نکات مهم و ضروری بهداشتی قبل، حین و بعد از سفر

سفر مانند هر کار دیگری جنبه های مثبت و منفی دارد. قیمت بالای بلیط یا بنزین، جاده های شلوغ و احتمال تصادفات رانندگی، نوسان آب و هوا، بیماری های مُسری، مسمومیت و ده ها مشکل دیگر که می توانند سفر را به کام هر مسافری تلخ کنند. با این حال سفر کردن برای استرس زدایی از بدن، عوض کردن حال و هوا، دیدن و درک چیزهای جدید و دریافت انرژی مثبت گزینه خوبی است؛ البته به شرطی که ایمن باشد. اما چگونه یک سفر ایمن و سالم داشته باشیم؟

در ادامه شما می توانید با مهم ترین نکات بهداشتی قبل، حین و بعد از سفر آشنا شوید.

قبل از عزیمت، برای داشتن سفری ایمن باید به چه نکاتی توجه کرد؟
همه مردم در طول زندگی به اهداف مختلفی مانند تجارت، زیارت، سیاحت و گردش، تحصیل، ماموریت اداری، مسابقات ورزشی و… مسافرت می کنند. با توجه به اینکه مناطق مختلف جهان شرایط آب و هوایی متفاوتی دارند که بر سلامت، فعالیت و عملکرد جسمانی و فکری انسان اثرگذار می باشند، لازم است عواملی که تاثیر این شرایط را تشدید می کنند یا تخفیف می دهند، را بشناسیم و آنها را در جهتی مطلوب کنترل کنیم.

بنابراین بهتر است با آگاهی سفر کنیم. لازم است قبل از سفر، بخصوص پیش از سفر به مناطق خاص و احتمالاً بیماری خیز و همچنین پیش از سفرهای بین المللی با یک متخصص طب مسافرتی مشورت کنیم، زیرا شاید برای سفر به برخی مناطق به تزریق واکسن نیاز داشته باشیم. انتخاب واکسن ها برای هر مسافر بر اساس خطر تماس با بیماری های قابل پیشگیری، شدت بیماری در صورت بروز و خطرات خود واکسن صورت می گیرد. افرادی که قصد دارند به سفرهای بین المللی بروند بهتر است پیش از سفر درباره مشکلاتی مانند هپاتیت A علامت دار، هپاتیت B علامت دار، هاری، وبا، فلج اطفال، سرخک و… اطلاعاتی کسب کرده و با صلاح دید پزشک واکسن دریافت کنند.

سازمان جهانی بهداشت در ژانویه هر سال کتابچه هایی تحت عنوان «مسافرت های بین المللی و سلامتی» به چاپ می رساند و در آن راجع به واکسیناسیون هایی که برای سفر نیاز است و توصیه های بهداشتی با توجه به شرایط کشورهای مختلف اطلاع رسانی می کند. این اطلاعات به صورت هفتگی با نام WHO Weekly Epidemiological Record روی وب سایت سازمان جهانی بهداشت ارائه می شود.

نکته: کارت های بین المللی واکسیناسیون، مخصوص هر فرد هستند و نمی توان آن را برای دیگران استفاده کرد، بنابراین این کارت باید برای هر فرد جداگانه صادر و اطلاعات واکسیناسیون به صورت روز، ماه و سال ثبت شود.

باید به چه تجهیزات یا وسائلی مجهز باشیم؟
اگر قرار است به مناطقی سفر کنید که بیماری های منتقل شونده از طریق گزش پشه هایی مانند مالاریا و… وجود دارد، حتماً از پیراهن آستین بلند، شلوارهای بلند و کلاهی برای بیرون از منزل استفاده کنید تا به این وسیله از خطرات حشرات در امان باشید. دور کننده حشرات، پشه بندها، اسپری ضد حشره، قرص های حاوی ید و فیلترهای آب قابل حمل جهت ضدعفونی آب در شرایطی که آب تصفیه شده در دسترس نباشد، جزو وسائلی هستند که باید همراه داشته باشید. علاوه بر این داشتن کرم ضد آفتاب مناسب، عینک آفتابی و کلاه برای دور ماندن از اثرات نامطلوب اشعه های ماورای بنفش خورشید از لوازم ضروری برای سفر محسوب می شوند.

افرادی که بیمار هستند یا دارو مصرف می کنند.
مسافرت و انتقال از یک موقعیت جغرافیایی به منطقه ای جدید، تغییر آب و هوا و فرآیند ناشی از تغییرات فیزیولوژیک باعث بروز بیماری هایی می شود که بسته به شرایط جغرافیایی هر منطقه، وسیله مسافرت، شیوع بیماری ها و بیماری های زمینه ای افراد متفاوت بوده و داروهای خاص خود را می طلبد، بنابراین مجموعه داروهایی که در مسافرت استفاده می شوند عبارت است از داروهایی جهت درمان و کنترل بیماری های زمینه ای، داروهایی برای پیشگیری از قرار گرفتن در موقعیت های بحرانی ناشی از مسافرت (مثل دریازدگی) و….

در برخی از بیماری ها نظیر فشار خون، چربی خون، نارسایی احتقانی قلب، صرع، دیابت، آسم و بیماری های مزمن انسدادی تنفسی که درمان قطعی ندارند، بیمار باید در همه احوال از داروها برای کنترل بیماری استفاده کند، بنابراین بیمار باید در طول سفر به منظور کنترل بیماری های زمینه ای داروها را به همراه داشته باشد. در نتیجه اگر از بیماری یا مشکلی خاص رنج می برید لازم است از کافی بودن مقدار داروها برای تمام طول مسافرت اطمینان حاصل کنید و حتماً یک کپی از نسخه پزشک را همراه داشته باشید. همیشه داروها را با استفاده از بسته بندی های اولیه شان داخل کیف، ساک دستی یا هر وسیله ای که در دسترس تان است، حمل کنید. لازم است چند ورق از داروهایی که به نسخه پزشک نیاز ندارند، مانند مُسکن، داروهای ضد اسهال، قرص ضد استفراغ و حداقل یک نوع آنتی بیوتیک با تجویز پزشک نیز همراه خود داشته باشید.

برخی افراد در طول سفر زمانی که سوار ماشین، هواپیما، قطار یا کشتی می شوند به دلیل حرکت و تکان های وسیله نقلیه دچار حالت تهوع می شوند. لازم است داروهای لازم برای این مشکل نیز قبل از سفر مصرف شود. اضطراب، خالی بودن معده، بوی بد و عصبانیت باعث تشدید این مشکل می شود، بنابراین اگر خود را مستعد این اختلال می بینید قبل از بروز علائمی مانند حالت تهوع، استفراغ، تعریق و… دارو را مصرف کنید.

اگر به مناطقی می روید که احتمال مالاریا وجود دارد داروهای لازم برای پیشگیری از مالاریا را قبل، حین و پس از مسافرت طبق دستور پزشک مصرف کنید.

حین سفر برای رعایت بهداشت و سالم تر بودن باید به چه نکاتی دقت کنیم؟
دست های خود را بطور مرتب با آب و صابون بشویید، چنانچه دست ها بطور واضح خاکی و کثیف نباشند از دستمالی آغشته به الکل جهت پاک کردن آلودگی های احتمالی از پوست استفاده کنید تا از انتقال بیماری جلوگیری شود. در طول سفر از آب تصفیه و بسته بندی شده یا آب جوشیده استفاده کرده و از مصرف آب لوله کشی، آب فواره ها و قالب های یخ خودداری کنید. چنانچه امکان دسترسی به آب سالم وجود ندارد نحوه قابل شرب کردن آب را آموزش ببینید.

برای پیشگیری از عفونت های قارچی و انگلی، پاهای خود را پاکیزه و خشک نگه دارید و هرگز با پای برهنه حتی در سواحل راه نروید. از رفتارهای پر خطر پرهیز کنید و جهت کاهش خطر ابتلا به HIV و سایر بیماری های مشابه از وسائل پیشگیری استفاده کنید.

انجام چه کارهایی ممکن است سلامتی ما را به خطر بیندازد؟
جهت کم کردن خطر عفونت (از جمله هپاتیت A و تب تیفوئید) از مصرف مواد خوراکی که توسط دستفروشان خیابانی تهیه شده اند یا بطور کامل پخته نشده اند، خودداری کنید. مصرف فرآورده های لبنی نیز توصیه نمی شود مگر اینکه از پاستوریزه بودن آنها مطمئن باشید. از نوشیدنی های حاوی یخ اجتناب کنید.

بازی با حیوانات به ویژه میمون، سگ و گربه می تواند به دلیل احتمال گاز گرفتگی و بروز بیماری های خطرناکی مانند هاری و طاعون خطرساز باشد. چنانچه احتمال تماس وسیع با این حیوانات، خارج از منزل و در مناطق روستایی وجود دارد قبل از مواجه شدن با آنها خود را در برابر هاری واکسینه کنید.

وقتی از بهداشت مواد غذایی می گوییم، از چه حرف می زنیم؟
بهداشت مواد غذایی عبارت است از رعایت تمامی موازین بهداشتی در مراحل مختلف تامین، نگهداری، توزیع و مصرف مواد غذایی تا ماده غذایی سالم و با کیفیتی بدست مصرف کننده برسد. طبق بررسی که مرکز کنترل و پیشگیری بیماری ها (CDC) در ایالات متحده انجام داده است، حدود 77 درصد از عفونت ها و مسمومیت های غذایی به دلیل مصرف مواد غذایی آلوده و رعایت نکردن قوانین بهداشتی در رستوران ها و غذاخوری ها و مصرف غذا در خارج از منزل رخ می دهد.

