با زندگی مارها و افعی ها آشنا شویم

مار نوعی حیوان خزنده است که با خزیدن خودش را به جلو می کشد. در جهان بیش از 2000 نوع مختلف مار وجود دارد که در خشکی و زیر زمین و در آب و گاهی هم روی درختان زندگی می کنند. این خزنده، تقریباً در همه جای کره زمین به جزء مناطق قطبی و برخی جزیره ها، یافت می شود.

مارهای چمباته زن

مارهای چمباته زن بزرگترین مارهای دنیا هستند و شامل پایتون ها (Python) و بوآها (boa) می باشند. آنها غیر سمی هستند و حیوانات دیگر را با فشار دادن و له کردن از پا در می آورند. مارهای جمع شونده دور شکار خود می پیچند و به تدریج حلقه را تنگ تر می کنند تا حیوان خفه شود. آنها قادر به جویدن نیستند و شکار خود را به یکباره می بلعند.

مارهای زهری

حدود 700 گونه از مارهای دنیا زهری هستند که می توانند انسان را بکُشند. یک مار زهری، سم خود را از طریق نیش هایش که یا تو خالی اند و یا شیار دارند تزریق می کند. وقتی که زهر تزریق شد مار به انتظار می نشیند تا قربانیش قبل از بلعیده شدن بمیرد.

با وجود فراوانی گونه های مار در جهان، فقط 20 درصد از مارها، سمی هستند که معمولاً با وجود نشانه هایی از قبیل دم نازک و وجود دو دندان تیز توخالی که در ابتدایش سوراخی دارد شناسایی می شوند و بقیه مارها غیر سمی هستند. همچنین از این 20 درصد مارهای زهردار، فقط 75 درصد آنها قادر هستند با زهرشان انسان را از پا در آورند.

دندان های نیش مارهای زهری، در فک بالای دهان آنها قرار گرفته و با غده های سمی که در سر مار قرار دارند در ارتباط هستند. با کشیدن دندان مار نمی شود برای همیشه با خیال آسوده از نیش مار زهری در امان بود چرا که دندان های نیش در دهان مارهای زهری مجدداً رویش می کنند. مار زهری به کمک این نیش ها زهر را به بدن شکار خود تزریق می کند تا جانش را بگیرد یا حداقل او را ناتوان و بی هوش سازد تا با خیال راحت به خوردن گوشتش بپردازد. تمام مارهای زهری علاوه بر نیش، دندان نیز دارند. در نتیجه، تمام مارهای زهری علاوه بر نیش زدن، گاز هم می گیرند.

مار زنگی

از نوع مار زنگی نزدیک به 12 نوع مختلف در جهان وجود دارد. مارهای زنگی را از زنگوله ای که در ته دم خودشان دارند، به راحتی می توان تشخیص داد. هر چند دم این مار طوری ساخته شده است که در هنگام حرکت و جنبیدن صدای زنگ در آید ولی با این وجود صدای اصلی زنگوله دم مار بر اثر لرزش دم توسط خود مار، تنها زمانی انجام می پذیرد که مار از چیزی احساس خطر بکند.

مار کبرا

کبرا نام ماری معمولاً زهر آلود است که عضوی از مارهای خانواده الاپیده می باشد. کلمه کبرا از کلمه کَپِلو گرفته شده که در زبان پرتغالی به معنای ماری است که دارای کلاه کشیشی می باشد. بیشتر این گونه مارها در هنگام احساس خطر، می توانند گردن خود را بلند کنند. در سر این نوع مار، دنده های کشیده بزرگی وجود دارد که پوست شل پشت گردنش را کش می دهد.

شاه کبرا درازترین مار سمی جهان بشمار می رود. میانگین طول آن 3.7 متر می باشد ولی گفته می شود تا طول 5.5 متر نیز می تواند رشد کند. این مار دارای پوست قهوه ای یا زیتونی با چشم های برنزه است. شاه کبرا در فیلیپین و مالزی، چین جنوبی، میانمار، هند و تایلند یافت می شود.

زهر مارهای کبرا، غالباً شامل یک نوروتوکسین بسیار قوی است که روی سیستم عصبی اثر می گذارد. بعضی از این سموم کاربرد پزشکی دارند. به عنوان مثال بعضی سموم به عنوان داروی مسکن در مواردی از آرتریت (التهاب مفصلی) یا سرطان مورد استفاده قرار می گیرند.

افعی

افعی نیز که بیشتر در جنوب غربی آسیا یافت می شود، همانند مار زنگی است. هر دوی آنها علاوه بر آنکه مانند مارهای دیگر از جلو حرکت می کنند، قادر به حرکت از سمت پهلو نیز هستند. افعی ها تنها مارهای زهری در اروپا هستند.

اَژدر ماران (مارهای بوآ)

مار بوآ و آناکوندا از معروف ترین گونه ها در این خانواده هستند که جزء گروه ماران بی زهر می باشند.

آناکوندا یا بوآی آبی گونه ای مار آبزی از خانواده اژدر ماران (مارهای بوآ) است که در رودها و مرداب های جنگل های انبوه آمریکای جنوبی زندگی می کند.

آناکوندا سمی نیست ولی قربانیان خود را با پیچیدن بدن به دور آنها و در هم فشردن می کشد. طول بدن این خزنده بین هشت تا یازده متر است. از دیدگاه وزن، سنگین ترین مار جهان است که حدود 170 کیلوگرم وزن دارد یعنی 50 کیلوگرم سنگین تر از پایتون. مار آناکوندا تنها نمونه از اژدر ماران است که بچه می زاید.

دِشنِه ماران

خانواده ای از مارها هستند که در آفریقا و خاورمیانه زندگی می کنند. هم اینک 12 سرده (Genus) از آنها شناخته شده است. بیشتر دشنه ماران حمله نمی کنند و کوچکتر از آن هستند که زهرشان بر انسان اثرگذار شود. مرگ انسان ها در اثر نیش دشنه ماران خیلی کم رخ داده است.

مارها از رده سوسماریان، زیر رده دوکاوان، فرو رده پولک سوسمارشکلان، بالا راسته ی پولک سوسماران، راسته ی پولک داران، زیر راسته ی ماران است.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «با زندگی مارها و افعی ها آشنا شویم»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری، ترجمه و نگارش هیئت تحریریه پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد.