چرا آمازون مهم است؟

آمازون بزرگترین جنگل های بارانی حاره ای در کل دنیا است. جنگل های آمازون مساحتی در حدود 5,500,000 کیلومتر مربع را اشغال کرده اند و به ترتیب کشورهای برزیل، پرو، کلمبیا، ونزوئلا، اکوادور، بولیوی، گویان، سورینام و گویان فرانسه (کوچکترین کشور آمریکای جنوبی) از آن سهم می برند.

بر اساس برآوردها 390 بیلیون اصله درخت متعلق به 16 هزار گونه گیاهی، سطح آمازون را پوشش داده است. فهرست برخی از گونه های جانوری شناخته شده بدین شرح است: 2.5 میلیون حشره، در حدود 2000 پستاندار و پرنده، بیش از 2500 گونه ماهی به همراه ده ها هزار گیاه که تا به امروز 438 هزار گونه گیاهی واجد ارزش اقتصادی و اجتماعی در میان آنها شناسایی شده است. این در حالی است که از سال 1999 میلادی تاکنون، 2200 گونه جدید تنها از آمازون گزارش شده است.

صندوق جهانی طبیعت می گوید که بین 17 تا 20 درصد از آب کره زمین در این جنگل ها تولید می شود، زندگی 34 میلیون انسان به نوعی به این جنگل ها وابسته است، 6 درصد اکسیژن این سیاره را درختان آمازون رهاسازی می کنند و نزدیک به 10 درصد از تنوع زیستی جهانی را باید در آمازون سراغ گرفت. حدود یک میلیون کیلومتر مربع از اکوسیستم های آمازون مسئولیت تولید آب شیرین را بر عهده دارند و 219 هزار مترمکعب آب شیرین در هر ثانیه از آمازون وارد اقیانوس اطلس می شود اما با این همه جالب اینجا است که از کل مساحت آمازون، تنها 2.1 میلیون کیلومتر مربع آن حفاظت شده است.

همه اینها جدای از بخشی است که در آمازون ناشناخته مانده، بنابراین آتش سوزی ها از این منظر هم نگران کننده هستند چرا که هنوز به درستی نمی دانیم چه گونه های گیاهی و جانوری ارزشمندی بدین واسطه در حال نابودی هستند.

چند گونه جانوری شاخص در آمازون وجود دارد که شاید عموم مردم بیشتر نام آنها را شنیده باشند؛ جگوار، شیر کوهی و مار آناکوندا. البته گونه های جانوری منحصر به فرد دیگری هم وجود دارند، به عنوان مثال مار ماهی های برقی که شوک الکتریکی حاصل از آنها برای انسان گیج کننده و حتی در مواردی کشنده است. از سوی دیگر، می توان به حضور قورباغه های سمی (Poison dart frogs) اشاره کرد.

قورباغه های سمی آمازون از شناخته شده ترین دوزیستان سمی در جهان هستند که معمولاً در آمریکای جنوبی و مرکزی زندگی می کنند. قورباغه های سمی بخش اعظم فعالیت های زیستی شان را در هنگام روز انجام می دهند و از نظر رنگ آمیزی چشمگیر آنها در اصل یک تدبیر و تکنیک خاص است که در علم زیست شناسی به آن رنگ هشدار (Aposematism) گفته می شود. این روش خاص را برخی از جانوران مثل قورباغه های سمی به منظور مواجهه با شکارچیان خود اتخاذ کرده اند. بنابراین رنگ بندی عجیب قورباغه های سمی برای شکارچی نوعی عامل بازدارنده است چرا که به شکارچی القا می کند این موجود می تواند سمی و خطرناک باشد که البته در مورد قورباغه های سمی آمریکای جنوبی و مرکزی این یک واقعیت محض است.

در عین حال تعدادی انگل و عامل بیماری زای شاخص هم در آمازون شناسایی شده است. خفاش های خون آشامی که نام آنها را زیاد شنیده اید، در آمازون یافت می شوند و می توانند عامل انتشار ویروس هاری باشند. مالاریا، تب زرد، تب دنگی (تب استخوان شکن) از جمله بیماری هایی هستند که در منطقه آمازون زیاد گزارش شده اند.

رود پر پیچ و خم آمازون

وسعت آمازون بر دامنه فرضیات و گمانه زنی ها می افزاید چنانکه یکی از قدیمی ترین بحث ها در مورد آمازون، سرچشمه روخانه مشهور آن است. رودخانه آمازون، بزرگترین رودخانه با این حجم تخلیه از آب در جهان است و در برخی منابع از آن با عنوان طولانی ترین رودخانه جهان هم یاد شده است. در حقیقت از اواسط قرن 17 میلادی، مجادلات بر سر اینکه رود آمازون از کجا سرچشمه می گیرد، آغاز شد.

تا مدت ها 5 رودخانه جنوب غربی پرو به عنوان سرچشمه های اصلی احتمالی رودخانه آمازون شناخته می شدند تا اینکه دو محقق از دانشگاه سنت دیه گو و مرکز تحقیقات باستان شناسی دانشگاه برکلی کالیفرنیا، رودخانه مانتارو (Mantaro River) واقع در جنوب غربی پرو را به عنوان سرچشمه اصلی رودخانه آمازون معرفی کردند. اگر این فرضیه درست باشد، طول رودخانه 6.437 کیلومتری آمازون، حدود 75 تا 92 کیلومتر افزایش خواهد یافت.

یکی از دلایلی که باعث می شود رودخانه مانتارو در صدر توجهات باشد، چرخش یا اصطلاحاً خمش منحصر به فرد این رودخانه در نیمه پایین دست است که این رودخانه را از آنچه که در واقعیت هست، کوچکتر نشان می دهد، اما هنوز پرسش ها و ابهامات زیادی در این مورد وجود دارد.

تاثیرات ناشی از آتش سوزی ها در آمازون

کارشناسان در سال 2018 میلادی، هشدار دادند که نرخ جنگل زدایی در برزیل افزایشی 45 درصدی داشته و این همه در حالی است که آمار آتش سوزی ها هم دست کم در برزیل نسبت به زمان مشابه سال پیش، رشدی 80 درصدی داشته است. آتش سوزی در جنگل های آمازون به این معنا است که زیستگاه های مختلف و گونه های گیاهی و جانوری مختلف آن در حال نابودی هستند و این مسئله بالطبع بر زندگی بیش از 350 گروه از جامعه محلی و 34 میلیون انسانی که به نوعی بدان وابسته اند، اثرگذار خواهد بود.

آمارها نشان می دهد که حدود 10 تا 15 درصد انتشار گاز دی اکسید کربن در جهان، با جنگل زدایی در آمازون در ارتباط است بنابراین اگر وضعیت کنونی در جنگل های آمازون که حاصل از فعالیت های انسانی و جنگل زدایی است، اصلاح نشود، بطور قطع در آینده وضعیت تغییرات اقلیمی از این هم بدتر خواهد شد. این بدان معنا است که تاثیر این اتفاق بر روند تغییرات اقلیمی باید بیش از هر چیز دیگر انسان ها را نگران کند.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «چرا آمازون مهم است؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد.