شایع ترین سرطان های دستگاه گوارش
سرطان ها از یک اختلال در سلول های بدن شروع می شوند. سلول ها در حالت طبیعی رشد می کنند و تقسیم می شوند، سپس بسته به نیاز بدن سلول های قدیمی از بین می روند و سلول های جدید جایگزین آنها می شوند. اما گاهی اوقات این روند دچار اختلال شده و خطر سرطان مطرح می شود. به این ترتیب که سلول های قدیمی از بین نمی روند و سر جای خود باقی می مانند یا اینکه سلول های جدید زمانی تشکیل می شوند که بدن به آنها نیازی ندارد. این سلول های اضافه توده ای را تشکیل می دهند که تحت عنوان غده یا تومور شناخته می شوند. تومورها ممکن است بدخیم یا خوش خیم باشند.
تومورهای خوش خیم باعث سرطان نمی شوند و معمولاً بعد از خارج شدن از بدن مجدداً رشد نمی کنند. همچنین به بافت های مجاور و بخش های دیگر بدن نفوذ نمی کنند؛ اما تومورهای بدخیم می توانند به بافت های مجاورشان منتقل شوند. سلول های سرطانی همچنین می توانند از تومورهای بدخیم جدا شده و وارد دستگاه لنفاوی یا جریان خون شوند و تومورهای جدیدی را در اندام های دیگر ایجاد کنند که به این حالت متاستاز (Metastasis) گفته می شود.
اغلب افراد فکر می کنند سرطان فقط برای دیگران پیش می آید و به همین دلیل نسبت به عوامل خطرساز آن بی اهمیت هستند. اما باید بدانید این بیماری فقط به ژنتیک مربوط نمی شود بلکه افزایش سن، الگوی اشتباه زندگی، تغذیه نامناسب و آلودگی های محیطی و شغلی همگی می توانند شما را در خطر ابتلا به سرطان قرار دهند.
اگر می خواهید از سرطان در امان باشید، شما می توانید با ما همراه شوید تا با انواع سرطان های دستگاه گوارش، علائم، عوامل خطر و راه های تشخیص، درمان و پیشگیری آشنا شوید.
سرطان مری
مری لوله ای 25 سانتی متری در قفسه سینه است که غذا به وسیله آن از دهان به معده منتقل می شود. سرطان مری معمولاً از سلول های لایه درونی مری شروع می شود و بعد به تدریج به داخل مری و بافت های اطراف آن انتقال پیدا می کند.
عوامل خطرساز:
- سن 65 سال یا بالاتر
- مذکر بودن
- استعمال دخانیات و مشروبات الکی
- برنامه غذایی نامناسب و مصرف کم میوه و سبزی
- کمبود آهن و ویتامین ها
- مصرف زیاد روغن جامد، شکر، نمک، ترشی، نوشابه گازدار و کنسروها
- چاقی مفرط
- بازگشت اسید معده یا ریفلاکس
- مصرف نوشیدنی های خیلی داغ
- سابقه سرطان مری در خانواده
علائم ابتلا: سرطان مری در مراحل اولیه معمولاً علامتی ایجاد نمی کند اما پیشرفت آن به تدریج باعث می شود غذا در مری گیر کند یا گاهی برگردد. حتی بعد از مدتی نوشیدن مایعات نیز دشوار می شود. درد هنگام بلع غذا، احساس توده و برجستگی در گلو، درد در قفسه سینه و ناحیه پشت، کاهش وزن، سوزش سر دل یا ترش کردن، گرفتگی صدا، سرفه مزمن و سکسکه همراه با استفراغ خون آلود نیز از علائم این سرطان محسوب می شوند.
راه تشخیص: در ابتدا پزشک، بیمار را معاینه کرده و در مورد سوابق سلامت شخصی و خانوادگی او سوال می کند. سپس بسته به شرایط بیمار آزمایش خون، تست بلع باریوم (عکس برداری از مری و معده بعد از نوشیدن محلول حاجب)، آندوسکوپی و نمونه برداری درخواست می شود.
راه درمان: بسته به اینکه سرطان در چه مرحله ای باشد می توان از روش های جراحی، شیمی درمانی و پرتو درمانی استفاده کرد. جراحی معمولاً در مراحل اولیه سرطان کاربرد دارد و در مراحل پیشرفته فقط برای کمک به عبور غذا انجام می شود. قرار دادن استنت در مری از طریق آندوسکوپ نیز می تواند باعث بهبود بلع شود.
