حافظه های SSD چگونه خراب می شوند؟
حافظه های SSD یا حالت جامد به نسبت هارد دیسک های مکانیکی سریع تر، کم مصرف تر، کم حرارت تر، بسیار پایدارتر و البته بی صدا هستند. ضعیف ترین حلقه زنجیر کامپیوترها در دهه اخیر، پهنای باند حافظه بود که باعث عدم امکان استفاده از توان بالقوه سخت افزارها شده بود. اما حافظه های SSD این نقیصه بزرگ را برطرف و به نقطه قوت کامپیوترهای نسل جدید تبدیل کرده اند.
البته تمام اینها به معنی خراب نشدن آنها نیست؛ حافظه های SSD هم ممکن است پیش از به پایان رسیدن عمر کاری 5 تا 7 سال خود خراب شوند. این حافظه ها مثل فلش ها در صورت خرابی ممکن است اطلاعات شما را آلوده و غیر قابل بازیابی کنند. پس بهتر است برای خرابی احتمالی حافظه SSD خود از قبل آمادگی داشته باشید.
اگر نشانه های خرابی این حافظه ها را بدانید، شما می توانید اطلاعات خود را از هر گونه حادثه ناگوار احتمالی نجات دهید و قربانی خرابی های نادر ولی ممکن SSDها نباشید.
حافظه های SSD چگونه خراب می شوند؟
همانطور که نامشان مشخص است، حافظه های SSD برخلاف HDDهای قدیمی هیچ قطعه متحرکی ندارند و اطلاعات را به صورت الکترونیکی خوانده یا می نویسند. در نتیجه نسبت به آسیب های رایج حافظه های HDD بخصوص از بین رفتن اطلاعات در اثر ضربه یا خرابی در اثر جابجایی در زمان فعالیت مصون هستند. هر چند امکان بروز نقص مکانیکی برای خود بخش اصلی حافظه وجود ندارد، اما دیگر قطعات یک حافظه SSD ممکن است خراب شوند.
این حافظه ها مثل دیگر قطعات الکترونیکی سطح بالا توان ورودی با خصوصیات مشخصی دارند و در ساختار خود از خازن و مدارهای مجتمعی (IC) استفاده می کنند که در اثر نوسان جریان ممکن است خراب شوند. در واقع، همانطور که ابتدای مطلب هم اشاره کردیم، حافظه های SSD در صورت خرابی ناشی از نوسان جریان برق حتی اگر کاملاً غیر قابل استفاده نشوند، معمولاً داده های موجود را آلوده و غیر قابل بازیابی می کنند که می تواند بسیار خطرناک باشد.
مشکل دیگر این حافظه ها، محدود بودن سیکل های خواندن – نوشتن اطلاعات روی آنها است و در تمام حافظه های حالت جامد از جمله فلش های جیبی هم دیده می شود. اگرچه با وجود تمام این موارد، حافظه های SSD حتی در کارکردهای سنگین معمولاً سال ها کار می کنند و نیازی نیست همیشه نگران خراب شدن آنها باشید.
در واقع اگر حافظه SSD خود را در یکی دو سال اخیر تهیه کرده باشید، خیال تان راحت باشد چون تحقیقات نشان داده نسل جدید حافظه های حالت جامد احتمال خرابی ناشی از استفاده بسیار کمتری دارند. در نهایت به این نکته هم توجه کنیم محدودیت سیکل های خواندن – نوشتن تنها توانایی شما برای نوشتن اطلاعات جدید روی حافظه را تحت تاثیر قرار می دهد و در نهایت همه اطلاعات موجود قابل خواندن و در نتیجه بازیابی خواهند بود. با تمام اینها دانستن نشانه های خرابی حافظه های SSD برای واکنش به موقع شما ضروری است.
چگونه تشخیص دهیم؟
ناقوس مرگ هارد دیسک های قدیمی، دائمی شدن صدای خر خر آشنایشان بود، اما حافظه های SSD صدایی تولید نمی کنند تا بدانید چیزی خراب شده است. البته برای اطلاع از وضعیت عملکردی حافظه های حالت جامد راه های راحت تر و البته دقیق تری هست؛ علاوه بر نرم افزارهای اختصاصی مدیریت حافظه که معمولاً توسط سازنده ارائه می شود، نرم افزارهای دیگری مثل CrystalDiskMark برای ویندوز یا SmartReportLite برای مک هم می تواند اطلاعات مفیدی درباره وضعیت، سلامتی و طول عمر تخمینی SSD به شما بدهد. اما در کنار اینها، برخی نشانه های دیگر هم می تواند شما را از وجود مشکل احتمالی در حافظه حالت جامد سیستم تان مطلع کند:
وجود خطاهای Bad Block
درست مثل Bad Sector در هارد دیسک ها، حافظه های SSD هم گاه بخش های کوچکی از حافظه قابل دسترس خود را به دلایل مختلف از دست می دهند که Bad Blocks یا بلوک های خراب نامیده می شوند. در این شرایط سیستم اقدام به خواندن یا نوشتن فایل می کند، اما این کار زمان زیادی می برد یا با موفقیت انجام نمی شود و در نهایت با نمایش یک پیام خطا به پایان می رسد.
نشانه های معمول وجود بلوک های خراب عبارتند از:
- قادر به خواندن یا نوشتن داده ها نیستید.
