فنگ شویی چیست و از کجا آمده است؟
فنگ شویی یا ژئومانسی یک تفکر سنتی چینی بر اساس دانشی اختراعی و ساختگی است که برای اولین بار در چین باستان معرفی شده است. این آموزه مدعی است که با استفاده از نیروهای انرژی، می تواند باعث تعادل آرمانی افراد با محیط اطرافشان و در نهایت سلامت بهتر و باکیفیت تر انسان شود. نام فنگ شویی در زبان انگلیسی مترادف است با دوگانه باد – آب.
این اندیشه از روی دست نوشته ای که اثری مفقود شده است به نام «کلاسیک در امور دفن متوفیات» کشف شد که از آن در نوشته ای به نام تفسیری از گو ئو – پو نام برده شده است. فنگ شویی یکی از 5 هنر متافیزیکی چینی است که در طبقه بندی فیزیوگنومی قرار می گیرند. (فیزیوگنومی مشاهده ظواهر اشیاء از طریق فرمول ها و محاسبات است.) در دستورات فنگ شویی در مورد معماری بر اساس نیروهای غیر قابل مشاهده ای صحبت می شود که جهان، زمین و انسان را به یکدیگر مرتبط می کنند و به نام «کی» شناخته می شوند.
از نظر تاریخی فنگ شویی در ساختمان های جنوب شرقی آسیا بسیار مورد استفاده بوده است. مخصوصاً در بناهایی که اهمیت معنوی داشته اند مثل معابد و البته نیز در خانه ها و دیگر ساختمان ها هم استفاده می شده است. در طرح فنگ شویی یک نقطه فرخنده و متبرک در ساختمان یافت می شد، مانند محل عبور آب یا اینکه با استفاده از ستارگان و قطب نما به آن نقطه می رسیدند.
در این مقاله شما می توانید با مفاهیم فنگ شویی آشنا شوید.
تاریخچه
در سال 2013 به یمن یافته هایی از فرهنگ های یانگ شائو و هونگ شان، اولین نمونه های استفاده از فنگ شویی در تاریخ معرفی شد. تا قبل از اختراع قطب نمای مغناطیسی، فنگ شویی عمدتاً برای کشف رابطه بین انسان ها و جهان پیرامون شان به ستاره شناسی متوسل می شد. حدود 4000 سال قبل از میلاد در ساخت درهای خانه ای به نام بانپو استفاده شده است که آن درها، در امتداد گروه ستاره ای شناخته شده یینگ شی (شبیه به صورت فلکی) ساخته شده اند که منظور از این عمل استفاده از بیشترین نور خورشید در خانه در کوتاه ترین روزهای سال بوده است.
در دوره سلسله ژو به گروه ستارگان یینگ شی، دینگ گفته می شد و برای ساختن پایتخت چین نیز از همین نشانه استفاده شد.
از دستورات فنگ شویی حدود سه هزار سال قبل از میلاد در ساخت کاخی در دادیوان استفاده شد. همچنین در آرامگاه پویانگ مربوط به چهار هزار سال پیش از میلاد نیز که در حقیقت نقشه ای از ستارگان آسمان بوده استفاده شده است، که نشان دهنده صور فلکی اژدها و ببر بود. فنگ شویی در ابتدا در ساخت قصرها بکار می رفت. اما کم کم در ساخت و طراحی ابنیه دیگر در شهرهای بزرگ چین هم بکار رفت.
در دست نوشته هایی مانند کتابچه راهنمای صنعتگران و دست نوشته لوبان این اصول برای معماران باستانی چین به وضوح توضیح داده شده است. در ساخت معابد و گورستان ها نیز از قوانین فنگ شویی استفاده می شد، از پویانگ تا ماوانگ اویی.
اولین آلات افزار و روش ها در تاریخ فنگ شویی قبل از اختراع قطب نما فنگ شویی تاریخی به قدمت 3,500 سال داشته است. برخی از این روش ها را می توان تا دوره نوسنگی در چین دنبال کرد.
برخی نیز بعدها در دوران سلسله های هان، تانگ، سونگ و مینگ اضافه شدند. شاید از اولین سخت افزارهای فنگ شویی وسیله ای به نام نومون بود که یک تیغه سه ضلعی فلزی برای محاسبات هندسی بوده است.
