داروهایی که بر حافظه تاثیر مثبت یا منفی می گذارند

امروزه داروهای جدید قابل دسترسی وجود دارند که می توانند پیشرفت ضایعات حافظه را متوقف کرده یا سرعت آن را کاهش دهند. اما تمام داروهای موجود در بازار، علاوه بر مزایایی که دارند، عوارض جانبی نامطلوبی هم به دنبال دارند. به همین خاطر، زمانی که پزشک دارویی را برای بهبود و تقویت حافظه تان تجویز می کند باید تمام عوارض جانبی آن را هم در نظر داشته باشد. اگر خطرات احتمالی یا واکنش های زیان آور دارو بیشتر از منافع آن باشد، پس این دارو انتخاب مناسبی برای بیمار نمی باشد.

عوارض جانبی احتمالی داروهایی که در این مقاله به آنها اشاره می شود، فهرست وار نوشته شده است. با این وجود بهتر است بدانید که نه تنها همه این عوارض ممکن است در شما دیده نشود شاید حتی یک مورد هم سراغ شما نیاید.

در این مقاله شما می توانید با داروهای قابل دسترسی که تاثیرات مثبت یا منفی بر حافظه شما دارند، آشنا شوید. اغلب تحقیقات روی افرادی با مشکلات حافظه شَدید از جمله آلزایمر صورت گرفته است اما تشابهات زیادی در مقایسه با بیمارانی که مشکلات حافظه جزئی دارند به چشم می خورد.

داروهایی با تاثیرات مثبت روی حافظه

تحقیقات گسترده ای در تولید داروهایی که باعث افزایش قدرت و کارکرد حافظه می شوند، صورت گرفته است. تمام داروهای عرضه شده برای کمک به تقویت حافظه و یا کاهش سرعت پیشروی خلل های حافظه می باشند. در کل،‌ وقتی در مورد داروهای افزایش حافظه فکر می کنیم، فکرمان معطوف داروهایی می‌شود که در درمان آلزایمر موثر هستند. همچنین بسیاری از تحقیقاتی که روی حافظه صورت می پذیرد، روی افرادی با سابقه بیماری هایی از قبیل آلزایمر آزمایش می شود.

داروهای افزایش قدرت حافظه به چندین دسته دارویی طبقه بندی می شوند. سه دسته مهم شامل بازدارنده های کولین استراز، آنتاگونیست های گیرنده NMDA و ارگو آلکالوئید می باشند. ابتدا بحث مان را در مورد بازدارنده های کولین استراز شروع می‌ کنیم که داروهای ابتدایی حافظه محسوب می شوند.

بازدارنده های کولین استراز

امروزه پزشکان بیشتر داروهای گروه بازدارنده های کولین استراز را به بیمارانی که مشکل حافظه دارند تجویز می کنند. این گروه دارویی سرعت پیشرفت زوال حافظه را کاهش می دهد و توانایی تشخیص انجام فعالیت های روزمره بیمار را اصلاح می کند.

این داروها مشکلات حافظه را کاملاً‌ درمان نخواهند کرد، اما این توانایی را دارند تا مشکلات حافظه را تعدیل سازند. نحوه عملکرد بازدارنده های کولین استراز در مغز این گونه است که میزان استیل کولین استراز مغز را افزایش می دهد. این استیل کولین استراز برای حافظه و توانایی های یادگیری بسیار مهم است. حال به برخی از داروهایی که زیر مجموعه های این گروه بزرگ دارویی هستند، اشاره می کنیم.

تاکرین (Tacrine)

درسال 1993، تاکرین که نام دیگرش Cognex است، اولین دارویی بود که برای درمان علائم وابسته به دمانس تجویز می شد. این علائم شامل مشکلات توانایی بکارگیری زبان، استدلال، حافظه و داشتن تمرکز بود. تاکرین از استیل کولین استراز، آنزیمی که استیل کولین را تجزیه می کند، جلوگیری می کند. همچنان که گفته شد، استیل کولین عامل مهمی در عملکرد تشخیصی مغز محسوب می شود. متاسفانه درمان دارویی تاکرین با نارسایی کبدی ارتباط دارد. علاوه بر آن، این دارو باید 4 بار در روز مصرف شود، به همین دلیل است که بیماران از مصرف این دارو ابا دارند.

همچنین در آزمایش بالینی مالت بای و همکارانش در سال 1994،‌ به بیماران آلزایمری داروی تاکرین داده شد ولی هیچ بهبودی در احوال آنها مشاهده نشد. با این وجود 5 سال بعد، مایوکس و سانو (1999) پیشرفت هایی در حد 4.5 درصد در نحوه عملکرد حافظه این بیماران که همچنان تحت درمان با این دارو بودند، مشاهده کردند.

در عوارض جانبی گزارش شده، نارسایی کبدی، تهوع و استفراغ، اسهال، درد عضلانی و ناهماهنگی در حرکات عضلات رایج است و بی اشتهایی، یبوست، خشکی در ناحیه دهان،‌ سوء هاضمه، اضطراب‌،‌ توهم و آشفتگی و مشکلات قلبی رواج کمتری دارند.

تاکرین داروی غیر موثری در درمان و یا جلوگیری از پیشرفت بیماری های حافظه می باشد. با این وجود، ثابت شده است که این دارو سرعت پیشروی بیماری های حافظه را کاهش می دهد. در حال حاضر هم این دارو، گزینه نامناسبی به شمار نمی رود، ولی در مورد این دارو باید تحقیقات وسیع تری صورت پذیرد.

دونپزیل (Donepezil)

دونپزیل که نام دیگرش Aricept است، دومین داروی بازدارنده کولین استراز می باشد که از طرف FDA برای درمان دمانس تایید شده است. این دارو در درمان بیماری دمانس در صورتی که ابتلا به این بیماری خفیف یا در حد متوسطی باشد؛ مورد مصرف قرار می‌ گیرد و باعث کاهش علائم مربوطه می شود. تجویز این دارو در حد وسیعی صورت می گیرد چون این دارو باعث نارسایی کبدی نمی شود و مصرف یکبار در روز کافی است.

بخش پزشکی دانشگاه دوک داروی Donepezil را روی افراد مورد آزمایش قرار داد (در سال 2003). این آزمایش بالینی روی 67 بیمار مبتلا به آلزایمر خفیف تا متوسط به مدت 24 هفته صورت گرفت. در این آزمایش بیماران به دو گروه تقسیم شدند که به یک گروه داروی کاذب و بی اثر داده می شد و گروه دیگر روزانه 5 میلیگرم Donepezil به مدت 28 روز و در روزهای بعدی روازنه 10 میلیگرم دریافت می کردند. نتیجه آزمایش نشان می داد که بیماران دریافت کننده این دارو در مقایسه با بیمارانی که دارویی مصرف نکرده بودند، پیشرفت هایی از لحاظ قدرت تشخیص مغز کرده بودند.

دریافت 5 میلیگرم Donepezil در روز برای بدن چندان مسئله ساز نیست. اکثر عوارض جانبی زمانی به وجود می آیند که بیمار به مدت طولانی و با دوز بالا این دارو را مصرف کند. عوارض جانبی معمول این دارو خستگی، تهوع و استفراغ، اسهال، بی اشتهایی و گرفتگی عضلانی می باشد. تهوع و استفراغ و اسهال زمانی که دارو قطع شود فوری از بین می روند. عوراض جانبی غیر معمول شامل کاهش توانایی در فهم کلامی، نفخ شکم، درد ناحیه قفسه سینه، حالت پرخاشگری، سرگیجه و ناتوانی در نگهداری و کنترل ادرار می باشد.

Donepezil بطور قطع در کاهش علائم وابسته به بیماری دمانس تاثیر مثبتی دارد. این دارو نسبت به تاکرین ارجحیت دارد چون عوارض جانبی کمتری دارد و مصرف آن با فواصل زمانی بیشتر صورت می گیرد. در درمان بیماری های حافظه در حد پایین و ضعیف بسیار مناسب تر است.

ریواستیگمین (Rivastigmine)

ریواستیگمین که نام دیگرش Exelon می باشد یکی از جدیدترین داروهای بازدارنده کولین استراز می باشد که در سال 2000 به بازار عرضه شد. برای تاثیرگذاری بیشتر مصرف 2 بار در روز لازم است. این دارو روی بیش از 5 هزار بیمار از کشورهای مختلف امتحان شده است. مرکز پزشکی دانشگاه هند تحقیقی در مورد تاثیر Rivastigmine روی بیمارانی که از مشکلات حافظه رنج می بردند در سال 2001 انجام داد. این تحقیق در سطح وسیعی روی دو گروه از افراد بیمار صورت گرفت. گروهی از بیماران که سرعت پیشروی بیماری آنها زیاد بود، از این دارو تاثیر بهتری نسبت به دو گروه دیگر که بتدریج بر شدت بیماری آنها افزوده می شد، گرفتند.

متاسفانه با مصرف این دارو با همان دوزی که بهبودی حاصل می شود، عوارض جانبی هم دیده می شود (دوز معمول این دارو 6 میلیگرم در روز است). عوارض جانبی معمول مصرف این دارو عبارت است از تهوع و استفراغ، بی اشتهایی، اسهال، درد ناحیه شکم، یبوست، سوء هاضمه و آروغ زدن. بیشتر این عوارض با مصرف دارو همراه با غذا از بین می روند. تاکنون هم هیچ گزارشی از نارسایی کبدی بدست نرسیده است.

ثابت شده است که Rivastigmine می تواند در درمان بیمارانی که از پیشروی سریع دمانس رنج می برند، بسیار مفید واقع شود. متاسفانه این دارو انتخاب مناسبی برای درمان فراموشکاری های شَدید نمی باشد.

گالانتامین (Galantamine)

گالانتامین که Reminyl هم نامیده می شود، از گیاهی به نام گالانتوس ینوالیس بدست می آید. بر اساس تحقیق شش ماهه در دانشگاه واشینگتن مشخص شد که مصرف گالانتامین به مقدار 24 میلیگرم در روز عملکرد مغز و حافظه را در بیماران آلزایمری بطور مشخص بهبود می بخشد.

گالانتامین را باید وسط غذا و همراه با آب فراوان میل کرد تا عوارض جانبی به حداقل برسد. عوارض جانبی معمول مصرف این دارو تهوع و استفراغ، اسهال، درد ناحیه شکم،‌ سوء‌ هاضمه، سردرد، سرگیجه، کاهش ضربان قلب و تب و لرز می باشد.

گالانتامین از حیث عملکرد شبیه Rivastigmine می باشد. این دارو باید دو بار در روز مصرف شود و اگر با دوز مناسبی مصرف شود هیچ عارضه ای برای کبد ایجاد نمی کند.

آنتاگونیست های گیرنده ها NMDA

NMDA مخفف N-methyl- D-aspartate می باشد که برای حافظه و توانایی یادگیری بسیار مهم است. تحریک بیش از حد گیرنده های NMDA توسط گلوتامات که فرستنده عصبی بسیار حساس در مغز است،‌ باعث آسیب های عصبی که در اثر افزایش غلظت کلسیم در نورون های مغز به وجود می آیند، می شود. آنتاگونیست های گیرنده NMDA نسل جدید داروهایی هستند که در درمان بیماری های حافظه مورد مصرف قرار می گیرند.

ممانتین

این دارو، اولین دارو از گروه خودش است که در درمان بیماری آلزایمر متوسط تا شَدید مورد استفاده قرار می گیرد. این ادعا وجود دارد که ممانتین مانع تاثیرات محرک گلوتامات می شود. همانند بازدارنده های کولین استراز، ممانتین وسیله درمان بیماری های حافظه و یا پیشروی دمانس نیست بلکه می تواند سرعت پیشرفت علائم بیماری را کاهش داده و به پیشرفت عملکرد حافظه کمک کند. دوز معمول آن 10 میلیگرم دو بار در روز می باشد. محققان بخش پزشکی دانشگاه نیویورک تحقیقاتی در مورد ممانتین به مدت 28 هفته در درمان بیماری دمانس در سال 2003 انجام دادند. بر اساس این تحقیق، ممانتین تاثیرات زیان آور کمی داشته و زوال بالینی حافظه در بیماران را کاهش می دهد.

با توجه به تحقیق انجام گرفته،‌ داروی ممانتین، افراد بیمار را زیاد دچار مشکل نمی کند. عوارض جانبی معمول این دارو، بی خوابی، آشفتگی، سردرد، خستگی، خواب آلودگی و توهم است. مصرف ممانتین باعث مشکلات عروقی خیلی کمی می شود.

آنتاگونیست های گیرنده NMDA عاملان جدید و امیدبخش درمان اختلالات حافظه هستند. امروزه ممانتین تنها داروی این گروه است که FDA برای درمان آلزایمر تایید کرده است. این دارو با عوارض جانبی ناچیز، با داروهای دیگر هم واکنش نمی دهد یعنی می توان همزمان با بازدارنده های کولین استراز هم مصرف کرد تا تاثیر دارویی آن مضاعف شود.

ارگو آلکالوئیدها

ارگو آلکالوئیدها کاملاً با گروه های دارویی بازدارنده های کولین استراز و آنتاگونیست های گیرنده NMDA تفاوت دارند. برای این گروه از داروها، تحقیقاتی که صورت گرفته تنها روی حیوانات آزمایشگاهی بوده است. تصور می شود که نحوه عملکرد آنها این چنین است که جذب اکسیژن را افزایش داده و سوخت و ساز در سلول های نورونی را اصلاح می کند. این عمل به دنبال افزایش فرستنده های نورونی مخصوص در مغز صورت می گیرد.

ارگولوئید مسیلات

این دارو با نام Hydergine هم شناخته می شود، در ترکیب با دیگر داروها برای درمان بیماری های تشخیصی حافظه در افراد مسن بکار می رود. در سال 1950 به بازار دارویی عرضه شد. تحقیقات ضد و نقیضی انجام گرفته است. تامسون و همکارانش مقاله ای در مجله پزشکی نیوانیگلند در سال 1990 به چاپ رساندند که بر اساس آن داروی ارگولوئید مسیلات هیچ تاثیر چشمگیری در بیماران، ایجاد نکرده بود. از طرف دیگر بر اساس تحقیقی که در سال 1994 بدست آمد، این دارو در کاهش علائم بیماری دمانس نقش مهمی داشت.

ارگولوئید مسیلات باعث مشکلات قلبی عروقی می شود از جمله کاهش ضربان قلب و فشار خون. عوارض جانبی معمول دیگر شامل سردرد، سرگیجه، احساس ضعف و سستی و علائم معدی – روده ای (تهوع و استفراغ، بی اشتهایی، سوء هاضمه و انقباض عضلات شکمی) می باشد.

ارگو آلکالوئیدها نیاز به تحقیقات بیشتری دارد، برای تعیین میزان تاثیری که در درمان اختلالات حافظه دارد. به علت فراوانی عوارض جانبی و کمبود تاثیرات مثبت، این دارو در بهبود و اصلاح عملکرد حافظه نقش مهمی ایفا نمی کند.

داروهای بدون برچسب

داروهای بدون برچسب داروهایی هستند که پزشکان بیش از داروهای دیگری که توسط FDA تصویب شده اند،‌ به بیماران تجویز می کنند. مصرف این دارو بسیار زیاد است فقط به این دلیل که در عملکرد حافظه تاثیر زیادی دارند. این گروه دارویی، شامل چند زیرمجموعه است که به اختصار توضیح می دهیم.

استاتین ها

استاتین ها برای کاهش کلسترول خون مورد استفاده قرار می گیرند. برخی از این داروها لیپیتور، زوکور و مواکور می باشد. تصور می شود کلسترول خون بالا می تواند باعث بیماری اختلال حافظه و دمانس شود. محققان بخش پزشکی دانشگاه براون تحقیقی در مورد تاثیر این داروها انجام دادند تا متوجه شوند آیا آنها پیشرفت پلاک های نورونی را کاهش می دهند یا نه؟ (این پلاک ها یکی از عوارض کمک کننده به اختلالات حافظه هستند که با افزایش سن، به وجود می آیند.)

