آنچه که از شیر خشک باید بدانید

همه کارخانه های تولید کننده شیر خشک محصولات خود را به شکلی تولید و عرضه می کنند که حتماً تمام مواد مورد نیاز کودک را داشته باشد و نیازی به مکمل های دیگر نباشد؛ موادی مثل پروتئین های قابل جذب، مواد قندی از جمله گلوکز و ساکاروز (برای کودکان لازم و مفید است و طعم خوبی هم به شیر خشک می دهد)، اغلب ویتامین های مورد نیاز کودکان (به جزء ویتامین های A و D که نمی توان به صورت محلول از آنها استفاده کرد و به میزان کمتر از نیاز کودک در شیر خشک وجود دارد که مادر باید بطور جداگانه قطره ویتامین D هم برای کودک استفاده کند) و…. به این ترتیب تمام شیر خشک ها مواد مورد نیاز بدن کودکان را دارند.

شیر مادر از همه غذاهای دیگر برای کودک بهتر و مفیدتر است. با این حال شاید در مواردی مانند بیماری، جدا یا دور بودن مادر از فرزند و… امکان تغذیه نوزاد از شیر مادر نباشد، در این صورت شیر خشک جایگزین خواهد شد. اما انتخاب شیر خشک نیز شرایطی دارد که در این مقاله شما می توانید با موارد مهم آشنا شوید.

انواع شیر خشک

شیر خشک ها چند مدل دارد. شیر خشک های معمولی که اصطلاحاً رگولار نامیده می شوند برای شیرخوارانی مناسب است که سالم هستند و شرایط تولد و زایمان طبیعی و سالم داشته اند. بطور معمول پایه تمام این شیرها از پودر شیر گاو است که البته برخی عناصر تقویتی و مکمل مثل زینک (روی)، ویتامین ها، آهن، منیزیم و… هم در آنها وجود دارد. این شیر خشک ها بر حسب غلظت و میزان کالری آن به دسته بندی و شماره 1 – 2 – 3 تقسیم می شوند. تا 6 ماهگی باید از شیر شماره 1، 6 تا 12 ماهگی از شیر شماره 2 و بعد از 12 ماه از شیر شماره 3 استفاده می شود. این درجه بندی بر اساس مواد موجود در آن و نیازهای کودک طبقه بندی شده است. البته برای کودکان بالای یکسال اگر منع خاصی نداشته باشند و با مشورت پزشک می توان از شیر گاو استفاده کرد و نیازی به شیر خشک وجود ندارد.

شیر خشک هایی به نام پره وجود دارند که برای نوزادانی که نارس و با وزن زیر یک و نیم کیلو به دنیا می آیند، مناسب است. در صورتی که امکان تغذیه با شیر مادر در اختیار این نوزادان نباشد، از همان ابتدای تولد می توان از این شیر خشک ها استفاده کرد. این نوع شیر خشک ها میزان انرژی، مواد مغذی، کلسیم و ترکیبات استخوان ساز و تقویت کننده بالاتری دارند. این نوزادان به دلیل وزن پایین پتانسیل بیشتری برای آسیب دارند و از این لحاظ باید از شیرهای با کالری و انرژی بالاتر استفاده کنند. این شیر خشک ها تا وزن یک و نیم کیلوگرم ضروری است اما گاهی برخی پزشکان برای رشد بهتر و وزن گیری بیشتر نوزاد تا وزن دو و نیم و حتی تا سه کیلو هم از این شیر خشک ها استفاده می کنند. برای کودکانی که تا بالاتر از سه کیلو وزن گرفته اند این شیر خشک ها توصیه نمی شود چرا که عوارضی مثل یبوست، دل درد و تشدید کولیک را ممکن است به دنبال داشته باشد.

آیا فرزند شما آلرژی دارد؟

کودکانی که زمینه آلرژی خصوصاً آلرژی نسبت به پروتئین های گاوی دارند، نمی توانند از شیر خشک های معمولی استفاده کنند. برای این بچه ها ممکن است شیر خشک هایی با پایه پروتئین سویا استفاده شود مثل شیر خشک های AL110. مورد بعدی شیرهای هیدرولیز شده است که پروتئین طبیعی شیر در آنها هیدرولیز شده یا به زبان ساده تر، پروتئین های شیر خرد و تجزیه شده تا بهتر قابل هضم باشد. معمولاً روی بسته بندی این نوع شیرها نوشته می شود: «شیر خشک HA». برای کودکانی که زمینه ارثی آلرژی دارند یا فرزندان قبلی در خانواده حساسیت را نشان داده اند یا در خود کودک علائم خفیف آلرژی دیده می شود، از این شیرها استفاده می شود.