راه پیشگیری:
- اجتناب از مصرف الکل و دخانیات، چای داغ، ترشیجات و مواد غذایی چرب، پُر نمک یا دودی شده
- مصرف فیبر کافی، سبزی و میوه تازه
- انجام معاینات دوره ای پزشکی
- کاهش سطح استرس
سرطان روده باریک
روده باریک بین معده و روده بزرگ قرار دارد و طول آن حدود شش متر است. وظیفه اصلی آن نیز هضم و جذب مواد غذایی است. این روده از سه بخش تشکیل شده است: دوازدهه، تهی روده و روده دراز. سرطان روده کوچک انواع مختلفی دارد اما اغلب در دوازدهه ایجاد می شود.
عوامل خطرساز:
- مذکر بودن
- سن بالا
- سابقه سرطان روده در خانواده
- مصرف دخانیات و الکل
- بیماری سلیاک (حساسیت به گلوتن موجود در گندم و جو)
- بیماری کرون (نوعی بیماری التهابی روده)
- سابقه سرطان روده بزرگ
- رژیم غذایی نامناسب
- مصرف فیبر کم
- مصرف بیش از اندازه قند و شکر و مواد غذایی پُر نمک یا دودی شده
علائم ابتلا: درد شکم همراه با تهوع، نفخ و کاهش اشتهاء از علائم این سرطان است. خستگی، کاهش وزن، کم خونی ناشی از فقر آهن، تهوع و استفراغ شَدید به دلیل انسداد در روده کوچک، مشاهده خون در مدفوع یا استفراغ و زردی پوست نیز ممکن است نشان دهنده پیشرفت بیماری باشد.
راه تشخیص:
- بررسی عوامل ژنتیک و سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان روده باریک
- آزمایش خون و بررسی تعداد گلبول های خونی برای تشخیص کم خونی
- آندوسکوپی دستگاه گوارش
- سی تی اسکن یا سونوگرافی ناحیه شکم
- کولونوسکوپی و تست باریوم
راه درمان: جهت درمان این سرطان می توان از روش های جراحی، پرتو درمانی و شیمی درمانی استفاده کرد. در جراحی معمولاً تومور و بخش سرطانی روده کوچک برداشته می شود.
راه پیشگیری: اگر در خانواده تان سابقه این سرطان وجود دارد حتماً باید تحت نظر پزشک قرار بگیرد و هر چند وقت یکبار آزمایش های لازم را انجام دهید. همچنین اگر مبتلا به بیماری سلیاک هستید حتماً باید از رژیم غذایی فاقد گلوتن استفاده کنید. دوری از سایر عوامل خطرساز نیز احتمال ابتلا به این سرطان را کاهش می دهد.
سرطان لوزالمعده یا پانکراس
لوزالمعده در بالای معده قرار دارد و غدد مترشحه بیرونی آن با تولید آنزیم های خاصی به هضم غذا کمک می کند. این عضو همچنین دارای غدد مترشحه داخلی است و با تولید هورمون هایی از جمله انسولین باعث کنترل قند خون می شود. سرطان لوزالمعده هم می تواند مربوط به غدد مترشحه بیرونی و هم غدد مترشحه درونی آن باشد. در حدود 95 درصد از سرطان های لوزالمعده از غدد مترشحه بیرونی شروع می شود. تومورهای غدد مترشحه درونی در بیشتر موارد خوش خیم هستند.
عوامل خطرساز:
- سن بالای 60 سال
- مصرف دخانیات
- دیابت
- جنسیت مذکر
- سابقه خانوادگی سرطان لوزالمعده یا سرطان تخمدان و روده بزرگ
- التهاب مزمن لوزالمعده
- رژیم غذایی چرب
علائم ابتلا: سرطان لوزالمعده در مراحل اولیه هیچ علامتی از خود نشان نمی دهد اما در مراحل پیشرفته تر نشانه هایی چون احساس درد در بخش فوقانی شکم یا پشت، زرد شدن پوست و چشم ها، تیره شدن ادرار، احساس ضعف، کاهش اشتهاء، حالت تهوع، استفراغ و کاهش وزن ممکن است دیده شود.
