حساسیت به گلوتن

گلوتن، پروتئینی است که عمدتاً در مواد غذایی تهیه شده از غلات به ویژه در گندم و جو یافت می شود، به علاوه در برخی از داروها و مکمل ها نیز وجود دارد.

افرادی که به گلوتن حساسیت دارند، با مصرف آن دچار مشکل می شوند. البته این مسئله با بیماری سلیاک (مربوط به سیستم ایمنی بدن) متفاوت است. برخی علائم حساسیت به گلوتن مانند احساس خستگی و درد شکم مشابه بیماری سلیاک است.

این بیماری ممکن است با علائم دیگری مانند گرفتگی عضلانی و بی حسی پا نیز همراه باشد. اگر پزشک شما تشخیص دهد که به این بیماری مبتلا هستید، ممکن است به شما توصیه کند که از مصرف گلوتن خودداری کنید تا علائم حساسیت به آن از بین بروند. با این حال لازم است در ابتدا احتمال سلیاک رد شود.

در این مقاله شما می توانید با گلوتن و تاثیرات آن در سلامت انسان آشنا شوید.

تفاوت بیماری سلیاک و حساسیت به گلوتن

بیماری سلیاک، حساسیت یا عدم تحمل گلوتن نیست، بلکه یک بیماری خودایمنی است. حساسیت به گندم، تولید آنتی بادی در واکنش به پروتئین های گندم است. اما در سلیاک، گلوتن که یک پروتئین موجود در گندم می باشد باعث ایجاد پاسخ های ایمنی غیر نرمال می شود که در نتیجه آن سلول های ایمنی به بافت دیواره روده حمله کرده، به آنها آسیب رسانده و جذب مواد مغذی را با مشکل مواجه می کنند.

حساسیت به گلوتن، زمانی اتفاق می افتد که بیمار علائمی شبیه سلیاک را تجربه می کند، در حالی که آنتی بادی مربوط به آن وجود ندارد و آسیبی به لایه داخلی روده نیز وارد نشده است.

علائم حساسیت به گلوتن

حساسیت به گلوتن، بسیاری از علائم بیماری سلیاک را شامل می شود. با این حال افرادی که دچار حساسیت به گلوتن غیر سلیاکی هستند، علائم خارج روده ای، مانند سردرد، تاری دید، درد مفاصل و بی حسی پاها، دست ها و انگشتان را تجربه می کنند. معمولاً این علائم چندین ساعت تا چند روز پس از مصرف گلوتن بروز خواهد کرد.

در صورت مشابهت علائم، چگونه می توان حساسیت به گلوتن را از سلیاک تشخیص داد؟

از لحاظ پزشکی حساسیت به گلوتن، نسبت به بیماری سلیاک شدت کمتری دارد. به عبارت دیگر آزمایش خون این افراد، برای سلیاک مثبت نبوده و آسیب های بافتی روده ای همانند آنچه در سلیاک مشخص است دیده نمی شود.

البته ممکن است برخی از افراد مبتلا به حساسیت گلوتن، آسیب های روده ای کمتری را تجربه کنند که با رژیم غذایی عاری از گلوتن، بهبود پیدا می کند. به علاوه حساسیت به گلوتن باعث افزایش نفوذپذیری روده ها که مشخصه بیماری سلیاک است، نمی شود.

افزایش نفوذپذیری روده ها باعث می شود سموم، باکتری ها و پروتئین های هضم نشده موجود در غذا به راحتی وارد جریان خون شده و باعث ایجاد مشکل شوند.

درمان حساسیت به گلوتن

مانند بیماری سلیاک، راه درمان حساسیت به گلوتن، اجتناب از مصرف گلوتن است. با این حال حفظ سخت گیرانه رژیم غذایی عاری از گلوتن ضرورت ندارد.

آنچه اهمیت دارد این است که پس از تشخیص بیماری، بیماران ابتدا یک رژیم غذایی عاری از گلوتن را دنبال کنند. البته این مسئله نیز تایید شده که افرادی که دچار حساسیت به گلوتن هستند، می توانند مقادیر کمی گلوتن را تحمل کنند. به همین خاطر این افراد پس از حفظ رژیم غذایی بدون گلوتن به مدت یک تا دو سال، می توانند مجدداً مقداری گلوتن مصرف کنند.

برخلاف بیماری سلیاک، حفظ یک رژیم غذایی سخت عاری از گلوتن، برای افراد حساس به گلوتن اجباری نیست. یک رژیم غذایی حاوی مقدار کمی گلوتن برای اجتناب از بروز علائم بیماری کفایت می کند.

کدام مواد غذایی عاری از گلوتن هستند؟

مواد غذایی طبیعی عاری از گلوتن عبارتند از:

• میوه ها
• سبزیجات
• گوشت و مرغ
• ماهی و غذاهای دریایی
• لبنیات
• لوبیا، حبوبات و آجیل

موارد زیر و سایر غذاهای حاوی نشاسته، بطور طبیعی عاری از گلوتن هستند:

• برنج
• ذرت
• سویا
• سیب زمینی
• ارزن
• تخم کتان

از چه غذاهایی باید در رژیم بدون گلوتن پرهیز کرد؟

غذاهایی که بطور معمول از خوردن آنها باید اجتناب شود، غذاهایی هستند که از آرد تهیه شده اند مانند نان، پاستا، غلات صبحانه، نان های شیرین صبحانه، شیرینی های موسوم به پای، کیک و بسکویت. البته بسیاری از غذاهای از پیش آماده، حاوی گلوتن هستند از این ماده به عنوان Binding agent یا عامل اتصال دهنده در این مواد غذایی استفاده می گردد که سبب می شود تعداد گزینه های در دسترس غذاهای آماده را برای این گروه به شدت کاهش دهد.

طیف وسیعی از غذاهایی که ممکن است حاوی گلوتن باشند عبارتند از:

• سوپ ها
• سوسیس و کالباس و گوشت های فرآوری شده
• ادویه کاری
• غذاهای آماده و کنسروهای غذاهای پخته شده
• برخی از انواع بستنی ها
• بسیاری از سس ها

حتی ویتامین ها و قرص های مکمل نیز می توانند حاوی گلوتن باشند، بنابراین افرادی که این رژیم غذایی را دنبال می کنند، باید در مورد انتخاب غذاهایی که می خورند، دقت کنند.

برای کمک به افراد مبتلا به سلیاک در بسیاری از کشورهای جهان قانونی وضع شده است که تولیدکنندگان همه مواد غذایی را ملزم به بیان وجود گلوتن یا عدم وجود آن روی محصول خود می کند.

رژیم غذایی فاقد گلوتن چگونه بر مقدار قند خون تاثیر می گذارد؟

معمولاً افراد مبتلا به دیابت که از رژیم غذایی فاقد گلوتن استفاده می کنند، تغییر زیادی را در مقدار قند خون خود تجربه نمی کنند. مقدار جذب مواد غذایی در فردی که از رژیم غذایی فاقد گلوتن تبعیت می کند در اندازه غذایی یکسان با فردی که رژیم غذایی حاوی گلوتن را مصرف می کند، مقداری بیشتر است. این یعنی مقدار انسولین مورد نیاز اندکی بالاتر است و همچنین این به معنای کاهش خطر ابتلا به افت قند خون یا هیپوگلیسمی برای برخی افراد است.

سلامتی شما آرزوی ما است.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «حساسیت به گلوتن»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد.