انواع شنوندگان در جلسات سخنرانی

هرچه سخنران، شناخت عمیق تری از گروه شنوندگان داشته باشد، بهتر می تواند رفتارهای آنان را پیش بینی کند و در برابر رویدادهای مختلفی که ممکن است در جلسه ی سخنرانی رخ دهند واکنش های سنجیده از خود نشان دهد. البته هرچه تعداد شنوندگان حاضر در جلسه بیشتر باشد، احتمال و امکان این پیش بینی کاهش می یابد و اینجاست که سخنران بر اساس تجربه، مهارت، ضریب هوشی، هوش هیجانی و استعداد ذاتی باید بهترین واکنش و رفتار را در برابر انواع مختلف شنوندگان برگزیند. علاوه بر این، هیچ اطمینانی وجود ندارد که همیشه همه ی پیش بینی ها در موقعیت های واقعی درست از آب در آیند! حوادث غیر منتظره ای که در یک لحظه رخ می دهند، می توانند اوضاع را به سرعت دگرگون و کنترل موقعیت را از دست سخنران خارج سازند.

شما به عنوان یک سخنران حرفه ای باید در طول سخنرانی قادر باشید که با کل مخاطبان، عکس العمل متقابل داشته باشید. در همان حال که صحبت می کنید، باید رفتار گروه مخاطب را نیز در نظر داشته و اگر به این باور رسیدید که گروه مخاطبان بعضی از جنبه های گفتار شما را نمی پذیرد باید در اولین فرصت به تعدیل یا اصلاح سخنان خود بپردازید. همچنین باید در مراحل کسب آمادگی و تدارک محتوای سخنرانی، مقداری مطالب اضافی و مکمل نیز فراهم آورید تا بتوانید بر اساس رفتارها و واکنش های شنوندگان بخش هایی از آنها را به کار گیرید.

در جلسات سخنرانی، مجموعه ی متنوعی از شنوندگان با سبک های رفتاری و گونه های شخصیتی متفاوت حضور می یابند. رفتارها و واکنش های برخی هماهنگ با سخنران و اهداف مورد نظر او و رفتار برخی دیگر در تضاد با نیت های وی قرار می گیرند. شما می توانید با تعدادی از این گروه ها، صرف نظر از اینکه تعداد اعضایشان کم یا زیاد باشد، همراه با برخی ویژگی هایشان آشنا شوید.

1) تاخیری ها
اعضای این گروه معمولاً اهل انضباط نیستند و در اکثر گردهمایی ها دیرتر از وقت اعلام شده حضور می یابند. آنان با تاخیر باعث می شوند که درهای ورودی پس از آغاز سخنرانی پی در پی باز و بسته گردد و موجب سر و صدا و به هم خوردن آرامش می شوند. حرکت آنان در میان ردیف ها برای پیدا کردن صندلی خالی نه تنها موجب مزاحمت برای افرادی می شود که به موقع در محل حضور یافته اند بلکه توجه و تمرکز سخنران و شنوندگان را بارها به هم می زند. برخی از آنها حتی پس از نشستن و برای آنکه در جریان رویدادهای قبلی و مطالب بیان شده ی سخنران قرار گیرند از طریق حرف زدن با نفرات بغل دستی، فرآیند مزاحمت خود را تکمیل می کنند.

2) موشکافان
این افراد علاقه مندند که هر مطلبی اعم از اینکه خود یا دیگری بگوید، دقیقاً و با جزئیات تعریف شود. وجود آنان برای عمق بخشیدن به مباحث جلسه، ارزنده و سودبخش است. هر مطلبی را موشکافانه تجزیه و تحلیل می کنند و مفهوم مخالف آن را یادآور می شوند؛ اما هرگاه این موشکافی و دقت، از حد متعارف بگذرد، وقت سخنران و شنوندگان را به هدر می دهد و حوصله و طاقت آنان را سر می برد. در این حال حتی ممکن است موجبات نیشخند و تفریح حاضران را فراهم سازند. بعضی از موشکافان به دنبال ایجاد جلب توجه به سوی خود هستند. بنابراین اگر سخنران، مطلب خود را به صورت شفاف و همراه با جزئیات کافی ارائه دهد، زمینه یا بهانه ای در اختیار موشکافان قرار نخواهد گرفت.