تغذیه سالم در طول سفر اهمیت بالایی دارد.
یکی از عوامل تاثیرگذار بر فعالیت و کارآیی جسمانی و سلامت مسافران، تغذیه است. در هر شکلی از مسافرت (هوایی، دریایی و زمینی) به دلیل تغییر در میزان فعالیت جسمانی، کم تحرکی، خستگی، استرس، تغییرات دما و رطوبت محیط لازم است در نوع غذای مصرفی دقت کنیم تا سفری خوب و سالم داشته باشیم. رعایت نکردن اصول تغذیه سالم می تواند مشکلاتی گوارشی مانند نفخ، یبوست، اسهال، مسمومیت و… بروز داده و خاطره بدی از سفر در ذهن به جا بگذارد.

لازم است در طول سفر از مصرف مواد غذایی نفاخ مانند انواع کلم ها، حبوبات و… و همچنین مصرف غذاهای چرب و تند خودداری کنید. مصرف چای و قهوه که کافئین دارند موجب افزایش ضربان قلب و بی قراری در مسافرت های هوایی می شود، بنابراین بهتر است از مصرف زیاد آنها خودداری کنید. برای جبران و تامین آب بدن، مصرف آب مناسب تر از مصرف نوشیدنی های دیگر است.

در مسافرت های طولانی مدت ممکن است تعادل سیستم دستگاه گوارش بر هم بخورد. برای پیشگیری از یبوست علاوه بر نوشیدن مایعات کافی، از مواد غذایی غنی از فیبر مانند میوه ها استفاده کنید. بهتر است از مصرف غذاهایی که زیاد دست کاری می شوند یا برای پخت آنها از حرارت های زیاد و پخت طولانی استفاده نمی شود (مانند کباب کوبیده) استفاده نکنید، همچنین استفاده از انواع کمپوت، نان و کیک و مرباهای بهداشتی توصیه می شود.

مواد غذایی کم کالری مانند پنیر و کراکر، کراکر بادام زمینی، آبمیوه بسته بندی شده و… میان وعده های خوبی محسوب می شوند. تغذیه کودکان تان را به شدت کنترل کنید و اجازه ندهید هر ماده غذایی را مصرف کنند. خانم های شیرده برای تامین شیر باید بیشتر از مواد غذایی حاوی کلسیم و پروتئین استفاده کنند. افراد مبتلا به بیماری هایی که به رعایت رژیم خاصی نیاز دارند، از غذاهای غیر رژیمی پرهیز کرده و در این خصوص با پزشک معالج خود مشورت کنند. در صورت تمایل به استفاده از غذاهای پخته، از مواد غذایی تازه پخته شده استفاده کنید. اگر خودتان از قبل غذا تهیه کرده اید به خاطر داشته باشید حداکثر تا دو ساعت پس از پخت باید آن را مصرف کنید و از نگهداری آن در دمای بالا یا زیر 4 درجه سانتی گراد خودداری کنید. همواره قبل از خوردن غذا، دست هایتان را با آب و صابون بشویید و میوه ها را پوست گرفته و سپس مصرف کنید. اگر امکان شستن و ضدعفونی کردن میوه ها وجود ندارد، بهتر است از مصرف آنها خودداری شود.

از خوردن غذاهای نیم پز و خام مانند تخم مرغ و تا حد امکان از خوردن غذاهایی مانند چلوکباب، مرغ کنتاکی، سالاد الویه، سوسیس و کالباس، همبرگر و غذاهای خیابانی که به عنوان مواد غذایی ایجاد کننده مسمومیت غذایی مطرح هستند و همچنین محصولات لبنی غیر پاستوریزه خودداری کنید. توصیه می شود در طول سفر از نوشیدنی های گرم مانند چای کم رنگ همراه با آبلیمو یا نوشیدنی های سرد بسته بندی شده مانند آبمیوه و نوشیدنی های طبیعی استفاده شود.

بعد از بازگشت از سفر هر نوع علامت غیر عادی مانند تب، ضایعات پوستی، اسهال و… باید بررسی شود. بهتر است به پزشک مراجعه کرده و او را از شهر یا کشوری که به آن مسافرت کرده اید آگاه کنید.

[toggle title=”برای مشاهده منابع اینجا کلیک کنید.” state=”close” ]

مقاله علمی و آموزشی «نکات مهم و ضروری بهداشتی قبل، حین و بعد از سفر»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مصاحبه با دکتر مرتضی ایزدی – متخصص بیماری های عفونی – توسط مجله دانشمند، به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.

[/toggle]