چرا حشرات به سوی نور جذب می‌شوند؟

احتمالاً تا به حال دیده‌اید که پس از تاریک شدن هوا، صدها حشره دور چراغ‌ها به گردش در می‌آیند و حتی بسیاری از آنها بر اثر گرمای چراغ سوخته و می‌میرند. چرا حشرات با آنکه ممکن است کشته شوند باز هم به سوی نور هجوم می‌آورند و جذب آن می‌شوند؟

اولین نکته جالب این است که فقط حشرات نر به سوی نور جذب می‌شوند. به علاوه حشرات به یک میزان نسبت به نور حساسیت نشان نمی‌دهند.

جمع شدن حشرات در اطراف منبع نور از زمان ارسطو توجه محققین و دانشمندان را به خود جلب کرده است. این پدیده در اواخر قرن نوزدهم میلادی توسط اس. دبلیو. فراست از دانشگاه پنسیلوانیای ایالات متحده آمریکا مورد بررسی دقیق قرار گرفت. بعدها یک حشره‌شناس فرانسوی به نام جی. اچ. فابره با استفاده از تحقیقات گسترده فراست توانست به نتایج جالب توجهی دست یابد.

طبق نظریه‌ای که فابره ارائه داد، تشعشعات خاصی که از منبع نور خارج می‌شوند، حشرات را به سوی آن جلب می‌کنند. آزمایش‌های دقیقی که امروزه صورت گرفته، این نظریه را ثابت کرده است. در واقع پرتوهای باریک مادون قرمزی که از منبع نور ساطع می‌شود، حشرات را به سوی خود جلب می‌کند. این مطالعات روی شب‌پره‌ها صورت گرفته است.

در بدن شب‌پره‌های ماده غده‌ای وجود دارد که هورمونی به نام فرومون (Pheromone) ترشح می‌کند. این ماده شیمیایی مقداری تشعشعات مادون قرمز از خود ساطع می‌کند که در هوا پخش می‌شوند. شب‌پره نر از فواصل دور این تشعشعات را تشخیص می‌دهد و به سوی حشره ماده جلب می‌شود. برخی از شب‌پره‌ها تشعشعات حاصل از منبع نور را با حشره ماده اشتباه می‌گیرند و به سوی آن می‌روند. آنها به دور منبع نور می‌چرخند و به آن نزدیک می‌شوند. بنابراین منبع نور موجب سردرگمی و گیجی شب‌پره‌های نر می‌شود.

نور شمع مقدار مناسبی از این تشعشعات را تولید می‌کند. بنابراین حشرات نر بسیاری را به خود جلب می‌کند. حشرات جذب نورهای مصنوعی دیگری مثل چراغ خیابان‌ها نیز می‌شوند.

طبق مطالعات انجام شده، فرومونی که حشرات مختلف تولید می‌کنند با هم متفاوت است. به همین دلیل حساسیت حشرات مختلف به منبع نور یکسان نیست.

نکته: اگر یک منبع نور اشعه مادون قرمز تولید نکند، حشرات به سوی آن جلب نمی‌شوند.

در نظریه دیگری به نظر می‌رسد که آنها نور مصنوعی را با روشنایی ماه اشتباه می‌گیرند. حشرات برای پیدا کردن راهشان از مهتاب استفاده می‌کنند اما نور مصنوعی باعث گمراهی آنها شده و موجب می‌شود حس جهت‌یابی را از دست بدهند.

افرادی که اهل جمع‌آوری حشرات هستند از این عادت حشرات برای جمع‌آوری حشرات مورد نظرشان استفاده می‌کنند. دانشمندان نیز برای مشاهده شیوه تغذیه و جفت‌گیری حشرات، لامپ‌های قرمز را بکار می‌گیرند، زیرا حشرات قادر به دیدن نور قرمز نیستند.

منابع

1. کتاب بخوانید و بدانید. ویراستار بی تو ساگال. ترجمه سپیده عندلیب و حسین یاسینی. انتشارات پیکان. اسفند 1384.
2. کتاب چرا، چطور، چگونه؟. نوشته دکتر سونیتا گوپتا و دکتر نینا آگراوال. ترجمه پریسا همایون روز و پریچهر همایون روز. موسسه نشر و تحقیقات ذکر. تیر 1393.