با آیزایا برلین آشنا شوید

آیزایا برلین (Isaiah Berlin) فیلسوف سیاسی و مورخ تاریخ اندیشه ها در 5 نوامبر 1997 در سن 87 سالگی در شهر آکسفورد انگلستان درگذشت. وی در زمره برجسته ترین نظریه پردازان سیاسی معاصر در باب مفهوم آزادی به شمار می رود.

آیزایای در سن 12 سالگی، پس از طی دوران مقدماتی تحصیل وارد دانشگاه آکسفورد شد و لیسانس خود را در رشته ادبیات کلاسیک، فلسفه و علوم سیاسی اخذ کرد و آنگاه به قصد روزنامه نگار شدن درخواستی به روزنامه گاردین نوشت، اما در مصاحبه ورودی توفیق نیافت و به اندیشه ادامه تحصیل در رشته حقوق افتاد.

در این هنگام یکی از اساتید نیوکالج آکسفورد که با او دوست بود، او را به عنوان مدرس فلسفه به این کالج دعوت کرد. مقارن با همین زمان کالج آل سولز نیز یک بورس تحقیقاتی به او اعطا کرد. به این ترتیب برلین تا سال 1928 که رسماً به عضویت کادر علمی نیوکالج درآمد، از مزایای هر دو مسئولیت خود بهره برد. کتاب «زندگی و محیط اجتماعی کارل مارکس» که به سال 1929 انتشار یافت، محصول پژوهش او برای کالج آل سولز بود.

آیزایا برلین در دوران جنگ جهانی و به سال 1941 از طرف وزارت انگلستان به آمریکا اعزام شد تا گزارش های مرتبی در خصوص روحیات آمریکاییان و عکس العمل های آنان در قبال جنگ به لندن ارسال کند. گزارش های پُر محتوای برلین به زودی توجه وزارت امور خارجه و شخص چرچیل را به خود جلب کرد و سبب شد تا سال بعد او را به عضویت امور خارجه درآورند و مسئولیت ارسال تحلیل های سیاسی در سفارت انگلیس در واشینگتن را به او بسپارند. مجموعه گزارش های برلین از آمریکا به سال 1981 تحت عنوان «گزارش های واشینگتن 45-1941» انتشار یافت.

در پایان جنگ، برلین تصمیم گرفت فلسفه را رها کند و به پژوهش در تاریخ اندیشه ها مشغول شود. او در سال 1957 به استادی کرسی نظریه اجتماعی و سیاسی در کالج آل سولز منصوب شد و رساله مشهور خود با نام «دو مفهوم آزادی» را در هنگام تصدی این کرسی قرائت کرد.

برلین در کار نویسندگی بیشتر به مقاله نویسی گرایش داشت تا تحریر کتاب های جامع و تقریباً همه آثارش در قالب مقالات متنوعی است که در مجموعه های مختلف جمع آوری شده است و احیاناً در آنها موارد تکراری نیز به چشم می خورد. او در یکی از مقالات مشهورش با نام «خارپشت و روباه» که در آن به بررسی دیدگاه تولستوی درباره تاریخ پرداخته، متفکران را به دو گروه خارپشت ها و روباه ها تقسیم می کند. خارپشت ها آنانی هستند که در طی زندگی یک ایده عمیق و بزرگ عرضه می کنند و همه آثار قلمی شان در بسط و تکمیل همان ایده اصلی است. روباه ها به عکس کسانی هستند که به حوزه های گوناگون سر می کشند و از هر یک از گشت و گذارهای خود ارمغان کوچکی به مردم می آورند.

برلین روباهی بود که دو ایده اصلی را مطرح ساخته بود: آزادی و کثرت گرایی (پلورالیسم). برلین در اعتقاد به پلورالیسم و تاکید بلیغ بر این نکته که در جوامع بشری احیاناً ارزش ها، اصول و آرمان هایی یافت می شوند که به یکدیگر قابل تحویل نیستند و افراد باید بیاموزند که در کنار هم و با رعایت احترام متقابل برای آرا و اندیشه های دیگر زندگی کنند، به نسبی گرایی قائل نبود و بر عام بودن برخی ارزش ها نظیر آزادی و معرفت علمی تاکید می ورزید.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «با آیزایا برلین آشنا شوید»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری، ترجمه و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا کتاب اطلاعات عمومی گنجینه های دانش، نوشته ی دکتر زین العابدین کاظمی و دکتر سیدمحمود اختریان و… از نشر محمد، منتشر شده در تیر ۱۳۸۸ با شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۳۶-۱۳۲-۷ به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.