چرا ستاره دنباله‌دار دم دارد؟

اگر با تلسکوپ به یک ستاره دنباله‌دار نگاه کنید، متوجه خواهید شد که هر ستاره دنباله‌داری یک «سر» و یک «دم» دارد. سر ابری از گازهای درخشان است که برخی از مردم گاز آن را «گیسوی ستاره دنباله دار» می‌گویند. این گیسو ممکن است تا بیش از 1,500 کیلومتر قطر داشته باشد. گازهای سر ستاره دنباله‌دار به قدری سبک هستند که باد خورشید آنها را جابجا می‌کند. دم یا دنباله ستاره زمانی به وجود می‌آید که گازها مجدداً بوسیله باد خورشید به جای خود برگردانده شوند.

با نزدیک‌تر شدن ستاره دنباله‌دار به خورشید، دنباله‌اش بزرگتر و بزرگتر می‌شود زیرا بر فشار باد خورشید افزوده می‌گردد. با دور شدن ستاره دنباله دار از خورشید و ورود آن به محیط سرد فضا، فشار باد خورشید همچنان از جهت مخالف گازها وارد می‌شود. به همین علت است که دنباله ستاره دنباله دار همیشه در حالت دور شدن از خورشید قرار می‌گیرد.

در مرکز گیسوی ستاره دنباله‌دار همیشه می‌توانید یک نقطه نورانی کوچک و درخشنده را تشخیص دهید. این نقطه نورانی یا لکه نور را هسته ستاره دنباله دار می‌نامند. ستاره‌شناسان عقیده دارند که هسته ستاره دنباله دار به یک گلوله بزرگ و خاک و سنگ گرفته برف (یعنی مخلوطی از ذرات یخ و غبار که گلوله‌ای به قطر تقریبی 800 متر تشکیل می‌دهند) شباهت دارد.

بیشتر ستاره‌های دنباله‌دار ضمن سفر به دور خورشید، مدارهای بسیار طولانی و درازی را طی می‌کنند. یک ستاره دنباله‌دار ممکن است مدارش را در مدت چندین هزار سال، فقط یکبار طی نماید. ستاره دنباله دار هر سیصد یا چهارصد سال یکبار، آن قدر به خورشید نزدیک می‌شود که دم روشن و درخشنده‌اش به آسانی دیده می‌شود.

ما از سیاره زمین، ستاره دنباله دار را فقط زمانی می‌توانیم مشاهده کنیم که از مجاورت خورشید بگذرد. در چنین حالتی، حرارت خورشید یخی را که در هسته ستاره دنباله دار وجود دارد، به گاز تبدیل می‌کند. تشعشع خورشید بعد از گذشتن از این گازها، آنها را یونیزه می‌کند و باعث تابندگی یا درخشش گازها (یعنی نورانی شدن گازها) می‌شود.

منابع

1. کتاب به من بگو چرا و چگونه. نوشته آرکادی لئوکوم. ترجمه سعید درودی. انتشارات بهزاد. 1391.