میکروب هلیکوباکتر پیلوری؛ مهم ترین عامل ابتلا به سرطان معده

میکروب هلیکوباکتر پیلوری (Helicobacter pylori) به شکل مارپیچ و متحرک می باشد و پس از ورود به معده، حرکت کرده، تکثیر شده و قسمت های مختلف معده را مبتلا می کند. این میکروب در سال 1983 میلادی توسط دو محقق که میکروب هلیکوباکتر پیلوری را در معده بیماران خود مشاهده کرده بودند، به دنیا معرفی شد.

در کشورهای در حال توسعه بیش از 50 درصد افراد و در کشورهای توسعه یافته تعداد کمتری به این میکروب مبتلا هستند. در این مقاله شما می توانید با میکروب هلیکوباکتر پیلوری آشنا شوید.

میکروب هلیکوباکتر پیلوری از دوران کودکی وارد معده افراد می شود و شایع ترین راه انتقال آن، آلودگی محیط به این میکروب است. عدم رعایت بهداشت، استفاده از آب آلوده، سکونت در محیط هایی که افراد متعدد در آنجا زندگی می کنند، تماس دهان به دهان و تماس مدفوع به دهان، از جمله راه های مختلف انتقال این میکروب به افراد دیگر می باشد.

هلیکوباکتر پیلوری دارای ژن های گوناگونی می باشد که برخی از آنها مانند ژن هایی که توکسین های VAGA و CAGA تولید می کنند، بیشترین حالت بیماری زایی را در معده افراد ایجاد خواهند کرد. اما تقریباً 60 درصد این میکروب، فاقد این گونه ژن ها هستند یا حتی اگر حاوی آنها باشند، به دلیل نامعلومی توکسینی را که سبب بروز ضایعات در معده می شود، تولید نمی کنند.

در بیش از 50 درصد افراد مبتلا به این میکروب، هیچگونه علامت گوارشی مشاهده نمی شود. شایع ترین علائم گوارشی این بیماری در افراد آلوده به میکروب هلیکوباکتر پیلوری عبارتند از:

• حالت تهوع
• استفراغ
• درد معده
• ترش کردن
• دل ضعفه

هرچه عوارض گوارشی به شکل شَدیدتری بروز کند، علائم بیماری نیز بیشتر خواهد بود.

پس از ورود میکروب هلیکوباکتر پیلوری، در مخاط معده تغییراتی ایجاد می شود که عبارتند از: التهاب حاد معده، زخم های معده، دوازدهه و التهاب مزمن معده که ممکن است به سوی نازک شدن دیواره معده و تغییرات سلول های معده پیشروی کرده و در نهایت به سرطان معده (لنفوم و یا آدونوکارسینوما) منجر می شود.

با وجود اینکه اسیدیته بالای معده، اکثر میکروب های معده را از بین می برد اما میکروب هلیکوباکتر پیلوری با ترشح پروتئینی به نام اوره آز، اسید معده اطراف خود را به آمونیوم تبدیل می کند تا بتواند زنده بماند و تکثیر شود. به این ترتیب حتی تا بیش از 90 درصد مخاط معده را مبتلا خواهد کرد.

مراحل بیماری زایی این میکروب از گاستریت تا ابتلا به سرطان معده، مدت زمان زیادی را طی خواهد کرد و در هر مرحله ممکن است حالت بیماری زایی آن متوقف شود. توقف حالت بیماری زایی این میکروب، به عوامل مختلفی مانند زمان ابتلا، مقاومت بدن بیمار، سن، تغذیه، جنس، مقاومت نسبت به درمان و شدت بیماری بستگی دارد.

برخی بر این باور هستند که بهترین زمان درمان مخصوصاً برای افرادی که هیچگونه علامت بیماری ندارند، زمانی است که هنوز مخاط معده آنها به مرحله آتروفی (نازک شدن دیواره معده) نرسیده باشد.

تشخیص بیماری

در مورد افرادی که قبلاً تحت درمان قرار نگرفته اند، تست بافت شناسی قابل قبول است که نشان دهنده وجود میکروب هلیکوباکتر پیلوری در معده فرد می باشد. ولی اگر فرد مورد نظر قبلاً تحت درمان قرار داشته، این تست فقط بیانگر آن است که فرد یا قبلاً به این بیماری مبتلا بوده یا هنوز درمان قطعی نشده، حتی پس از درمان قطعی نیز ممکن است مدت طولانی نتیجه این تست غیرطبیعی باشد.

آزمایش مدفوع و تست های تنفسی اوره آز برای تشخیص آنتی ژن میکروب هلیکوباکتر پیلوری و پس از درمان میکروب برای پی بردن به تاثیرات درمان قابل استفاده هستند.

منفی بودن هر یک از این آزمایشات، در بیش از 90 درصد موارد، نشان دهنده موفقیت آمیز بودن درمان است. باید توجه داشت که مثبت بودن تست های فوق صرفاً بیانگر آن است که فرد به میکروب هلیکوباکتر پیلوری آلوده شده، اما مشخص نمی کند که این میکروب باعث ایجاد چه نوع بیماری در معده فرد شده است. بنابراین در افرادی که میکروب هلیکوباکتر پیلوری در دستگاه گوارش آنان منجر به بروز علائم گوارشی شده است، لازم است آزمایشات دیگری مانند (اندوسکوپی معده) و نمونه برداری از قسمت های مختلف دستگاه گوارش (پاتولوژی) نیز انجام شود.

درمان

درمان فرد آلوده به میکروب هلیکوباکتر پیلوری، توسط آنتی بیوتیک های خوراکی و داروهای کاهش دهنده اسیده معده صورت می گیرد. در کشورهای مختلف، با توجه به تفاوت میزان مقاومت بدن افراد نسبت به آنتی بیوتیک ها، چگونگی درمان و انتخاب نوع داروها متفاوت است و به صورت درمان های 3 یا 4 دارویی صورت می گیرد.

هزاران سال است که میکروب هلیکوباکتر پیلوری با بشر همزیست می باشد و اگرچه در بیشتر افراد مبتلا، باعث ایجاد بیماری نمی شود، اما می تواند باعث ایجاد زخم های پپتیک (در معده و دوازدهه) شده و به عنوان یک عامل سرطان زا شناخته شود.

لازم به ذکر است افرادی که به ژن های خاص میکروب هلیکوباکتر پیلوری مبتلا هستند، 10 تا 40 برابر بیشتر از افراد سالم به سرطان معده مبتلا خواهند شد.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «میکروب هلیکوباکتر پیلوری؛ مهم ترین عامل ابتلا به سرطان معده»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مصاحبه با دکتر احمد شفیعی – فوق تخصص بیماری های گوارش و کبد – توسط مجله سلام سلامت، به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.