محققان هیچ دلیلی برای کاهش احتمال ابتلا به آلزایمر پیدا نکردند ولی بدیهی است که این داروها نقش مهمی در کاهش پیشرفت بیماری دارند.

عاملان انسدادی کانال کلسیم

این داروها به عنوان مثال وراپامیل برای درمان بیماری های قلبی – عروقی مانند فشار خون بالا و درد سینه بکار می رود. همچنان که قبلاً به اطلاع شما رسید، افزایش میزان کلسیم در مغز با کاهش نیروی حافظه تطبیق دارد. شاید تصور کنید که اگر جریان داخلی کلسیم متوقف شود، در نتیجه اختلالات حافظه بهبود می یابند،‌ ولی تحقیقات خلاف این ادعا را ثابت می کنند.

بر اساس تحقیقی که در سال 1999 صورت گرفت، مشخص شد که افرادی که از داروهای این گروه به مدت طولانی استفاده می کنند، شانس بیشتری برای تجربه بیماری های مرتبط با حافظه در مقایسه با افرادی که از دیگر داروهای قلبی عروقی استفاده می کنند، دارا هستند.

NSAIDSها (داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی)

التهاب مغزی به عنوان یکی از عوامل اختلالات حافظه و حتی بیماری آلزایمر محسوب می شود. نورون های ویژه ای که استیل کولین را دنبال می کنند، در برابر التهاب بسیار آسیب پذیر هستند. در نتیجه این داروها مثل ایندومتاسین و ایبوپروفن، در درمان این نوع بیماری ها مورد استفاده قرار می گیرند. تصور می شود که ریسک ابتلای بیمارانی که سابقه بیماری التهابی مزمن مثل آرتروز دارند، نسبت به بقیه افراد کمتر است، چرا که آنها از داروهای NSAID در بلندمدت استفاده کرده اند.

محققان بخش پزشکی دانشگاه بریجتون در تحقیقی که روی تاثیر ایبوپروفن بر این موضوع انجام دادند، هیچ مدرک کافی پیدا نکردند که مصرف ایبوپروفن می تواند باعث درمان پیشروی اختلالات حافظه شود. حتی آنها به این نتیجه مخالف رسیدند که خطر عوارض جانبی این دارو از جمله خونریزی بیشتر از تاثیرات مثبتی است که روی حافظه ایجاد می کند.

آنتی بیوتیک ها

آخرین گروه دارویی بدون برچسب آنتی بیوتیک ها هستند. کلمه آنتی بیوتیک همچون چتر وسیعی است که بر گروه های مختلف دارویی که برای درمان انواع عفونت ها بکار می رود، کشیده شده است. یکی از مهمترین گروه آنتی بیوتیک ها که برای ما هم آشنا است، گروه شلاته کننده ها است که با داروها پیوند یافته باعث رسوب در بافت هایی مثل استخوان می شود. کلیوکینول مثالی از این گروه است که از سد خونی مغز عبور کرده و میل ترکیبی زیادی با یون های روی و مس در مغز دارد.

پژوهشگران بخش پزشکی دانشگاه دوک به این یافته رسیده اند که بین مقادیر مس و روی در مغز و اختلالات حافظه مثل بیماری آلزایمر رابطه ای وجود دارد. اخیراً استفاده از کلیوکینول در ترکیب با ویتامین B12 مورد تحقیق قرار گرفته است. بر اساس این تحقیق احتمال درمان ‌های پزشکی جدیدی در عرصه بیماری های حافظه به وجود می آید.

داروهایی با تاثیرات منفی روی حافظه

داروهایی در دسترس شما هستند که برای درمان بیماری خاصی مورد استفاده قرار می گیرند. این داروها ممکن است اثرات نامطلوبی روی حافظه تان داشته باشند. اگر فکر می کنید داروی مصرفی تان برای حافظه شما نامناسب است با پزشک تان مشورت کنید.

این لیست به شما کمک می کند تا بدانید که آیا داروهای مصرفی تان در کاهش کارکرد حافظه تان موثر است یا نه؟ این نکته را هم مد نظر داشته باشید تاثیری که هر فرد بیماری از یک داروی مشخص می گیرد با بیماران دیگر متفاوت است.

