وظایف مدیر تولید چیست؟
وظایف مدیر تولید، اداره سامانه تولید محصولات یک شرکت است. مدیریت تولید، کارکردی است که عهده دار تبدیل ورودی ها به خروجی ها یعنی خدمات و کالاها است. در حقیقت در نظام تولید، ورودی ها شامل مواد اولیه، نیروی انسانی، ماشین آلات، ساختمان، فناوری، پول و خروجی ها شامل محصولات (کالاها و خدمات) است.
نمونه فعالیت های یک مدیر تولید شامل تصمیم گیری در موارد زیر می باشد:
- فرآیند طراحی یک محصول
- برنامه ریزی در مورد کمبود مواد اولیه و اختصاص آن به خط تولید، ظرفیت تولید و نیروی انسانی
- احداث و راه اندازی خطوط تولید محصولات
- برنامه ریزی در مورد موجودی محصولات
- برنامه ریزی در مورد نوع محصولات
- طرح ریزی در مورد افزایش ظرفیت تولید
- برنامه ریزی برای جزئیات برنامه خرید مواد اولیه برای دوره بعدی تولید
- برنامه ریزی در مورد معیارهای قابل قبول کنترل کیفی محصول
- برنامه ریزی در مورد نگهداری و تعمیرات قطعات مهم ماشین آلات تولیدی
در این مقاله شما می توانید با وظایف مدیر تولید آشنا شوید.
از وظایف مدیر تولید می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1) پیش بینی تولید و عملیات
شما به عنوان یک مدیر تولید، باید تقاضای کالا و خدمات و منابع لازم برای تولید آنها را پیش بینی و برآورد نمایید. پیش بینی در مدیریت تولید بسیار ضروری است، چرا که بقای بلندمدت، رشد و سودآوری همراه با کارآیی و اثربخشی کوتاه مدت وابسته به پیش بینی های دقیق شما است.
پیش بینی های بلندمدت معمولاً دارای گستره زمانی یکسال یا بیشتر هستند. گستره زمانی پیش بینی های میان مدت، چندین ماه و کوتاه مدت، چندین هفته می باشد. گروه مشاوران مدیران، روش دلفی، بررسی نظرات کارکنان فروش، بررسی نظرات مشتریان قبلی، قیاس تاریخی و بررسی بازار مثال هایی از روش های کیفی پیش بینی هستند. از مدل های کمی می توان تجزیه و تحلیل همبستگی و رگرسیون خطی، میانگین متحرک، میانگین متحرک وزنی، هموارنمایی همراه با روند و هموارنمایی را نام برد.
مدیریت تولید از طریق بکار بردن روش های کیفی پیش بینی، میزان فروش برای هر محصول در هر دوره زمانی و مقدار محصولاتی را که خریداران قصد دارند در آینده خریداری کنند پیش بینی و سپس از روی این پیش بینی ها منابع مورد نیاز برای تولید را برآورد می نماید. اکثر این روش ها از طریق بررسی نظرات، پرسشنامه های پستی، مصاحبه های تلفنی، میدانی و… انجام می گیرد. با توجه به اینکه پیش بینی، جزئی از برنامه ریزی تجاری بلندمدت شما است لذا باید تلاش های سازمان یافته مناسبی را در این امر بکار ببرید.