چینی ها از ستاره قطبی برای تشخیص محور شمال جنوب استفاده می کردند. گاهی نیز از ترسیم منصف زاویه بین محل طلوع و غروب خورشید برای بدست آوردن جهت شمال استفاده می نمودند. حتی آئین هایی نیز برای استفاده از افزارهای فنگ شویی توسط روحانیون در تطبیق با پدیده های آسمانی انجام می شد. وسیله دیگری به نام لیورن که شی نیز نامیده می شد و تخته ای دو رو بود که از هر دو طرف لاکی شده بود از دیگر افزارهای معماران چینی بوده است.
روی این تخته خطوط شناسایی ستاره شناسی منقوش بود. این وسیله در قبوری مربوط به 278 پیش از میلاد کشف شده است. علائم روی لیورن و علائم روی قطب نماهای چینی که بعداً به وجود آمدند، کاملاً متناظر بودند.
بالاخره اولین قطب نماهای مغناطیسی در دوره سلسله هان از سنگ آهنربای طبیعی ساخته شدند و اولین انواع آن به شکل قاشقی کوچک ساخته می شد که نوک آن به سمت جنوب جهت می گرفت. از دیگر افزارهای آنان خط کش فنگ شویی بوده است.
مفاهیم اساسی
هدف فنگ شویی قرار دادن اجسام ساخته بشر در بهترین حالت یا بهترین «کی» است که شکلی تخیلی از انرژی بوده است. بهترین نقطه و محور شی در زمان.
فنگ شویی باستانی علم نیست، بلکه در طبقه بندی علم کاذب جای می گیرد البته مدعی است برای کارکرد بهتر انسان در جهان مفید است. اما این تاثیر با روش های علمی قابل تایید نیست.
کی که یک انرژی متحرک مثبت یا منفی حیاتی است، نقش اصلی را در فنگ شویی بازی می کند. تاثیر کی بر می گردد به جهت گیری ساختمان، قدمت ساختمان و تعامل آن با محیط اطراف، شامل کوچکترین تغییرات آب و هوایی، شیب زمین، سرسبزی و کیفیت خاک است.
طبق نوشته های کتاب باستانی چینی به نام «کلاسیک در امور دفن متوفیات»، جسد با دفن شدن در محل مناسب از انرژی حیاتی کی بهره خواهد برد. در چین باستان با تخریب قبور دشمن سعی در تضعیف انرژی کی در ایشان داشتند. پروفسور ماکس نول در سخنرانی خود در سال 1951 کی را شکلی از تشعشعات خورشیدی می داند.
همانطور که هوای جو با گذشت زمان تغییر می کند، کیفیت کی نیز بالا و پایین می رود. فنگ شویی با استفاده از قطب نما را می توان شکلی از برآورد کیفیت محیط منطقه با پیشگویی از طریق امور آسمانی تلقی کرد. فنگ شویی ادعا می کند اغلب مردم با کارمای خوب در زمینی با کی خوب زندگی می کنند. (لفظ کارما که ریشه در بودیسم و هندوییسم دارد، بطور خلاصه نشان دهنده تاثیر عمل انسان در تعیین سرنوشت وی است.)
قطبیت
در فنگ شویی قطبیت با نظریه یین و یانگ توصیف می شود. این دو مانند دو قطب متضاد مغناطیسی عمل می کنند. یکی از این دو قطب یعنی یانگ عمل می کند و دیگری یعنی یین عمل را می پذیرد. شاید اولین درک از مفهوم تقارن آئینه ای در تاریخ بشر همین مفهوم یین و یانگ باشد.
بعداً این تئوری با تئوری 5 عنصر ادامه یافت که با مشاهده لکه های سیاه در خورشید همراه بود. 5 عنصر چینی شامل فلز، زمین، آتش، آب و چوب می شد. این عناصر معمولاً شبیه مواد واقعی یا شبیه نیروهای لازمه حیات تلقی نمی شدند. زمین در نقش یک بافر و متعادل کننده است که بعد از خنثی شدن دو قطب توسط هم برای ایجاد تعادل وارد می شود.
از آنجایی که هدف طب باستانی چینی ایجاد تعادل میان یین و یانگ در بدن است، هدف فنگ شویی هم در امتداد قرار دادن یک محل، ساختمان، شئی یا حتی شهر در میدان نیروهای یین و یانگ است.
باگوا یا 8 نمودار
باگوا نمودارهایی بودند که ابتدا در چارت رود زرد دیده شدند و سپس در چارتی به نام بهشت آمدند که مرتبط با وقایع ستاره شناسی مشاهده شده در هزاره ششم قبل از میلاد و تقویم لاک پشت مربوط به سلسله یائو بودند. در بخش یائودیان از کتاب مستندان شانگ شو 4 جهت اصلی با نشانگرهای ستاره ای از 4 صورت فلکی فوق بزرگ به نام چهار حیوان آسمانی شناخته می شوند:
- شرق = اژدهای لاجوردی
- جنوب = پرنده شگرف (جیوه ای)
- غرب = ببر سفید
- شمال = لاک پشت سیاه
نمودارها با سی فانگ (4 جهت) استفاده می شدند که روشی برای پیشگویی در دوران سلسله شانگ بود.
فنگ شویی سنتی
فنگ شویی سنتی باستانی است بر مبنای مشاهده زمان آسمانی و فضای زمینی.
مکتب فرم که قدیمی ترین مکتب فنگ شویی است در مورد محل قرارگیری و جهت قبور که برای ایشان اهمیت زیادی داشت استفاده می شد که بعدها در مورد خانه ها و دیگر ابنیه نیز استفاده شد.
فرم یا شکل در این مکتب نشان از شکل محیط مثل کوه ها، رودخانه ها، فلات و ساختمان ها و… دارد. در این مکتب 5 حیوان آسمانی (ققنوس، اژدهای سبز، ببر سفید، لاک پشت سیاه و مار زرد)، مفهوم یین و یانگ و 5 عنصر سنتی (چوب، آتش، زمین، فلز و آب) در نظر گرفته می شدند.
در مکتب فرم شکل زمین و جریان باد و آب برای یافتن بهترین کی استفاده می شد و زمان مهم ترین وقایع زندگی فرد مثل روز تولد ساکنان خانه و شکل ساختمان مهم بوده اند.
مکتب قطب نما
در مکتب قطب نما روش های جدیدتر فنگ شویی مبتنی بر 8 جهت اصلی که هر کدام یک کی منحصر به فرد دارند استفاده می شد؛ و لوپوان افزاری شبیه دیسک با حلقه های متحدالمرکز رسم شده در اطراف یک قطب نمای مغناطیسی بود که برای جهت یابی دقیق استفاده می شد. ضمناً روی آن فرمول های زیادی از دستورات فنگ شویی هم حک می شد.
روش های فنگ شویی باستانی هم به صورت کتبی از طریق کتاب ها و هم از طریق شفاهی از استاد به شاگرد منتقل می شد. در فنگ شویی معاصر اجماع بر سر درستی یکی از این مکاتب وجود ندارد و از ترکیبی از آنها استفاده می شود.
اشکال فنگ شویی در غرب
متاخرترین فرم های فنگ شویی در غرب اصول ساده شده ای از آن را استفاده می کنند که از مکاتب قدیمی گرفته شده است و بیشتر روی استفاده از باگوا تکیه می کنند.
روش میل و آرزو
روش تمایلات هشتگانه زندگی در فنگ شویی سیستم ساده ای از هماهنگ کردن 8 جهت اصلی با آرزوهای فرد است. آرزوهایی در مورد یک زندگی خاص مثل خانواده، ثروت، شهرت و… که بیشتر از آرزوهای هشتگانه در حاکمیت باگوا الهام گرفته است و این روش روشی مبتنی بر محاسبات هندسی نیست.
بررسی فنگ شویی در تحقیقات معاصر
اکولوژیست هایی که روی اکوسیستم هایی تحقیق می کنند که تحت تاثیر فنگ شویی در چین باستان ساخته شده اند و آن را جنگل های فنگ شویی می نامند، معتقدند تاثیرات مثبتی را از آن دیده اند و نباید آن را به سادگی کنار گذاشت. دانشمندان محیط زیست نیز روی روش های فنگ شویی تحقیق می کنند و باستان شناسان به عنوان یک روش قدیمی معماری روی آن مطالعه می کنند. در بررسی هایی که در سایت های باستانی در قاره آمریکا که منسوب به سرخ پوستان قدیم بوده، انجام شده نیز روش های معماری مبتنی بر مشاهده ستارگان و محل استقرار آنها را یافته اند.
منتقدان فنگ شویی
محققان می گویند چون فنگ شویی تکیه اساسی بر قطب نما داشته و قطب نماها به شدت تحت تاثیر بادهای خورشیدی قرار می گیرند، لذا ساخت ساختمان ها دقیقاً بر شمال مغناطیسی منطبق نمی بود. اولین واکنش غربی ها در تاریخ فنگ شویی در نوشته ای از میسیونری ایتالیایی ثبت شده به نام ماتئو ریچی که بنیانگذار میسیون ژزوییت چین بود.