داروهای فشار خون

داروهای اعصاب و روان

داروهای معده

داروهایی که ممکن است باعث سردرگمی شوند.

داروهای زیر ممکن است باعث آشفتگی مغزی و اغتشاش شعور شوند. مانند سایر داروها، در صورت بروز عوارض جانبی به پزشک مراجعه و با وی مشورت کنید.

داروهای قلبی

آنتی بیوتیک ها

  • نورفلوکساسین
  • گریپ فلوکساسین
  • سیپروفلوکساسین
  • آمانتادین
  • متانامین
  • لووفلوکساسین
  • اسپارفلوکساسین
  • لام فلوکساسین
  • افلوکساسین
  • انوکساسین

داروهای دیابت

داروهای سیستمی

داروهای آلرژی و سرماخوردگی

داروهای مسکن

داروهای معده

داروهای ضد افسردگی

داروهای خواب آور، آرام بخش و هیپنوتیزم

داروهای باربیتورات

داروهای ضد اختلالات روانی

داروهای اعصاب

دیگر داروها

نظریات نهایی

مهمترین گروه دارویی بازدارنده های کولین استراز هستند. آنها بوسیله محافظت از فرستنده های استیل کولین که برای حافظه و توانایی های یادگیری شما بسیار مهم است، کار می کنند. Rivastigmine – Donepezil – Tacrine و Galantamine همگی جزو این گروه دارویی هستند. Tacrine به صورت محدود مورد استفاده قرار می گیرد، به این علت که روی کبد تاثیرات زیان آوری دارد. Donepezil رایج ترین داروی مصرفی این گروه است چون مصرف آن تنها یکبار در روز توصیه می شود و روی کبد تاثیر چندانی ندارد. Rivastigmine روی بیماران تاثیر بالینی بهتری دارد زمانی که حداقل 2 سال از مصرف دائمی آن گذشته باشد، در حالی که Galantamine روی عملکرد مغز تاثیر دارد.

گروه دارویی NMDAS،‌ گروه دارویی تایید شده ای است که عوارض جانبی و واکنش های دارویی کمتری دارد. این امر بسیار حائز اهمیت است چون به این معنی است که آنها را می توان همزمان با بازدارنده های کولین استراز مصرف کرد تا تاثیر درمانی آن مضاعف شود. ارگو آلکالوئیدها گروه دارویی عوارض جانبی بیشماری دارد در حالی که تاثیرات مثبت کمتری در درمان دارند.

گروه دیگر یعنی داروهای بدون برچسب هم در درمان بیماری های حافظه مورد استفاده قرار می گیرند. این گروه شامل استاتین ها NSAIDها و آنتی بیوتیک ها می باشد. تحقیقات زیادی روی این داروها صورت گرفته است.

در حالی که بعضی از داروها در افزایش توانایی حافظه نقش دارند، برخی دیگر از داروها هم هستند که می توانند واقعاً حافظه تان را دچار مشکل سازد. اکثر این داروها را که می توانند بر حافظه شما تاثیر مخالف بگذارند را در لیست آورده ایم. حال زمان آن فرا رسیده است که در مورد داروهای مصرفی تان بسیار آگاهانه عمل کنید.

اکثر داروهایی که در این مقاله آمده است، بسیار جدی و دقیق مورد آزمایش قرار گرفته اند. اما آنچه مهم است نظر پزشک شما است که چه دارویی برایتان تجویز می کند و همچنین واکنش بدن شما به دارویی است که مصرف می کنید.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «داروهایی که بر حافظه تاثیر مثبت یا منفی می گذارند»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری، ترجمه و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا کتاب دکتر حافظه، تالیف داگلاس جی. میسون و اسپنسر خاویر اسمیت ترجمه فرزانه اختیار وکالتی از نشر یاران، منتشر شده در ۱۳۹۱ با شابک ۳-۵۸-۸۸۶۲-۹۷۸ به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.

نمایش بیشتر

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

مطالب مشابه

دکمه بازگشت به بالا