2) طراحی و برنامه ریزی فرآیند تولید
یکی دیگر از وظایف مدیر تولید، نظارت بر طراحی و برنامه ریزی فرآیند تولید است. فرآیند تولید بطور معمول شامل مراحل زیر است:
- ایده تولید محصولات جدید
- مطالعه امکان پذیری فنی و اقتصادی
- طراحی فرآیند تولید
- طراحی محصولات
- تولید و بازاریابی کالا و خدمات جدید
3) انتخاب روش های مناسب تولید
تصمیمات شما راجع به انتخاب روش های مناسب تولید محصولات یا عرضه خدمات، جزء برنامه های راهبردی حساس به حساب می آید. بطورکلی انواع روش تولید محصول عبارت است از:
الف. تولید مبتنی بر محصول
در این نوع تولید، واحدهای تولیدی بر اساس نوع کالا یا خدمتی که تولید می شود، سازماندهی می شوند. تولید مبتنی بر محصول، گاهی تولید جریانی و یا تولید پیوسته نیز نامیده می شود. تولید مبتنی بر محصول به سه شکل صورت می گیرد:
- تولید واحدهای جدا: تولیدهای جدا به معنی تولید محصولات متمایز یا جدا مثل تولید خودرو است.
- تولید فرآیندی: در این نوع تولید، مواد در عملیات تولیدی نظیر غربال کردن، آسیاب کردن، پخت و… جابجا می شوند. این روش تولید در صنایع غذایی، مواد شیمیایی، پتروشیمی و امثال این موارد مشترک است.
- تحویل خدمات: این روش به عنوان مثال در تسهیلات خودروشویی کاربرد دارد. در این سامانه ها خدمات بطور پیوسته و مسیرهای خطی و تقریباً مستقیم به مشتریان ارائه می شود.
ب. تولید مبتنی بر فرآیند
در این نوع تولید، عملیات تولیدی بر اساس نوع فرآیندها سازماندهی می شود، به عبارتی همه عملیات تولیدی که فرآیندهای فناورانه آنها مشابه است با یکدیگر سازماندهی و یک واحد تولیدی را تشکیل می دهند. این نوع سامانه ها در بیمارستان ها و کارگاه های تعمیر خودرو مشاهده می شود. مزیت این سامانه ها این است که در تولید، انعطاف پذیر هستند و همچنین نیاز به سرمایه گذاری اولیه کمتری دارند و از تجهیزات چند منظوره و تجهیزات قابل حمل و نقل استفاده می کنند. سامانه های تولیدی مبتنی بر فرآیند، نیاز به مهارت، آموزش و سرپرستی زیاد دارد و برنامه ریزی و کنترل تولید در آن پیچیده تر است.
ج. فناوری گروهی یا تولید سلولی
این نوع تولید از یک سامانه ترکیبی استفاده می کند که مزیت های تولید مبتنی بر فرآیند (کارگاهی) را با سامانه تولید مبتنی بر محصول به یکدیگر پیوند می دهد. در فناوری گروهی، هر قطعه دارای یک کد چند رقمی است که معرف ویژگی های فیزیکی آن قطعه می باشد.
استفاده از این روش دارای مزایای زیر است:
- در این روش هزینه های تغییر و تنظیم ماشین ها کاهش یافته و ظرفیت تولید افزایش می یابد.
- تنوع وظایف کاهش یافته، دوره های آموزشی کارکنان کوتاه تر می شود.
- مسیرهای مستقیم بیشتری در تولید وجود دارد که امکان ساخته شدن و حمل سریع و ارزان تر قطعات را فراهم می کند.
- کنترل کیفی بهبود می یابد، زیرا تغییر در طراحی کمتر شده، کارکنان می توانند برای تولید قطعات آموزش ببینند.
د. طراحی فرآیند پروژه ای با موقعیت ثابت
در این نوع طراحی، ترتیب عملیات و فرآیند هر یک از پروژه ها محدود است. فرآیندهای پروژه معمولاً بلندمدت است و در مقیاسی بزرگ صورت می گیرد. محصولات را از قبل تولید نمی کنند، چرا که نیازهای مشتری بعدی شناخته شده نیست. ساخت کشتی، تولید یک نرم افزار جدید، ساخت کابینت سفارشی مثال هایی از این نوع طراحی هستند.
4) فناوری تولید
فناوری تولید یعنی مجموعه روش های مورد استفاده جهت تبدیل و تغییر یک دسته مواد خام به یکسری محصولات تمام شده یا نیمه تمام شده.
شما به عنوان یک تولید کننده با انتخاب نوع و فناوری فرآیند تولید، محدوده توانایی خود را در ارائه محصولات مورد نیاز تعیین می کنید. نوع فناوری که انتخاب می کنید به صورت مستقیم بر توانایی شرکت شما در تولید محصولات تاثیر می گذارد و شما را در دستیابی به اهداف راهبردی همچون کیفیت، انعطاف، وابستگی و هزینه یاری می رساند.
5) برنامه ریزی ظرفیت
پس از تصمیم گیری در مورد نوع کالا و خدماتی که باید ارائه دهید و چگونگی تولید آنها، شما به عنوان یک مدیر تولید، باید ظرفیت سامانه تولیدی را هم تعیین کنید. ظرفیت یعنی حداکثر نرخ خروجی برای هر یک از محصولات و خدمات.
هدف از برنامه ریزی ظرفیت، انطباق ظرفیت قابل دسترسی با تقاضای پیش بینی شده در کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت است.
6) برنامه ریزی تلفیقی
برنامه های تلفیقی یا خدماتی، شرح راهبردهایی هستند که زمان بندی تولید یا نرخ خدمات، تعداد نیروی کار و عوامل دیگر در تولید و همچنین سرمایه گذاری در موجودی مواد اولیه شما را مشخص می کند و نشان می دهد که چگونه در جهت دستیابی به اهداف بلندمدت خود کار خواهید کرد.
در حقیقت برنامه تلفیقی، بر اساس اهداف کلان و بلندمدت، نحوه و چگونگی فعالیت های شرکت را برای سال آینده مشخص می کند. به عبارت دیگر چگونگی حرکت شرکت را به سوی اهداف با توجه به تجهیزات موجود و محدودیت ظرفیت تعیین می کند.
7) برنامه زمان بندی
برنامه زمان بندی، منابع را در طول زمان برای انجام وظایف تعیین شده اختصاص می دهد. این فعالیت بطور طبیعی بعد از اخذ دیگر تصمیمات تنظیم می شود.
در این قسمت شما به عنوان یک مدیر باید بر نحوه طراحی برنامه، زمان بندی نیروی کارتان (زمان کار نیروی انسانی) و برنامه زمان بندی عملیات (زمان انجام وظیفه توسط ماشین ها یا کارکنان) نظارت داشته باشید.
هر چند برنامه های زمان بندی، اغلب برنامه های کوتاه مدت است. اما این برنامه ها از اهمیت راهبردی برخوردار هستند.
8) کنترل موجودی و برنامه ریزی مواد
موجودی مواد اولیه و قطعات و کالاهای کامل شده از لحاظ مالی و عملیاتی برای سازمان حائز اهمیت است. به دلیل اینکه موجودی ها معمولاً مستلزم صرف هزینه هایی همچون هزینه نگهداری، نقل و انتقال و انبارداری است؛ لذا شما می توانید به عنوان یک مدیر تولید با نگهداری مقدار مناسبی موجودی در سازمان، هزینه هایتان را کاهش و سودآوری سازمان را افزایش دهید.
مدت زمان نگهداری موجودی نیز عامل موثری در تعیین میزان سرمایه گذاری است، هرچه موجودی ها در مدت زمان کوتاه تری از کارخانه خارج شود، میزان سرمایه گذاری مورد نیاز به نسبت کمتر خواهد بود. اقدام به نگهداری موجودی معمولاً به دلایل زیر صورت می گیرد:
- حداقل کردن تاخیر نوسانات تقاضا برای کالای تکمیل شده
- فصلی بودن تقاضا
- استفاده بهینه از امکانات تولید
9) کنترل کیفیت
چالشی که امروزه بسیاری از شرکت ها را تهدید می کند تولید و ارائه کالاها و خدماتی با کیفیت و هزینه پایین است. کیفیت از دیدگاه مشتریان شامل:
- تطبیق محصولات و خدمات ارائه شده با مشخصات اعلام یا تبلیغ شده
- مناسب بودن قیمت محصول
- درجه همگون بودن با نیازهای مشتریان
- پشتیبانی و خدمات پس از فروش
- تاثیرات روانی محصول (منظور ظاهر و جلوه محصول، نحوه ارائه محصولات و…)
به خاطر داشته باشید که کیفیت از ابزارهای رقابتی جهان کنونی است و ایجاد و حفظ آن در کلیه بخش های یک سازمان، فعالیتی دشوار است. علاوه بر آن، تصور مشتریان نیز از کیفیت به صورت مستمر در حال تغییر است.