راه تشخیص:
- بررسی سوابق پزشکی و خانوادگی
- معاینه پوست و چشم ها از لحاظ علائم یرقان
- لمس ناحیه شکم و بررسی تغییرات نواحی نزدیک به لوزالمعده، کبد و کیسه صفرا
- آزمایش خون، ادرار و مدفوع
- سونوگرافی و سی تی اسکن از لوزالمعده و دیگر اندام ها و رگ های خونی درون شکم
- بررسی آندوسکوپیک مجاری صفراوی و لوزالمعده و نمونه برداری
راه درمان: سرطان لوزالمعده تنها در درجات اولیه و قبل از انتشار به بخش های دیگر بدن قابل درمان است. با توجه به نوع و درجه سرطان می توان از روش های جراحی، پرتو درمانی و شیمی درمانی یا ترکیبی از آنها استفاده کرد.
راه پیشگیری:
- ترک دخانیات
- پیروی از رژیم غذایی سالم و کم چرب
- حفظ وزن مناسب
- مصرف میوه و سبزی تازه
- داشتن برنامه ورزشی منظم
- کاهش مصرف گوشت قرمز و قند و شیرینی
- افزایش مصرف حبوبات، فیبر و غلات کامل
سرطان معده
سرطان معده معمولاً از لایه مخاطی معده شروع می شود و بعد به تدریج به لایه های دیگر سرایت می کند.
عوامل خطرساز:
- تغذیه نامناسب
- زیاده روی در مصرف نمک
- گوشت قرمز
- مواد غذایی کنسروی و فرآوری شده
- خوراکی های حاوی نیترات و مواد نگهدارنده، فست فودها، مواد غذایی دودی شده، زغالی و سرخ شده، خوراکی های کهنه
- کمبود سلنیوم، ویتامین E و آنتی اکسیدان ها
- استعمال دخانیات
- آلودگی های محیط زندگی
- عفونت های هلیکوباکتر پیلوری (عامل 10 درصد از زخم های معده و اثنی عشر)
- چاقی
- سابقه خانوادگی سرطان معده
- استرس مزمن
- زخم معده مقاوم به درمان
- جنسیت مذکر
- سن بالای 50 سال
- کم خونی بدخیم
- بعضی از انواع پولیپ معده
- عمل جراحی روی معده
- بعضی مشاغل خاص مثل فلزکاری و جوشکاری
- سرطان معده همچنین در افراد با گروه خونی A شایع تر است.
علائم ابتلا: سرطان معده ابتدا فقط ممکن است باعث سوء هاضمه، حالت تهوع، درد خفیف معده، بی اشتهایی، سیری زودرس و ترش کردن شود. در مراحل پیشرفته نیز کاهش وزن، وجود خون در مدفوع و مدفوع سیاه رنگ (ملنا) و در مراحل پیشرفته تر استفراغ خونی بروز می کند.
راه تشخیص: تشخیص سرطان معده معمولاً از طریق آندوسکوپی، سی تی اسکن، ام آر ای (MRI) و اولتراسونوگرافی به روش آندوسکوپی صورت می گیرد.
راه درمان: بسته به اینکه سرطان در چه مرحله ای باشد می توان از روش های جراحی، شیمی درمانی و پرتو درمانی استفاده کرد.
راه پیشگیری: دوری از عوامل خطرساز و مصرف انواع غلات کامل، سبزیجات و میوه جات تازه بخصوص مرکبات، به پیشگیری از سرطان معده کمک می کند. همچنین از آنجایی که یک درصد از مبتلایان به میکروب هلیکوباکتر پیلوری دچار سرطان معده می شوند، اگر در بستگان درجه اول تان سرطان معده وجود دارد حتماً باید این میکروب را از بدن تان ریشه کن کنید. علاوه بر این اگر زخم معده ای پس از سه ماه به درمان پاسخ ندهد باید مورد بررسی بیشتری قرار بگیرد و در صورت لزوم جراحی شود.
غربالگری منظم، مصرف میوه ها و سبزیجات تازه، حبوبات و غلات کامل، مصرف گوشت ماهی به جای گوشت قرمز، نوشیدن آب زیاد، آبپز کردن مواد غذایی به جای سرخ کردن آنها، ترک مصرف الکل و دخانیات، فعالیت بدنی منظم و حفظ وزن مناسب همگی خطر ابتلا به سرطان های دستگاه گوارش را کاهش می دهند. سلامتی شما آرزوی ما است.
[toggle title=”برای مشاهده منابع اینجا کلیک کنید.” state=”close” ]
مقاله علمی و آموزشی «شایع ترین سرطان های دستگاه گوارش»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مقالات مجله سیب سبز، به عنوان منابع اصلی مورد استفاده قرار گرفته اند.
[/toggle]
