یک نوبت آگهی در یکی از روزنامه های کثیرالانتشار کشوری یا محلی و با ذکر عنوان اتهام و مهلت یک ماه از تاریخ نشر آگهی، احضار می شود. در این صورت بازپرس پس از انقضای مهلت مقرر به موضوع رسیدگی و اظهار عقیده می کند. البته به صورت خلاصه بدانید که اگر حکم غیابی صادر شود، برای جلب متهم، شاکی باید ضمانتی نزد دادگاه بگذارد. ناگفته نماند در جرایمی که به تشخیص بازپرس، حیثیت اجتماعی متهم، عفت یا امنیت عمومی اقتضاء کند، عنوان اتهام در آگهی ذکر نمی شود.

سر موعد حاضر شوید.
متهم مکلف است در موعدی که در احضاریه ذکر شده است در مرجع قضایی حاضر شود و اگر نتواند باید عذر موجه خود را اعلام کند. قانون موارد زیر را برای متهم عذر موجه به حساب می آورد:

• اگر احضاریه دیر به دست متهم برسد.
• والدین، همسر یا اولاد وی به بیماری سخت مبتلا باشند.
• همسر یا یکی از نزدیکان متهم فوت کند.
• خود متهم به بیماری های واگیردار مبتلا شود یا حوادث قهری مانند سیل و زلزله که موجب عدم امکان تردد شود، بروز کند.
• متهم در توقیف یا حبس باشد.
• و سایر مواردی که عرفاً به تشخیص بازپرس عذر موجه محسوب شود.

حالا اگر برایتان مشکلی پیش آمد که جزو موارد فوق نبود؛ می توانید فقط برای یکبار پیش از موعد تعیین شده، بازپرس را از علت عدم حضور خود مطلع و موافقت وی را اخذ کنید. در این مورد، بازپرس می تواند در صورت عدم تاخیر در تحقیقات تا سه روز مهلت را تمدید کند.

متهمی که برای حاضر نشدن عذر موجه نداشته باشد یا عذر خود را اعلام نکند، برایش گران تمام می شود؛ زیرا در این صورت به دستور بازپرس جلب خواهد شد. البته در صورتی که احضاریه ابلاغ قانونی شده باشد، بازپرس احتمال می دهد که متهم از احضاریه مطلع نشده است و وی را دوباره احضار می کند و این اتفاق فقط یکبار می افتد. این نکته را نیز به خاطر داشته باشید منظور از ابلاغ قانونی این است که احضاریه به خود شخص داده نشده باشد، برای مثال مامور ابلاغ به منزل متهم مراجعه کرده و به علت نبود وی برگه احضاریه را به همسر یا فرزندانش داده باشد، اما ابلاغ واقعی به این معناست که خود متهم (احضار شونده) برگه احضاریه را تحویل بگیرد.

اگر متهم نتواند حاضر شود.
هرگاه شخصی که دستور احضار او داده شده به علت بیماری، کهولت یا معاذیری (به زبان ساده همان عذر و بهانه است!) که بازپرس موجه تشخیص می دهد نتواند نزد بازپرس حاضر شود، در صورت اهمیت و فوریت امر کیفری و امکان انجام تحقیقات، بازپرس نزد او می رود و تحقیقات لازم را به عمل می آورد.

ممنوع الخروج
تا زمانی که به متهم دسترسی حاصل نشده است، بازپرس می تواند با توجه به اهمیت و ادله وقوع جرم، دستور منع خروج او را از کشور صادر کند. مدت اعتبار این دستور شش ماه و قابل تمدید است. در صورت حضور متهم در بازپرسی یا صدور قرار موقوفی، ترک یا منع تعقیب، ممنوعیت خروج منتفی و مراتب بلافاصله به مراجع مربوط اطلاع داده می شود. در صورتی که مدت مندرج در دستور منع خروج، منقضی شود این دستور خود به خود منتفی می شود و مراجع مربوط نمی توانند مانع از خروج فرد شوند.

مواردی که بدون احضاریه جلب می شوید.
طبق قانون هیچ کس قبل از اینکه احضار شود جلب نمی شود، یعنی مرجع قضایی برای متهم ابتدا برگه احضاریه می فرستد و اگر فرد بدون عذر موجه حاضر نشد، مقام قضایی دستور جلب وی را صادر می کند. با این حال در بعضی موارد، مقام قضایی می تواند بدون آنکه ابتدا احضاریه فرستاده باشد، دستور جلب متهم را صادر کند. از جمله موارد استثنایی شامل موارد زیر می شود:

• در مورد جرایمی که مجازات قانونی آنها سلب حیات، قطع عضو یا حبس ابد است.
• هرگاه محل اقامت، محل کسب یا شغل متهم معین نباشد و اقدامات بازپرس برای شناسایی نشانی وی به نتیجه نرسد.
• در مورد جرایم تعزیری درجه پنج و بالاتر در صورتی که از اوضاع و احوال موجود، بیم تبانی یا فرار یا مخفی شدن متهم برود.
• در مورد اشخاصی که به جرایم سازمان یافته و جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی متهم باشند.

آگاهانه قدم بر دارید.

[toggle title=”برای مشاهده منابع اینجا کلیک کنید.” state=”close” ]

مقاله آموزشی «چگونگی احضار و جلب متهم»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مصاحبه با محمد اصلانی، منوچهر ترابی و دکتر عبدالله امیدی – کارشناسان حقوقی – توسط عاطفه گودرزی از روزنامه جام جم، به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.

[/toggle]