اختلال پارانویید چیست؟
اختلال روانی پارانویید یکی از بیماری هایی است که تشخیص و درمان آن سخت می باشد. تشخیص آن بیشتر به دلیل همپوشانی با برخی از اختلالات و شرح وضعیت نادرست از سوی بیمار و درمان آن به دلیل آنکه بیمار دچار این سوء ظن است که اگر کسی می خواهد به وی کمک کند غرض و قصدی نامطلوب دارد، سخت است.
در واقع فردی که دچار پارانویید باشد حاضر به قبول آنکه بیمار است، نیست و ارجاع آن به مشاور و روانپزشک زمان بر است از این رو خود بیمار بعد از مدتی دست از درمان می کشد و در برابر آن مقاومت می کند.
در این مقاله شما می توانید با اختلال پارانویید آشنا شوید و در صورت تشابه رفتار، جهت درمان اقدام نمایید.
ویژگی های اختلال پارانویید
- همیشه درباره دیگران شکاک هستند و به آنها اعتماد ندارند.
- حرف های بدون منظور دیگران را ترسناک و اضطراب آور برای خود تلقی می کند و قصد نیات شان را بدخواهانه می بیند.
- در هر رویدادی به دنبال تهدیدی پنهانی هستند و نداشتن اعتمادشان به دیگران فراگیر و غیر قابل تغییر است.
- از دوستی های نزدیک اجتناب می کنند و افراد را دشمن خود می بینند.
- اغلب فکر می کنند که دیگران به آنها خیانتی عمیق و برگشت ناپذیر مرتکب شده اند هر چند برای اثبات هیچ سند علنی ندارند.
- این دسته از افراد حتی گفته های تحسین آمیز یا حسن نیت را ایرادجویی تلقی می کنند؛ مثلاً اگر کسی به فرد پارانوئیک پیشنهاد کار بدهد او اینطور تعبیر می کند که پیشنهاد کننده بطور غیر مستقیم می خواهد نشان دهد که او در شغل فعلی خودش موفق نیست.
اعتماد از دست رفته
بطورکلی اصل زندگی فرد پارانویید این است، به هیچکس اعتماد نکن!
به یاد داشته باشید که صفت پارانویید (بدبینی) ممکن است انطباقی باشد مخصوصاً در محیط تهدید کننده. اختلال شخصیت پارانویید فقط در صورتی باید تشخیص داده شود که این صفات انعطاف پذیر، ناسازگارانه و مداوم باشد و باعث اختلال فراوانی در عملکرد یا ناراحتی ذهنی شوند.
علل اختلال پارانویید
- ژنتیکی: در مورد مبانی ژنتیکی شواهد چندانی وجود ندارد. بعضی مطالعات نشان می دهند که این اختلال ممکن است در بین خویشاوندان افراد مبتلا به اسکیزوفرنی اندکی بیشتر شیوع داشته باشد.
- روانی: به دوران کودکی باز می گردد. والدین این دسته از بیماران، افرادی کمالگرا و سخت گیر بوده اند. محیط خانوادگی سرد، انزواجو، بی اعتمادی و سوء ظن، موقعیت های برانگیزنده حسادت و کاهنده اعتماد به نفس، بدرفتاری از سوی والدین و رفتار و گفتار طعنه آمیز و دارای معانی دوگانه از سوی آنان همه در ایجاد شخصیت پارانویید نقش دارند. فرد پارانویید از نظر دیگران مانند یک کودک تنها و عجیب است. پارانویید رابطه اش با دیگران کم است و احتمال زیادی دارد که دیگران او را اذیت و طرد کنند. این نوع ابتلا به شک و گمان اغلب باعث می شود او حداقل یکی از والدین را فردی متخاصم، تحقیر کننده و کنترل کننده توصیف کند که به دوران کودکی اش باز می گردد. برای درک بهتر تناقض ظاهری که آنها هم خاص هستند و مستعد ریشخند دیگران، این افراد ادعا می کنند که علت حملات اجتماعی دائمی به دیگران، این حقیقت است که آنها از دیگران بهتر می باشند.
- عوامل فرهنگی: بعضی افراد مثل زندانیان، پناهندگان، مبتلا به نقص شنوایی و سالمندان به علت تجربه منحصر به فردی که دارند در مقابل این اختلال آسیب پذیری خاصی دارند. موضوعاتی کوچک و کاملاً خنثی که برای توهین طراحی نشده اند، ممکن است توهین آمیز به نظرشان برسد.
معیارهای تشخیص
در کل می توان این موارد را به عنوان معیارهای تشخیص این اختلال مطرح کرد:
- بدبینی و عدم اعتماد به دیگران
- فرد فکر می کند که دیگران از او سوء استفاده می کنند و به او آسیب می رسانند.
- فرد فکر و ذهنش دائماً مشغول شک و تردیدهای ناموجه درباره وفاداری و قابل اعتماد بودن دوستان است.
- به درد دل کردن تمایل ندارد.
- حرف های بی منظور و مهربانانه دیگران و رویدادهای کاملاً خنثی را تهدیدآمیز تلقی می کند.
- بطور دائم کینه نگه می دارد.