- برنامه ها فریز شده یا کرش می کنند.
- هنگام انتقال فایل با پیام های خطای مکرر مواجه می شوید.
- سرعت سیستم بخصوص در زمان خواندن فایل های حجیم خیلی پایین می آید.
در صورت مشاهده هر یک از این علائم، در اولین فرصت با استفاده از نرم افزارهایی مثل آنها که معرفی کردیم، حافظه را از نظر وجود مشکلات فیزیکی بررسی کنید. در صورت مثبت بودن جواب در اسرع وقت از فایل های مهم نسخه پشتیبان تهیه کنید و دنبال خرید یک حافظه جدید باشید.
نبود قابلیت خواندن – ذخیره سازی فایل ها
بلوک های خراب به دو صورت روی فایل های شما اثر می گذارند:
- سیستم در زمان نوشتن اطلاعات با یک بلوک خراب مواجه می شود و در نتیجه از نوشتن ادامه فایل خودداری می کند.
- سیستم پس از نوشتن اطلاعات متوجه وجود بلوک خراب می شود و در نتیجه از خواندن اطلاعات خودداری می کند.
در حالت اول، داده های شما اصلاً ذخیره نمی شوند، پس آلوده نشده اند. معمولاً سیستم به صورت خودکار این مشکلات را حل می کند، اما در صورتی که نتواند، اصولاً خودتان می توانید با ذخیره فایل در آدرسی دیگر یا با ذخیره سازی آن در فضای ابری و سپس ری استارت کردن سیستم و ذخیره مجدد روی درایو این مشکل را برطرف کنید. متاسفانه در حالت دوم، بازیابی داده ها آنقدر ساده نیست.
روش هایی برای بازیابی اطلاعات از SSDها وجود دارد، اما خیلی کامل و کاربردی نیستند و نباید خیلی امیدی به آنها داشته باشید. وجود بلوک خراب به این معنی است که اطلاعاتی که در آن بلوک ها بوده برای همیشه غیر قابل دسترسی خواهد ماند.
مشاهده پیام نیاز به تعمیر سیستم فایل
هرگز با پیامی مشابه این در ویندوز یا مک مواجه شده اید؟ این خطا گاهی در اثر خاموش نکردن درست سیستم نمایش داده می شود، اما می تواند نشانه به وجود آمدن بلوک های خراب در حافظه SSD شما یا خرابی پورت اتصال آن باشد.
خوشبختانه راه حل ساده است. ویندوز، مک و لینوکس همگی به ابزارهای داخلی برای شناسایی و تعمیر خرابی های سیستم فایل مجهز هستند. در صورت بروز چنین مشکلی، معمولاً با پیامی برای دادن اجازه اجرای ابزار عیب یابی و تعمیر سیستم عامل مواجه می شوید، قدم های آن را دنبال کرده و سیستم فایل را تعمیر کنید. اگرچه ممکن است در حین این کار مقداری از اطلاعات خود را هم از دست بدهید و بازیابی آنها کار ساده ای نباشد که نشان دهنده اهمیت تهیه نسخه پشتیبان از اطلاعات به صورت دوره ای است.
کرش کردن مداوم موقع روشن شدن
اگر سیستم شما هنگام روشن شدن کرش می کند، ولی با چند بار ریست کردن مشکل رفع می شود، احتمالاً باید به فکر یک درایو جدید باشید. مشکل می تواند وجود بلوک های خراب یا رسیدن درایو به پایان عمر مفیدش باشد، در هر صورت بهترین کار تهیه نسخه پشتیبان از اطلاعات شخصی در اولین فرصت است. برای اینکه مطمئن شوید مشکل از درایو است، یکی از ابزارهای عیب یابی ذکر شده را نصب و اجرا کنید. اگر از داده هایتان نسخه پشتیبان دارید، یکبار درایو را فرمت کرده و دوباره سیستم عامل را نصب کنید.
Read Only شدن حافظه سیستم
این مشکل خیلی دیده نمی شود، اما غیر ممکن نیست. شاید به جایی برسید که دیگر SSD سیستم به شما اجازه نوشتن هیچ اطلاعات جدیدی را ندهد. دلیل آن رسیدن درایو به نهایت عمر کاری خواندن – نوشتن در سلول های حافظه است و خوشبختانه هنوز می توانید همه اطلاعات موجود روی درایو را بخوانید. درایو خراب شده، اما اطلاعات شما بدون هیچ مشکلی قابل بازیابی خواهد بود. کافی است تمام اطلاعات را خارج کرده و درایو را برای بار آخر پاک کنید.
برای افزایش طول عمر SSDها بهتر است از قرار گرفتن آنها در معرض حرارت بسیار شَدید اجتناب کنید. همیشه به تهویه مناسب دسکتاپ یا لپ تاپ خود اهمیت بدهید. از قطعی یکباره برق سیستم یا قرار گرفتن آن در معرض نوسان ولتاژ و جریان خودداری کنید. کمی فضای خالی در درایو باقی بگذارید تا بتواند به صورت خودکار داده ها را از بلوک های خراب به آنها انتقال دهد.
منابع
مقاله علمی و آموزشی «حافظه های SSD چگونه خراب می شوند؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری، ترجمه و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مقاله خشایار مریدپور، به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.
