با ارشمیدس آشنا شوید

ارشمیدس یکی از بزرگترین ریاضیدانان و فیزیکدانان یونان باستان بود. او در سال 287 قبل از میلاد در شهر سیراکوز در سیسیل، چشم به جهان گشود. ارشمیدس در شهر اسکندریه به فراگیری علم پرداخت. معلم او، شاگرد اقلیدس، مشهورترین هندسه دان یونان باستان بود.

قوانین علمی که توسط ارشمیدس کشف شد، هنوز هم در مدارس و دانشگاه ها تدریس می شود. یکی از مهم ترین قوانین او چنین می گوید که اگر جسمی را در هوا وزن کنیم و سپس آن را در مایعی غوطه ور سازیم و دوباره وزن کنیم، جسم به اندازه مایعی که جابجا شده است، وزن از دست می دهد.

داستان کشف این قانون، بسیار جالب است. روزی هیرون دوم، پادشاه سیراکوز، تاج طلای خود را به ارشمیدس نشان داد. او تصور می کرد که سازنده تاج از طلای خالص برای ساختن آن استفاده نکرده است. شاه از ارشمیدس خواست بدون آنکه تاج را خراب کند، درجه خلوص طلای آن را بیابد. ارشمیدس مدت ها در مورد این موضوع فکر کرد؛ اما راه حلی نیافت. در یکی از روزها، او به حمام رفت و وارد خزانه (حوضی بزرگ در حمام های قدیم بود که با آب گرم پُر می شد و مردم خود را در آن می شستند.) حمام شد. او متوجه شد که وقتی وارد خزانه می شود، مقداری از آب آن بیرون می ریزد. او بلافاصله دریافت که این اتفاق، پاسخی برای پرسش او است. ارشمیدس از حمام لخت بیرون دوید و در خیابان فریاد زد: «یافتم، یافتم».

او ظرفی را پُر از آب کرد و تاج را درون آن قرار داد. سپس مقدار آبی را که از ظرف بیرون ریخته بود، اندازه گرفت. پس از آن، تاج را بیرون آورد و مجدداً ظرف را پُر از آب کرد. او این بار، یک شمش طلای خالص هم حجم با تاج را داخل آب قرار داد و دوباره مقدار آبی را که جابجا شده بود، اندازه گیری کرد. ارشمیدس متوجه شد که مقدار آبی که در ازای حجم تاج و شمش طلا از ظرف بیرون ریخته است، مساوی نیست. به این ترتیب او فهمید که تاج از طلای خالص ساخته نشده است.

ارشمیدس همچنین قانونی را کشف کرد که قانون اجسام شناور نام دارد. او به فایده اهرم و قرقره در جابجایی اجسام پی برد و برای اولین بار ارزش عدد پی را محاسبه کرد. به علاوه، ماشین های جنگی بسیاری را طراحی نمود.

رومیان در سال 212 قبل از میلاد، سیراکوز را تسخیر کردند. در این زمان، ارشمیدس مردی سالخورده بود. روزی، وقتی او مشغول کشیدن اشکال هندسی روی شن ها بود، یکی از سربازان رومی از او خواست که همراهش بیاید. اما ارشمیدس امتناع کرد. سرباز بلافاصله شمشیرش را کشید و او را کشت.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «با ارشمیدس آشنا شوید»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری، ترجمه و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا کتاب چرا، چطور، چگونه؟، نوشته ی دکتر سونیتا گوپتا و دکتر نینا آگراوال و ترجمه پریسا همایون روز و پریچهر همایون روز از موسسه نشر و تحقیقات ذکر، منتشر شده در تیر ۱۳۹۳ با شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۰۷-۲۲۱-۶ به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.