منظور از DNA آشغال چیست؟
در ژنتیک به قسمت های غیر کدگذار دی ان ای (قسمت هایی که در ساخت پروتئین ها نقشی ندارد)، DNA آشغال گفته می شود. ژنوم انسان حاوی بیشتر از سه میلیارد جفت پایه است که با هم ترکیب شده تا حداقل 20 هزار ژن را بسازند. در واقع تا همین چند سال پیش بیشتر توجه انسان روی 2 درصد این میزان محتوای ژنتیکی بوده است. دو درصدی که مسئول تقریباً همه فعالیت های حیاتی روزمره ما است.
در واقع این دو درصد بخش کد شده دی ان ای، حاوی دستورالعمل هایی برای ساختن پروتئین ها در سلول ها است. با این همه میزان DNA موجود در داخل هر سلول بسیار زیاد است و همه آنها دستور ساخت پروتئین را در داخل خودش ندارد. با این همه آن دو درصد مسئول ساخت پروتئین، بسیار مهم است. آنها ساختار بدن، اعضاء، بافت ها و فعالیت های روزمره ما را شکل می دهند. اما بقیه 98 درصد که برای این عملکردهای حیاتی برنامه ریزی نشده‌اند و تصور می‌شد کاملاً بی‌مصرف است و به همین دلیل DNA آشغال نام گرفت. اما حالا می‌دانیم که اینطور نیست و هر چند آنها در ساخت پروتئین‌ها نقشی ندارند، اما در عین حال در تنظیم فرآیندهای مختلف حیاتی نقش دارند.
با این همه هنوز کار بسیاری درباره فهم نقش دقیق این بخش باقی‌مانده و به همین دلیل گاهی به آن ماده تاریک ژنتیک هم می‌گویند. (کنایه از ماده تاریک کیهانی که بخش مهم و ناشناخته ای از محتوای جرم کیهان را شکل می دهد.)
اما پروژه دانشنامه اجزای DNA یا به اختصار ENCODE به معنای رمزگشایی شروع فهم دقیق‌تر و سیستماتیک از نقش این بخش از ژنوم انسان بود و تقریباً 10 سال پیش مشخص شد چیزی به اسم دی ان ای آشغال وجود ندارد و این تصور تنها ناشی از عدم دانش ما بوده است. از آن زمان نقش این بخش از ژنوم در شکل گیری و سلامت و حیات ما بیشتر و بیشتر مشخص شد. به عنوان مثال دو مطالعه جداگانه در دانشگاه اونتاریو نشان داد که بخش تاریک DNA موجب بروز طیف وسیعی از سرطان‌ها می‌شود. دکتر لیکلن استین مسئول هر دوی این مطالعات می‌گوید با بررسی دقیق دریافتیم که تنها یک اشتباه در یکی از حروف DNA موجب بروز سرطان‌های مختلفی خواهد شد.
در واقع این کشف مکانیسم تازه ای در بروز انواع سرطان ها را کشف کرده که موجب شکل گیری اهداف درمانی جدید خواهد شد. این اما تنها نوک کوه یخ ماده تاریک ژنوم انسان و دریافت تازه ما از جهان درون بدن انسان است. کشفیات مختلف در همین چند سال گذشته نشان داده که اطلاق عنوان DNA آشغال اشتباهی بیش نبوده و باید با دقت بیشتری به این بخش از ژنوم بدن انسان نگریسته و آن را مورد مطالعه قرار دهیم. زیرا نقش بسیار مهمی در حیات ما دارد.
منابع
- علی رنجبران. مجله دانشمند.