در آن نوشته، فنگ شویی را علمی بر مبنای موهومات می داند و می گوید آنها ابنیه ها را بر محور سر و دم اژدهایی که گویا در زیر خاک خفته است می سازند. در جای دیگری می نویسد، مگر می شود چیزی غریب تر از این شنید که امنیت خانواده، افتخارات ایشان و حتی زنده بودن آنها به وجود مسائلی مثل باز بودن یک دراز راست یا چپ یا بارش باران از دست راست یا چپ یا باز بودن پنجره در اینجا یا آنجای خانه یا بالاتر بودن سقف یک خانه نسبت به دیگری وابسته باشد!
در دوران ویکتوریایی این اظهارات بیشتر مبتنی بود بر نژادپرستی اروپایی. مثلاً پی دبلیو پیچر انگلیسی عضو انجمن آموزشی در چین از تخریب ابنیه ای که بر مبنای فنگ شویی ساخته شده اند سخن می راند و جایگزین کردن آنها با ساختمان هایی با معماری غربی.
بعد از ایجاد جمهوری خلق چین در 1949 از فنگ شویی به عنوان یک روش دوران فئودالی و مبتنی بر خرافه نام برده شد و در آن کشور ممنوع گشت؛ و حتی آن را شیطان اجتماع نامیدند.
اما در تایوان و هنگ کنگ کماکان ادامه پیدا کرد. در دوران انقلاب فرهنگی چین فعالان فنگ شویی توسط گاردهای سرخ تحت تعقیب قرار گرفتند. در حال حاضر بعد از گذشت سال ها فنگ شویی به میزان بیشتری مورد تحمل حکومت چین قرار می گیرد.
اما در عین حال هنوز استفاده از فنگ شویی به عنوان روش کسب درآمد و مشاوره برای معماری ساختمان غیر قانونی است.
در سال 2006 در کینگ دائو، یک گالری هنری که به محلی برای آموزش فنگ شویی تبدیل شده بود، بسته شد. در سایه فرهنگ چین انقلابی باورمندان فنگ شویی تنها به یک سوم جمعیت تقلیل پیدا کرده است.
تنها بعضی از دانشمندان چینی جهت تحقیق در مسائل تاریخی و معماری باستانی چین اجازه دارند که در مورد فنگ شویی مطالعه نمایند.
فنگ شویی معاصر
غربی ها در شورش ضد غربی موسوم به بوکسورها در چین، به خاطر تمسخر اصول فنگ شویی، مورد انتقاد قرار گرفتند.
فنگ شویی امروزه نه تنها در آسیای جنوب شرقی بلکه در غرب نیز مورد توجه قرار گرفته است. ولی هنوز هم مورد انتقاد مسیحیان به لحاظ مذهبی است. اصولاً مسیحیان معتقد، فنگ شویی را به مثابه نوعی جادوگری می شناسند.
منتقدان دیگری نیز هستند که نسبت به فنگ شویی مشکوک هستند و تفاوت نظرات متخصصان فنگ شویی را دلیل بر غیر قطعی بودن آن می دانند که تنها بر اساس حدس و گمان استوار است. به گفته مارک جانسون بسیاری بر تاثیر بلندمدت فنگ شویی اعتقادی ندارند.
بعد از سفر ریچارد نیکسون به چین، فنگ شویی در آمریکا قابل عرضه شد؛ و توسط کارآفرینان آمریکایی از نوع عصر جدید بر اساس بازار مصرف غربی بازنگری شد.
منتقدان فنگ شویی معاصر معتقدند که بسیاری از اصول اساسی فنگ شویی سنتی در طی ترجمه ها از دست رفته است و مورد عنایت قرار نگرفته است.
در فنگ شویی جدید نیز صحبت از انرژی حاصل از سبک عصر جدید است که با آرایه هایی از فرآورده های متافیزیکی غنی شده و برای فروش به کاربر ارائه می شود تا سلامتی اش را بهبود ببخشد، توانایی اش را توسعه دهد و برنده بودن در بخت آزمایی زندگی را تضمین کند.
منابع
مقاله علمی و آموزشی «فنگ شویی چیست و از کجا آمده است؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مقاله آناهیتا ذوالریاستین در مجله تندرستی همشهری، به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.