3) پر حرف ها
این افراد مرتب صحبت می کنند و درباره ی هر مطلب یا حرفی که پیش می آید بلافاصله نظریه ای ابراز می دارند و به تجارب و برداشت های خود در آن زمینه اشاره می کنند. آنان از ارزش وقت آگاه نیستند و پرسش یا دیدگاهی را که می توان در یک دقیقه بیان کرد با پر حرفی و تکرار توضیحات اضافی در 3 تا 6 دقیقه اظهار می دارند. گاهی علت پر حرفی آنان این است که تصور می کنند حاضران، مقصود و منظور اصلی آنان را به خوبی درک نکرده اند و یا بر این باورند که دیگران نظر آنان را بدون استدلال، مثال آوردن و تشریح جزئیات نخواهند پذیرفت. برای کنترل این افراد باید در آغاز سخنرانی، چهارچوب روشنی را در زمینه ی مشارکت شنوندگان، مقرر کنید و در جریان سخنرانی نیز محدودیت زمان را به آنها یادآور شوید. بعضی از پر حرف ها بدشان نمی آید که به بهانه ی مشارکت در جریان ارتباط شفاهی، آرام آرام جای سخنران را بگیرند! مراقب این افراد باشید.

4) مخالفان همیشگی
برخی افراد در گروه شنوندگان، عادت دارند که با هر حرف یا مطلبی مخالفت کنند. درست یا نادرست بودن مطلبی که با آن مخالفت می کنند اهمیت چندانی برایشان ندارد. در مواردی این مخالفت ها ریشه و جنبه ی روانی دارد. آنان معمولاً دلایل کافی و موجهی برای مخالفت های خویش عرضه نمی کنند. مخالفان همیشگی نه تنها در برابر اظهارات سخنران بلکه زمانی که برخی از حاضران به اظهارنظر می پردازند نیز موضع مخالف و اعتراض آمیز می گیرند. علت عمده ی این رفتارهای اختلال آفرین می تواند اختلاف در ارزش ها و باورهای گوینده و شنونده باشد. گاهی نیز فرد مخالف می خواهد با مخالفت های مداوم خویش توجه همه را به سوی خود جلب و اعتباری برای خود دست و پا کند. عدم درک مطالب سخنران نیز می تواند موجب واکنش های مخالفت آمیز از سوی تعدادی از شنوندگان باشد.

هنگام نشان دادن واکنش یا پاسخ دادن به این افراد، کمی مکث کنید و درباره ی انتخاب بهترین پاسخ، لحظاتی بیندیشید. به یاد داشته باشید که حضار، نظاره گر شما هستند تا ببینند چگونه اوضاع جلسه ی سخنرانی را هدایت می کنید. طرز رفتار و لحن صحبت شما با فرد مورد نظر، اهمیت دارد. باید مراقب باشید که خشمگینانه و با استهزاء یا واژه های طعنه آمیز به آنها پاسخ ندهید چرا که در این حالت ممکن است موقعیت جدال و بگو مگو پیش آید.

5) پرسشگران حرفه ای
از جمله شنوندگان نامطلوبی که می توانند آرامش و روند طبیعی جلسه ی سخنرانی را به هم بزنند پرسشگران حرفه ای هستند. این افراد به نفس سوال کردن علاقه مندند و اهمیت چندانی به استحکام و عمق پاسخ هایی که دریافت می کنند، نمی دهند. گاهی در برابر یک پرسش، پاسخ فوری می خواهند. زمانی سوال را مطرح می سازند که پاسخ آن را در خلال سخنرانی خود داده اید. در مواردی سوالی را می پرسند که قبلاً فرد دیگری پرسیده و جواب آن بطور کامل داده شده است. گاهی نیز در شرایطی که مشغول تشریح پاسخ یک سوال هستید به میان حرف شما می پرند و سوال جدیدی مطرح می کنند. برخی از آنان اساساً به قصد سوال کردن و نه استفاده از محتوای سخنرانی به جلسه می آیند! موکول کردن پاسخ سوالات به دقایق پایانی سخنرانی می تواند بخشی از این مشکلات را برطرف سازد اما اعضای این گروه حتی در وقت پرسش و پاسخ نیز عرض اندام خواهند کرد. برای اتخاذ مواضع درست، پاسخگویی شایسته به سوالات و کاهش سوالات نامربوط و غرض آلود کاملاً آماده باشید.

6) نجواگران
تعدادی از شنوندگان به خاطر آشنایی و روابط دوستانه ای که با هم دارند در جلسه ی سخنرانی کنار هم می نشینند و این جلسه را فرصتی می دانند که در ادامه ی گپ زدن های پیش از سخنرانی، همچنان در گوشی با هم حرف بزنند. آنان گاهی تازه ترین اخبار را مبادله می کنند، اظهارات سخنران را تفسیر می کنند، هنگام یادداشت برداری برخی از واژه ها را بر زبان می آورند و از همه بدتر طوری پچ پچ می کنند که تعدادی از اطرافیان و گاهی حتی سخنران، صدای آنان را می شنود. شما به عنوان سخنران باید با تذکرات عمومی، آنان را متوجه اشتباه شان کنید و اگر موثر نبود، نجواگران حرفه ای را از هم جدا سازید و حسب ضرورت در هنگام استراحت با آنان صحبت کنید.