- جملاتی را علیه شخصیت و آبروی خود کشف می کند که برای دیگران آشکار نیست.
- بطور مکرر و بدون هیچ سندی درباره وفاداری همسر یا نامزد خود شک می کند.
سختی های زندگی با یک فرد پارانویید
پارانویید یک الگوی مادام العمر است و به کندی تغییر می کند. به نظر می رسد هر کاری که می کنید باعث دشمنی بیشتر فرد بیمار می شود و برای شما پشیمانی به بار می آورد. اگر بتوانید دیدگاه آنها را مخصوصاً که اگر نزدیک به شما باشند (مانند همسرتان) را در مورد جهان بپذیرید و همزمان نسبت به تغییرات امیدوار باشید در جایگاهی هستید که می توانید رفتار و شکاکیت اجتناب ناپذیر او را تحمل کنید.
در ایجاد اعتماد با حوصله کار کنید. درگیر کردن شریک تان بدون فشار و به آهستگی یعنی دادن مجوز برای اینکه شما را قابل اعتماد و هماهنگ ببیند، می تواند کلید راهگشا باشد. به خاطر داشته باشید که واداشتن فرد پارانویید به اعتماد زودهنگام (چرا نمی تونی بهم اعتماد کنی؟) بی نتیجه است و این انتظار انتقاد او را تشدید می کند. هر چند وسوسه انگیز است، جلوی عصبانیت خود را بگیرید.
بسیار طبیعی است که به نظرها و سوء ظن های فرد پارانویید با عصبانیت پاسخ دهید اما نکته همین جا است، شخص پارانویید از شما انتظار دارد که خصمانه و خشونت آمیز برخورد کنید. انتقام همراه با عصبانیت شما چیزی که پارانویید همیشه می دانسته، به او ثابت می کند که شما هم قابل اعتماد نیستید. ایجاد تصویری از شخص پارانویید به عنوان کودکی ترسیده یا مجروح می تواند به شما در کنترل خشم و اعمال خشونت کمک کند. در کشمکش هایش لفظی درگیر نشوید. به او بطور فعالانه گوش دهید. نکته مهم این است که شما نباید به افکارش دامن بزنید و به آن ملحق شوید.
در انتظارهایتان واقع گرا باشید اما زمانی که پای سلامتی خودتان و بچه در میان است، مصالحه نکنید.
درمان می شود اما سخت
از آنجایی که ریشه های پارانویا همیشه به تجارب کودکی بر می گردد، بعدها به سختی می توان این الگوها را تغییر شکل داد. همانطور که در ابتدا ذکر شد بیمار شخصیتی پارانوییدی بندرت برای درمان داوطلب می شود مگر اینکه با طلاق یا از دست دادن شغل تهدید شود. گاهی ممکن است این افراد مایل باشند که با روانشناس در مورد اینکه چگونه بقیه آنها را آزار می دهند یا چگونه قربانی شده اند، صحبت کنند اما هیچگونه انتظار پذیرش سهم واقعی شان را از مشکل نداشته باشید.
درمانگرها تلاش می کنند جوی مثبت به وجود آورند که به ایجاد حس اعتماد منجر شود. رویکرد شناخت درمانی معمولاً برای این افراد اتخاذ می شود تا با کار کردن روی خطاهای شناختی تغییر و پیشرفت حاصل شود.
به دلیل اینکه ریشه های پارانویا در دوران کودکی است، بنابراین پیشرفت درمان و در کل روان درمانی سخت است و از همه مهم تر اینکه درصد کمی از این افراد به روانشناس مراجعه می کنند. در صورتی که این اختلال با اختلالات دیگر همپوشانی داشته باشد مراجعه به روانپزشک الزامی است. در آخر اینکه پیشرفت درمانی به کندی صورت می گیرد و فرد پارانویید نسبت به تغییرات مقاومت شَدید دارد.
همپوشانی با سایر اختلالات
افراد مبتلا به این اختلال مخصوصاً در پاسخ به استرس ممکن است دوره های روان پریشی بسیار کوتاه را تجربه کنند. در برخی موارد دیگر اختلال پارانویید ممکن است به صورت پیشایند اختلال هذیانی یا اسکیزوفرنی به نظر برسد یا ممکن است دچار اختلال افسردگی اساسی شوند و در معرض وسواس فکری عملی قرار گیرند.
توجه داشته باشید که ابتدا اختلال پارانویید به صورت پیش مرضی (پیشایند) بوده و در برخی افراد ممکن است افسردگی، وسواس فکری – عملی آشکار شود. رایج ترین اختلالات شخصیت همزمان اسکیزوئید، خودشیفتگی و اختلال شخصیت مرزی هستند.
بهتر است بدانید این بیماری اغلب در مردان شیوع دارد. اختلال شخصیت پارانویید ممکن است اولین بار در کودکی و نوجوانی همراه با گوشه گیری، روابط نامناسب با همسالان، اضطراب اجتماعی، پیشرفت کم در مدرسه، حساسیت مفرط و افکار و زبان عجیب آشکار شود. سلامتی شما آرزوی ما است.
منابع
مقاله علمی و آموزشی «اختلال پارانویید چیست؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مقاله یاسمن رزمجو، به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.