در مواردی که کودک حساسیت و آلرژی شدیدتری داشته باشد یا محدودیت های بیشتری برای مصرف پروتئین داشته باشد، شیر خشک هایی با هیدرولیز قوی تر که پروتئین را به شکل ریزتری می شکند، استفاده می شود. مزه و بوی این شیرها بسیار بد است و معمولاً مادران از بوی آن شکایت دارند یا می ترسند که بوی آن به دلیل فاسد شدن شیر باشد. باید گفت این بو به دلیل همان فرآیند هیدرولیز پروتئین است. اگر این شیر به دلیل نیاز و با صلاحدید و تشخیص صحیح پزشک توصیه شده باشد، اتفاقاً کودکان نسبت به آن عادت می کنند و چون گوارش راحت تری دارند، با این شیرها بهتر کنار می آیند.

آیا فرزند شما هاضمه ضعیفی دارد؟

در برخی کودکان آنزیم تجزیه کننده قند شیر در آنها فعالیت نمی کند و در هضم شیر مشکل دارند. البته این مشکل در بزرگسالان هم دیده می شود و منحصر به کودکان نیست. در خصوص این کودکان برای پیشگیری از علائمی مثل نفخ، دل درد، اسهال و… از شیرهای دیگری به نام «لاکتوز فری یا کم لاکتوز» استفاده می شود. در نوزادان و کودکان به صورت ارثی این قضیه خیلی نادر است و در مواقعی مثل عفونت، بیماری یا مسائل گذرا ممکن است از این شیرها استفاده شود و معمولاً در نوزادان این شیرها بلندمدت استفاده نمی شود. این شیر خشک ها از لحاظ انرژی و مواد مغذی مثل شیرهای معمولی هستند و محدودیتی ندارند.

حساسیت به شیر خشک چیست؟

حساسیت نسبت به شیر خشک ها در حقیقت حساسیت به پروتئین شیر گاو است و عمدتاً نسبت به شیر خشک های معمولی به وجود می آید. البته این حساسیت ها انگشت شمار هستند و فقط برخی بچه ها ممکن است نسبت به آن واکنش داشته باشند. به علاوه از روی بسته بندی یا محتویات شیر خشک نمی توان حدس زد که آیا فرزند شما نسبت به آن حساسیت خواهد داشت یا نه؛ مگر اینکه قبلاً آن را امتحان کرده باشید. به هر حال ابتدا باید شیر مصرف شود تا بتوانید متوجه شوید فرزندتان به آن حساسیت دارد یا خیر.

هیچ شیر خشکی به خودی خود حساسیت زا نیست، فقط ممکن است بعضی کودکان نسبت به بعضی از انواع شیر خشک حساسیت نشان دهند و بعضی دیگر از بچه ها این حساسیت را نداشته باشند. موضوع دقیقاً مثل زمانی است که برخی افراد نسبت به برخی ادویه ها حساسیت دارند اما بعضی دیگر از مردم به راحتی از آن استفاده می کنند. البته این موضوع جدا از شیر خشک ها مربوط به برخی بیماری های خاص متابولیکی است مثل بیماری فنیل کتونوری که شیر خشک های خاص خود را دارد.

حساسیت نسبت به شیر خشک علائمی از قبیل دل درد، اسهال یا یبوست، استفراغ، نفخ شَدید، وجود رگه های خون در مدفوع یا نشانه های پوستی مثل کهیر یا دانه های ریز قرمز مثل عرق سوز روی پوست دارد. اگر چنین علائمی را پس از مصرف شیر خشک در کودک مشاهده کردید که قبل از مصرف وجود نداشت، می توان نسبت به حساسیت به شیر خشک شک کرد.

اگر کودکی نسبت به شیر خشک حساسیت نشان داد قبل از هر چیز باید مصرف آن شیر قطع شود و با نظر پزشک شیر خشک دیگری که متناسب با شرایط او باشد تجویز شود. در اغلب موارد فقط حذف شیر خشک حساسیت زا به تنهایی می تواند درمان کننده باشد و علائم بعد از یک تا دو روز برطرف می شود. اما گاهی و در موارد نادر ممکن است حساسیت بسیار شَدید باشد و نیاز به درمان های دارویی هم در کنار قطع مصرف شیر حساسیت زا لازم شود.

سلامتی شما و خانواده تان آرزوی ما است.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «آنچه که از شیر خشک باید بدانید»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مصاحبه با دکتر اکبر کوشافر – متخصص اطفال – و دکتر علی ناصح – فوق تخصص نوزادان – توسط بهاره کاشانی از مجله سیب سبز، به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.