7) طنزپردازان
در هنگام ایراد یک سخنرانی عمومی به ویژه در برابر یک گروه بزرگ از شنوندگان، ممکن است با تعدادی از اعضای گروه مخاطبان روبرو شویم که روحیه ای شاد و طنزپرداز دارند و گمان می کنند که در جلسات رسمی و اداری و سخنرانی های عمومی نیز می توانند جلوه هایی از این روحیه را به رخ حاضران بکشند. اینان خودشان را با مزه و شیرین گفتار می پندارند و هر مطلبی که از سوی سخنران یا برخی شنوندگان اظهار می شود، قصه ی کوچک یا شوخی با مزه یا بی مزه ای درباره ی آن می گویند و بدتر از همه اینکه این کار را گاهی بدون کسب اجازه از سخنران یا مدیر جلسه انجام می دهند. آنان با اصرار، تلاش می کنند که شوخی یا لطیفه ی خود را مرتبط با بحث یا موضوع سخنرانی جلوه دهند. طنزپردازان نیز ممکن است به انگیزه ی جلب توجه دیگران اقدام به طنزگویی و شوخی کنند و از اینکه دیگران را می خندانند احساس خوبی دارند. این احساس می تواند آنان را تا مرز لودگی پیش براند. در هر حال اعضای فهیم، فرهیخته و متین گروه شنوندگان در کلاس، جلسه ی اداری یا سخنرانی عمومی که قاعدتاً اکثریت قاطع آنان را تشکیل می دهند در بیشتر موارد چنین افراد بی توجه به موقعیت جلسه ی سخنرانی را بی شخصیت و دلقک می پندارند. سخنران باید با تدبیر و قاطعیت، میدان را برای این افراد محدود سازد. سخنران خوب و ماهر، فضای کلی سخنرانی را با نشاط نگه می دارد تا شنوندگان، خسته و کسل نشوند و فرصت برای خودنمایی اهل شوخی و طنز به دست نیاید.

8) خواب آلودگان
یکی از صحنه های بسیار زشت و توهین آمیزی که در جلسات سخنرانی دیده می شود صحنه ی چرت زدن و گاهی به خواب رفتن تعدادی از حاضران است. این رفتار غیر اخلاقی می تواند به علت خسته بودن شنونده، جذاب نبودن اظهارات سخنران، یک نواختی یا کسل کننده بودن صدا و لحن سخنران و یا نامناسب بودن موقعیت و شرایط محیطی پدید آید.

9) پی جویان
این گروه از شنوندگان، به بعضی موضوعات می چسبند و به این راحتی از آنها دست نمی کشند. اگر مطلبی گفته شود و سپس گوینده آن را پس بگیرد، پی جو همچنان آن را رها نمی کند و از زاویه ای دیگر دنباله اش را می گیرد. اگر بگویند که فلان موضوع منتفی است و گفتگوی بیشتر درباره ی آن ضرورتی ندارد بر ادامه ی بحث تاکید می کند و با شور و شوق، ابعاد جدیدی از قضیه را مطرح می سازد. چنین رفتارهایی را همیشه نباید مغرضانه قلمداد کرد چرا که گاهی فرد پی جو از روی علاقه و احساس مسئولیت، بر پیگیری مستمر یک موضوع یا جامعیت یک بحث تاکید می ورزد. سخنران مجرب و ماهر باید شرایط را به سمتی هدایت کند که عوامل مزاحم به حداقل برسد.

10) افراد ساکت
گاهی در جلسات سخنرانی به ویژه در زمانی که از شنوندگان انتظار می رود در گفتگوها و پرسش و پاسخ شرکت کنند شاهد افرادی هستیم که مدت ها ساکت و آرام می نشینند و از ورود به هر گونه ارتباط شفاهی خودداری می کنند. گاهی این سکوت به ویژگی های شخصیتی افراد بر می گردد و در مواردی نیز ممکن است ریشه در نارضایتی از شرایط حاکم بر جلسه داشته باشد. در هر حال، سخنران موظف است با ترفندهای سنجیده، افراد ساکت و خاموش را به مشارکت در فرآیند شفاهی فرا بخواند.

علاوه بر گونه هایی که معرفی شدند، می توان گروه های دیگری را نیز در جمع شنوندگان، شناسایی کرد. شنوندگان مشتاق و منضبط، عیب جویان، چاپلوسان، شکاکان، رئیس مسلک ها، از خود راضی ها، انحصارطلبان و افرادی که با حرکات اضافی سر و صدا و مزاحمت ایجاد می کنند، نمونه هایی از این گروه ها هستند.

[toggle title=”برای مشاهده منابع اینجا کلیک کنید.” state=”close” ]

مقاله علمی و آموزشی «انواع شنوندگان در جلسات سخنرانی»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا کتاب سخنرانی کنید و موفق شوید، نوشته ی احمد حلت و رضا یادگاری از انتشارات جهان دانش، منتشر شده در اسفند 1391 با شابک 1-69-5936-964-978 به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.

[/toggle]