دینامیت چگونه جهان را عوض کرد؟

اختراع دینامیت یکی از عوامل تاثیرگذار بر صنعتی شدن جامعه انسانی است، اما این تنها تاثیر اختراع این پدیده نیست، دینامیت سهم مهمی در توسعه علمی جهان دارد. دینامیت را شاید بتوان یکی از بزرگترین پیشرفت هایی دانست که موجب سرعت گرفتن روند صنعتی شدن جامعه انسانی شد. ساختن پل ها و جاده ها و شکافتن کوه ها برای معدن کاری و عبور ماشین ها تنها دستاورد اختراع این ماده منفجره نیست.

بسیاری از ما آلفرد نوبل را با جوایز نوبل و تقدیر از بزرگان علم و ادب جهان می شناسیم، ولی در حقیقت باید گفت که بزرگترین دستاورد نوبل در دوران حیاتش، اختراع دینامیت بود. در این مقاله شما می توانید با اختراع دینامیت و زندگی نوبل آشنا شوید.

امانوئل نوبل (پدر آلفرد نوبل) یک مهندس و تاجر بزرگ بود که برای کار خود به کشورهای مختلفی سفر می کرد. او بیشتر دوران کودکی آلفرد را در روسیه سپری کرد و در این مدت توانست در خدمت تزارهای روس باشد. همین سبک زندگی در شکل گیری دیدگاه علمی آلفرد تاثیرگذار بود.

هنگامی که در سال 1859، جنگ به پایان رسید، کارخانه های تولید سلاح امانوئل نوبل با ورشکستگی روبرو شدند و به همین دلیل نیز آلفرد به همراه خانواده خود به استکهلم بازگشت؛ البته با کوله باری از دانش شیمی که در سن پترزبورگ بدست آورده بود.

نیتروگلیسیرین؛ مرگبار و حساس

آلفرد نوبل که اسم کامل او آلفرد برنهارد نوبل است، در سال 1833 میلادی به دنیا آمد. امروزه با گذشت نزدیک به 200 سال از تولد او، دنیای پیرامون ما به دنیایی کاملاً متفاوت بدل شده است، زیرا او با اختراع دینامیت، دنیا را دگرگون کرد. آلفرد در شهر استکهلم سوئد به دنیا آمد و فرزند سوم یک خانواده بزرگ ده نفره بود. جالب است بدانید که دانشمند برجسته سوئدی، اولاس رودبک که آثار او در زمینه آناتومی بدن و زبان شناسی تاریخی بسیار برجسته بوده است، یکی از اجداد مستقیم آلفرد نوبل محسوب می شود.

سرانجام او در استکهلم به تحقیقات تکمیلی روی مواد منفجره پرداخته و توانست پیشرفت هایی در زمینه استفاده از نیتروگلیسیرین بدست آورد. با این وجود انفجاری مهیب در آزمایشگاه های او به مرگ افراد زیادی منجر شد که برادر کوچکتر آلفرد نیز در میان آنها جای داشت. این امر برای مدتی در پیشرفت علمی نوبل تاخیر انداخت، ولی در نهایت او دوباره به میدان بازگشت.

در سال 1864 بود که نوبل به صورت تصادفی کشف کرد که نوع خاصی از سنگ می تواند نیتروگلیسیرین را به خود جذب کند و به همین دلیل نیز تمرکز ویژه ای روی استفاده از این نوع سنگ در پایدارسازی انفجار نیتروگلیسیرین گذاشت و موفق به اختراع یک سیستم انفجاری مدرن با قدرت بالا و کنترل پذیری مناسب شد. نام این پدیده علمی جدید نیز از عبارت دینامیس که یک کلمه یونانی به معنی قدرت بود، الهام گرفته شد و دینامیت رسماً به دنیای انسان ها پای گذاشت.

نیتروگلیسیرین؛ نیروی محرکه صنعت

دورانی که نوبل در آن بزرگ می شد، دوران پُر تلاطم انقلاب صنعتی بود و انسان ها در آن دوران به باروت دسترسی پیدا کرده بودند، ولی با صنعتی تر شدن جوامع، نیاز به قدرت انفجار بیشتر جهت برداشت معادن جدید، بیش از پیش به چشم می آمد.

وقتی آلفرد تنها 14 سال داشت، اختراع نیتروگلیسیرین توانست یک جهش علمی بزرگ در راستای دستیابی به این دستاورد باشد، ولی این اختراع هنوز توان انفجاری تحت کنترل مورد نیاز را تامین نمی کرد. نیتروگلیسیرین قدرت بسیار زیادی داشت، ولی پایداری باروت را در خود نداشت و به همین دلیل نیز دانشمندان در کنترل انفجارهای ایجاد شده بواسطه نیتروگلیسیرین با مشکل روبرو بودند.

فردی که سرانجام ارتباط بین باروت و نیتروگلیسیرین را با یک تکامل بسیار جذاب از قدرت و تعادل به ارمغان آورد، آلفرد نوبل بود. او توانست با استفاده از دانش علم شیمی، دینامیت را اختراع کند و با این اختراع بشریت را تا ابد مدیون خود ساخت و دنیای پیرامون ما را تغییر داد. اختراع دینامیت در 31 سالگی نوبل اتفاق افتاد و او را به سرعت به یکی از ثروتمندترین و شناخته شده ترین انسان های جهان بدل ساخت، ولی او به جای استراحت و لذت بردن از ثروت خود، به تحقیق در این زمینه ادامه داد و در نهایت توانست نسخه ای جدید از دینامیت را در سال 1875 اختراع کند.

این دینامیت جدید از نظر توان انفجار، قابل کنترل بود و از سوی دیگر نیز در برابر آب مقاومت بیشتری داشت و به همین دلیل نیز استفاده از آن به مراتب همه گیرتر شد.

در خدمت توسعه علم

نوبل سرانجام در سال 1896 و در سن 63 سالگی در یک خانه ویلایی در ایتالیا رخت از جهان برکشید. او با وجود ساختن یکی از مهیب ترین سلاح های نظامی تاریخ بشر، یک صلح طلب بود و به همین دلیل نیز تصمیم گرفته بود میراثی را از خود بر جای بگذارد که انسان ها را برای بهبود شرایط علمی و ادبی جهان تشویق می کند. در نتیجه وصیت او، بنیادی جدید به ثبت رسید که امروزه آن را با نام بنیاد نوبل می شناسیم. این بنیاد وظیفه دارد هر ساله از افرادی که در زمینه های مختلفی مانند فیزیک، شیمی، دارو، ادبیات و صلح فعالیت هایی برجسته دارند، تقدیر کند. این رسم تا به امروز بر جای مانده و یکی از بزرگترین دستاوردهای زندگی نوبل محسوب می شود.

شاید بتوان ریشه تصمیم نوبل در زمینه ساخت یک بنیاد برای تقدیر از علم و صلح و ادب را در سالی دانست که برادر آلفرد یعنی لودویگ نوبل درگذشت. در آن دوران رسانه ها اطلاعات بسیار اندکی نسبت به امروز داشتند و با شنیدن نام نوبل، گروه زیادی به اشتباه فکر کردند که آلفرد نوبل درگذشته است. در این میان یک نویسنده فرانسوی در مقاله ای به این موضوع با عنوان «مرگ تاجر مرگ» اشاره کرد و این موضوع تاثیر بسیار زیادی روی دیدگاه آلفرد نوبل نسبت به میراثی که از خود به جای گذاشته است، داشت.

خاندان نوبل برای چند نسل در زمینه ساخت سلاح فعال بودند و نوبل می دانست که سلاح های ساخت او و خانواده اش موجب از دست رفتن جان بسیاری از انسان های بی گناه شده است و به همین دلیل نیز تصمیم گرفت ساختاری را که نام او بواسطه آن به یاد آورده می شود، متحول سازد.

در هر صورت با وجود تمامی مخالفت ها و سنگ اندازی های وراث نوبل، سرانجام بنیاد نوبل به لطف فعالیت های دو فرد جوان به نام های راگنار سولمن و رودولف لیلیکوئیست تاسیس شد. امروزه فعالیت های این بنیاد به مراتب گسترده تر از هدف اولیه آلفرد نوبل شده و جوایز نوبل در سطوح مختلف علمی – ادبی به جهانیان ارائه می شوند و دریافت آنها به عنوان یکی از بزرگترین دستاوردهای علمی – ادبی یک فرد در جهان مطرح است.

دینامیت طی دهه ها بعد از ساختنش نقش مهمی در ساختن جهان داشت. قدرت مهار شده نیتروگلیسیرین حساس، به ساخت پل ها، راه ها و بردن جنگ ها کمک کرد، اما این تاثیر به همین جا محدود نشد و ثروت حاصل شده از این تغییر به صورت جایزه نوبل نقش مهمی در جهان علم بازی کرد.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «دینامیت چگونه جهان را عوض کرد؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا گزارش آناهیتا عیوض خانی در مجله دانشمند، به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.