منابع
مقاله علمی و آموزشی «وظایف مدیر تولید چیست؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا کتاب کارآفرینی گام به گام، نوشته ی محمد کیا – سعیده نساج – نسرین احمدزاده و عباس نورا از انتشارات جهاد دانشگاهی، منتشر شده در تابستان 1386 با شابک 7-12-2940-964-978 به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.
درود بر شما. مدت ۳۲ سال است که در حرفه ی طراحی – اجرا – مشاوره و انتقال دانش فنی – تولید و یا سفارشی سازی محصول؛ در زمینه ی صندلی های آرایشگاهی – پزشکی – اداری؛ و تخت های ماساژ – پوست و زیبایی – درمانگاهی – کلینیکی و… فعالیت دارم. کارگاه کوچکی دارم که تمام سفارشات طراحی و یا ساخت نمونه ی اولیه و اجرای فیکچرها و شابلون ها و الگوهای مورد نیاز نمونه محصول مورد نظر برای تولیدکننده را در آنجا انجام می دهم. پس از اتمام کلیه مراحل طراحی و اجرا و غیره، نمونه ی ساخته شده به انضمام شابلون ها و غیره را به کارگاه یا کارخانه یا شخص سفارش دهنده تحویل میدهم و برای انتقال و آموزش اطلاعات مورد نیازبرای ساخت آن نمونه، به محل تولید رفته و به کارکنان و مدیریت کارخانه مربوطه، اطلاعات و مشاوره های لازم را منتقل می نمایم. حال؛ سوالم از شما این است که آیا این نوع فعالیت و تخصص بنده، در زمره ی مدیریت تولید محسوب میشود یا در شاخه ی مشاور تولید؟ سپاسگزارم.
سلام
ضمن تشکر اما به نظر من مقاله شما منابع چندان موثقی ندارد. وظایف مدیریت تولید را حتی برنامه ریزی- کنترل موجودی و کنترل کیفیت هم ذکر کرده اید. اینها وظایف واحد های دیگر تولید است که حتی تحصیلات و تخصص جداگانه ای نیز دارند. بعنوان مثال در مقاله شما طراحی محصول بعنوان وظیفه مدیریت تولید ذکر شده است!! مدیریت تولید حتی صلاحیت تنظیم چیدمان خط تولید را نیز ندارد و اینکار با مشاوران متعدد انجام میشود و سپس خط تولید به مدیریت تولید سپرده میشود. مدیر تولید راسا مجاز به تغییر خط تولید نیست.
بسیاری دیگر نیز میشود ذکر کرد…
بد نیست در این مقاله بازنگری صورت دهید.
با تشکر
همکلاسی و همراه خوب یو سی؛ بهداد عزیز
با سلام و احترام
مدیریت تولید وظایف متعددی دارد. بله طراحی محصول جزو وظایف یا حتی تخصص مدیریت تولید نیست اما نظارت بر طراحی و برنامه ریزی فرآیند تولید از وظایف این جایگاه است یا به عنوان مثال دیگر، مدیر تولید شخصاً وظیفه بازاریابی و فروش محصول را بر عهده ندارد اما در جلسات مربوطه شرکت می کند. سایر موارد در متن مقاله به صورت کامل بیان گردیده است.